Ferritin nedir, neye yarar? Düşüklüğü ve yüksekliği tehlikeli midir?

19 Eylül 2018 | 18 Haziran 2021 | Kategori: Kan Hastalıkları, Sağlık Sözlüğü Print

650 Paylaşım

Ferritin, bir protein kompleksidir; demiri çözer zararlı olmayan bir formda depolar. Gerekli hallerde demiri nakleden ve depolayan proteindir. Demir, kanda reaktif türler üreterek, DNA ve proteinlere zarar verebilen bir mineraldir. Bu durum hücreler için ölümcül olabilir. Vücutta demir eksikliğinin olup olmadığı, ferritinin miktarına bakılarak kolaylıkla tespit edilebilir. Bazı etkenlere bağlı olarak vücudumuzdaki ferritinin miktarı azalabilir ya da yükselebilir. Bu iki durum da bazı ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Ferritin testi ile kandaki ferritinin miktarı ölçülür. Test sonuçlarına göre de ferritini azaltmaya ya da arttırmaya yönelik tedavi süreci başlar.

İçindekiler

Ferritin nedir?

Ferritin, vücudumuzda bulunan bir protein çeşididir. Temel görevi, demir depolamaktır ve neredeyse tüm vücut hücrelerinde yer alır. En fazla karaciğer ve bağışıklık sistemi hücrelerinde bulunur. Az bir miktar da kanda dolaşır. Ferritin proteininde yaklaşık 1.500 adet demir molekülü depolanır.

Demir eksikliği anemisi nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Demiri ihtiyaç duyulana kadar depolar, ihtiyaç halinde ise serbest bırakır. Ferritin, kan dışında eklemlerin ve omurilik sıvısının içine de salınır.

Kırmızı kan hücresi üretim zamanı geldiğinde vücut tarafından hücrelere ferritinin salgılaması için sinyal yollanır. Sinyali alan hücreler, ferritini salgılamaya başlar. Ferritin, sonraki aşamada transferin isimli bir proteine bağlanır. Ardından transferin aracılığıyla yeni kırmızı kan hücrelerin üretildiği yerlere taşınır.

Ferritin neye yarar?

Ferritin, vücutta demirin depolandığı ana formdur. Kandaki ferritinin miktarı, vücuttaki demir miktarını da yansıtır. Vücuttaki demir minerali, esasen ferritin formundadır. Demir; kırmızı kan hücrelerine, vücut dokularına ve organlara oksijen taşıyan hemoglobin protein molekülünün önemli bir parçasıdır. Vücudun yeterli hemoglobin üretebilmesi, vücuttaki demir miktarına bağlıdır. Vücuttaki demir depolarının azalması, hemoglobin üretiminin azalmasına yol açar.

Ferro Sanol nedir? Ne için ve nasıl kullanılır? Kullanım dozu ve yan etkileri

Reaktif oksijen türlerinin oluşumunu sınırlar, bu oksijen türlerinin hücresel yapılara verebileceği zararı hafifletir. Hücre savunma antioksidan sisteminde görev alarak, toksik metal iyonları yakalar ve vücuttan uzaklaştırır.
Demirin yanı sıra alüminyum, çinko, kurşun, berilyum gibi diğer geçiş metallerinin de konsantrasyonundan sorumludur. Hücre dışındaki ferritin, verimliliği yüksek bir demir taşıma mekanizması işlevi görür.
Demir eksikliğine ve fazlalığına karşı tampon vazifesi üstlenir. Akut ve kronik inflamasyon belirteci olarak, inflamatuar koşullarda yükselir.

Protein nedir? Hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve zararları

Ferritin testi

Bu test, kandaki ferritinin miktarını ölçmek amacıyla yapılır. Bu testle vücutta ne kadar demir depolandığı tespit edilir. Test sonucunda miktarın düşük olduğunun ortaya çıkması, vücutta depolanan demirin de düşük olduğunu gösterir. Bu durum sizde demir eksikliği bulunduğuna işaret eder.

