Pulmoner hipertansiyon nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi
Pulmoner hipertansiyon, bazı hastalıklar nedeniyle akciğer atardamarında sürekli kan basıncı artışının olduğu bir hastalıktır. Nedenleri arasında; akciğer hastalıkları, sol kalp yetmezliği, bazı metabolik hastalıklar, HIV (Aids), bazı zararlı maddeler ve ilaçlar sayılabilir. En sık görülen belirtisi eforla artan nefes darlığıdır. Halsizlik, bayılma, öksürük ve altta yatan hastalığa bağlı şikayetler de görülebilir. Pulmoner hipertansiyon tedavisinde ilk hedef altta yatan sorunu çözmek, belirtileri azaltmak ve yaşam kalitesini arttırmaktır. Tedavisinde yaşam tarzı değişiklikleri, ilaçlar ve cerrahi tedavi gibi yöntemler kullanılır. Hasta uygulanan tedaviye yanıt vermiyorsa, iyileşme görülmüyorsa akciğer nakli gerekebilir.
İçindekiler
Pulmoner hipertansiyon nedir?
Pulmoner akciğer ve ilişkili durumları ifade eden bir terimdir. Hipertansiyon ise kalpten akciğere ve vücuda kan götüren atardamarlardaki basıncın yüksek olmasıdır. Kalbin sağ tarafından çıkan ve kirli kanı temizlenmesi için akciğere götüren atardamar akciğer atardamarıdır. Bu damardaki kan basıncının normalden yüksek olması durumuna pulmoner hipertansiyon denir. Pulmoner hipertansiyon nadir görülen ancak tehlikeli bir hastalıktır.
Akciğer (pulmoner) embolisi nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Pulmoner hipertansiyon nedenleri
- Genetik: Ailede pulmoner hipertansiyon varsa görülme riski artar.
- Akciğer hastalıkları: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), akciğer sertleşmesi, uykuda solunum bozuklukları, akciğer embolisi
- Sol kalp yetmezliği
- İlaç ve toksinler
- İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü (HIV) enfeksiyonu
- Doğuştan gelen kalp hastalıkları: Atriyal septal defekt, ventriküler septal defekt
- Portal hipertansiyon ve karaciğer hastalıkları
- Sistemik hastalıklar: Sarkoidozis, sistemik sklerozis, nörofibromatozis ve vaskülitler
- Metabolik hastalıklar: Glikojen depo hastalıkları, tiroid hastalıkları
- Kronik böbrek yetmezliği
- Şistozomiyazis: Parazitlerin neden olduğu bir hastalıktır.
- Bazı kanser türleri
Pek çok hastalık Pulmoner hipertansiyona neden olabilir
Pulmoner hipertansiyon belirtileri
- Nefes darlığı: Başlangıçta efor sonrası ortaya çıkar ama sonra dinlenirken bile olur
- Halsizlik ve çabuk yorulma
- Göğüs ağrısı
- Öksürük
- Çarpıntı
- Bayılma
- Sağ kalp yetmezliği gelişirse bu karında ve ayak bileklerinde şişlik (ödem) oluşur
Ayrıca pulmoner hipertansiyona neden olan birçok hastalık olduğu için hastalığa özgü sistemik birçok bulgular görülebilmektedir.
Pulmoner hipertansiyon teşhisi
Pulmoner hipertansiyon tanısı tıbbi hikaye ve fizik muayene