Ferritin miktarının normal seviyelerden yüksek olması ise vücudunuzda gereğinden fazla demir depolandığı anlamına gelir. Bu durum, genelde romatoid artrit, karaciğer hastalığı ve bazı iflamatuar rahatsızlıklar ile ilişkilidir. Aynı zamanda bazı kanser türleri de kanınızda ferritinin düzeyinin yüksek çıkmasına yol açabilir. Ferritin testi aşağıdaki amaçlarla yapılabilir:

Tıbbi bir durumu teşhis etmek için

Karaciğer hastalığı, Still hastalığı, hemokromatoz, huzursuz bacak sendromu gibi hastalıkların doğrulanması amacıyla doktorunuz, sizden bu teste girmenizi talep edebilir. Demir eksikliği anemisine sahip olup olmadığınız test sonrasında anlaşılabilir. Bu durumda test ile kırmızı kan hücrelerinizde oksijen taşıyan hemoglobin miktarı ölçülür.

Huzursuz Bacak Sendromu nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Tıbbi bir durumu izlemek için

Sizde hemokromatoz, hemosideroz gibi ferritinin yüksekliğine bağlı bir sorun teşhis edildiyse bu durumda doktorunuz, durumunuzu ve tedaviyi takip etmek adına bu testten yararlanabilir. Ferritin testi, yalnızca birkaç dakika sürer. Test esnasında kolunuzdaki bir damara iğne takılır ve bir miktar kanınız alınır. Tıpkı diğer kan testleri gibi bu test de güvenilirdir. Test sonrasında iğnenin uygulandığı yerde bir miktar ağrı hissedebilirsiniz.

Normal ferritin değerleri ne olmalı?

Kan ferritini için normal kabul edilen değerler, cinsiyete ve yaşa göre değişiklik gösterebilir. Ferritinin normal değerleri kadınlarda mililitrede 20 ile 200 nanogram, erkeklerde ise 20 ile 500 nanogram aralığındadır.

Ferritin kaç olursa tehlikelidir?

Kandaki ferritinin miktarının 20’nin altında 200 nanogram’ın üstünde olması tehlikeli olarak kabul edilebilir.

Ferritin yüksekliği neden olur? Tehlikeli midir?

Ferritin, akut faz reaktanı olarak da bilinir. Yani vücudunuzda iltihaplanma olduğunda kandaki ferritinin miktarı da yükselir. Örneğin, kronik hepatit C gibi bir karaciğer hastalığı yüzünden karaciğer hasar gördüğünde hücrelerden ferritin sızar. Sonuç olarak vücuttaki ferritinin miktarı yükselir.

Obezite, günlük alkol tüketimi ve sigara kullanma alışkanlığı; kandaki miktarın yükselmesini tetikleyen diğer etmenlerdir. Genetik faktörler de ferritinin miktarının yüksek olması üzerinde etkilidir. En yaygın genetik etmenlerden biri ‘hemokromatozis’dir. Diğer nedenleri ise aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

Hipertiroidizm
Tip 2 diyabet
Lösemi
Romatoid artrit
Sık kan transfüzyonu
Kronik hepatit C vb. karaciğer hastalığı
Huzursuz bacak sendromu
Demir zehirlenmesi
Hodgkin lenfoması
Yetişkin başlangıçlı Still hastalığı
Hemolitik anemi
Megoloblastik anemi
Bazı kan hastalıkları

Ferritin test sonuçlarının yüksek çıkması durumunda, doktorunuz sizden başka testler de isteyebilir. Vücutta dolaşan demir miktarını ölçen demir testi ve transferin miktarını ölçen toplam demir bağlama kapasitesi (TIBC) testi, girmeniz gereken diğer testler arasında yer alır. Ferritinin yüksekliği, bazen kanser gibi ciddi sağlık sorunlarının belirtisi olabilir.

Trombosit nedir? PLT düşüklüğü ve yüksekliği ne tür sorunlar yaratır?

Ferritin yüksekliği belirtileri

Karın ağrısı
Eklem ağrısı
Güçsüzlük
Zayıflık
Kalp çarpıntısı
Göğüs ağrıları
Cilt renginde kararma
Cinsel performans düşüklüğü
Uykuya benzer uyuşukluk hali
Kalp-damar sorunları
Vücutta tüy kaybı

Ferritin yüksekliği ne tür sorunlara neden olur?

Ferritinin miktarının normalden yüksek olması, kişinin libidosunu ciddi anlamda düşürür. Cinsel isteksizlik ortaya çıkabilir. Ayrıca kalp ve damar sorunlarına yol açabilir. Açıklanamayan yorgunluk ve kilo kaybı, ferritin yüksekliğinin yol açabileceği diğer sorunlardır. Bu sıkıntı, iş ve sosyal yaşantıyı da olumsuz etkiler.

Ferritin yüksekliği tedavisi

Öncelikli olarak beslenme alışkanlıklarınızı ve yaşam stilinizi değiştirmeniz gerekebilir. Kahve ve yeşil çay tüketimi, düzenli ve uzun süreli egzersiz, kalsiyum açısından zengin olan besinlerin düzenli tüketimi, çinko, magnezyum, manganez gibi minerallerin vücut tarafından yeterli miktarda alınımı; demir emilimini azaltan yöntemlerdir.

Ayrıca Östrojen ya da progestin hormon tedavisine ihtiyaç duyulabilir. Osteoporoz ve kardiyavasküler risk taşıyan, menapoza girmiş kadınlarda risedronat tedavisinden yararlanılabilir. Kan bağışı ile de vücudunuzdaki ferritinin miktarını düşürebilirsiniz.

Demir içeren besinler ve demirin sağlık için faydaları

Ferritin düşüklüğü neden olur, tehlikeli midir?

Gün içerisinde yeterli miktarda demir tüketilmemesi, ferritinin miktarının vücudunuzda düşük olmasının en önemli nedenidir. Demir eksikliğinin yanı sıra yetersiz kırmızı kan hücresi üretimi de demir alınımını engelleyerek, ferritinin düşüklüğüne yol açar. Ferritin düşüklüğünün diğer nedenlerini ise aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

Bağırsak emilimini olumsuz yönde etkileyen mide rahatsızlıkları
Kadınlarda aşırı adet kanaması
Kronik iç kanama(gastrik ülserler, polipler vb. gastrointestinal kanama)
Çölyak rahatsızlığı gibi otoimmün bozukluklar
Yetersiz beslenme
Demir eksikliği anemisi
C vitamini eksikliği
Anti inflamatuar ilaçların aşırı kullanılması sonrası gelişen mide kanaması

Mide kanaması nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Ferritin düşüklüğü tehlikeli midir?

Ferritinin düşüklüğü, pek çok ciddi hastalığa neden olmakla birlikte zamanında teşhis ve tedavi edildiği takdirde ölümcül sonuçlara yol açmaz.

Ferritin düşüklüğü belirtileri

Kronik baş ağrıları
Açıklanamayan yorgunluk
Kulak çınlaması
Sinirlilik hali
Nefes darlığı
Bacak ağrıları
Baş dönmesi
Saç dökülmesi
Hipotriodi(tiroid fonksiyonlarında azalma)
Depresyon
Anksiyete
Dikkat sorunları
Tırnaklarda kırılma
Enerji düşüklüğü

Anemi (kansızlık) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Ferritin düşüklüğü ne tür sorunlara neden olur?

Demir eksikliği mevcut pek çok hasta, bipolar bozukluk, otizm, anksiyete bozukluğu, gelişimsel gecikme, mental retardasyon, çölyak rahatsızlığı gibi sağlık sorunları ile karşılaşma riski altındadır. Yumuşak doku romatizması olarak bilinen ve kronik kas ağrılarına yol açan fibromiyoloji, ferritin düşüklüğün yol açabileceği sağlık sorunları arasında yer alır.

Depresyon ve anksiyete hastalarının önemli bir bölümünde ferritin düşüklüğü tespit edilmiştir. Ferritin yetersizliğine bağlı düşük oksijen iletimi, egzersiz yapma yeteneğinizi köreltebilir. İskelet kaslarınızdaki enerji üretiminin azalması, egzersiz sırasında nefes darlığı şeklinde kendini gösterir.

Hamilelikte demir eksikliği belirtileri, nedenleri ve tedavisi

Demir eksikliği, aynı zamanda bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açarak, bakterilerle savaşma gücünü düşürebilir. Bağışıklık sisteminizin iyi bir şekilde çalışmadığını düşünüyorsanız, bunun nedeni demir ve çinko eksikliği olabilir.

Çinko eksikliği neden olur? Kimlerde görülür? Belirtileri ve tedavisi

Ferritin düşüklüğü ve kanser ilişkisi

Ferritin düşüklüğünün önemli nedenlerinden biri olan demir eksikliği anemisi, erkeklerde ve kadınlarda mide-sindirim sistemi kan kayıplarına yol açabilir. Bu durumda hastalarda ülser görülebileceği gibi mide ve kolon kanseri de görülebilir.

Ferritin düşüklüğü tedavisi

Aşağıdaki tedavi yöntemleri sayesinde vücudunuzdaki ve kanınızdaki ferritin miktarını yükseltebilirsiniz:

Demir takviyeleri kullanın: Demir sülfat, demir glikonat ve demir fumarat içeren oral demir takviyelerinin kullanımı, düşük demir depolarını yükseltmenin en kolay yollarından biridir. Ancak bu ilaçları mutlaka doktor kontrolünde kullanmanız gerekir.
İntravenöz (damar yoluyla) demir takviyesi ise bir diğer tedavi yoludur.
Demir açısından zengin besinler tüketin: Kırmızı et, balık ve kümes hayvanları demir açısından zengin olan besinlere örnek olarak gösterilebilir. Bu gıdaların tüketimi demir depolarını ve ferritin seviyelerini yükseltir.
C vitamini alımını arttırın: Demirin emilimini arttıran C vitamini, ferritinin doğal tedavisinde yararlanabileceğiniz etkili bir yöntemdir.
Bol miktarda meyve tüketin: Glikoz ve früktoz gibi basit şekerler;,demir biyoyararlanımını da yükseltir. Glikoz ve fruktoz açısından zengin meyveler tüketmeniz, tedavi süresince size yardımcı olabilir.

Ferritin yükselten ilaçlar

Ferroz sülfat, ferroz flukonat, ferro fumarat gibi ferritin içeren demir ilaçları; kandaki ve vücuttaki ferritin miktarını yükseltir. Bu ilaçlar, draje, kapsül, şurup, damla gibi farklı formlarda olabilir. Demir ilaçlarının mutlaka doktor reçetesi üzerine kullanılması gerekir. Aksi halde demir ilaçlarının fazla kullanımı, kişide karaciğer ve kalp sorunlarına neden olabilir.

Doğal ferritin tedavileri ve ferritin yükselten şifalı bitkiler

Ferritin içeren besin ve bitkilerin düzenli tüketimi ile demir ve ferritin eksikliğinin neden olabileceği sağlık sorunlarını en aza indirgeyebilirsiniz.

Kırmızı et: Yağsız sığır eti, kaz eti, kuzu eti gibi vücut tarafından kullanılabilen ferritin içeren kırmızı etin yeterli miktarda tüketimi; demir ve ferritin eksikliğini doğal bir şekilde önler.
Kümes hayvanları: Tavuk, ördek, hindi gibi kümes hayvanları; kırmızı ete alternatif olan ferritin kaynaklarıdır.
Koyu yeşil yapraklı sebzeler: Ispanak, lahana brokoli, pazı, maydanoz, tere, roka, pancar, Brüksel lahanası gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler, ferritin açısından ideal kaynaklara örnek olarak gösterilebilir.

Kayısının faydaları nelerdir? Kuru kayısı neye iyi gelir?

Kabuklu kuruyemişler ve kurutulmuş meyveler: Antep fıstığı gibi kuruyemişler ve badem, kuru kayısı, kuru şeftali gibi kurutulmuş meyveler, bol miktarda ferritin içerirler.
Deniz ürünleri: Somon balığı, mezgit, ton balığı gibi balık çeşitleri ve kabuklu deniz mahsulleri, doğal ferritin kaynaklarıdır.
Kuru baklagiller ve tahıllar: Nohut, fasülye, kırmızı mercimek, börülce, bezelye gibi kuru baklagiller ve buğday, arpa, yulaf gibi tahıllar; özellikle vejetaryen beslenenlerin demir ve ferritin ihtiyacını karşılayan demir depolarıdır. Bknz:>>> Ferritin

Kaynaklar ve Referanslar:

1- Serum Ferritin: Past, Present and Future2- Ferritin test3- Ferritin for the Clinician4- Iron deficiency anaemia5- Method for Determining Average Iron Content of Ferritin

YAZIYI PAYLAŞ

Paylaş

Tweetle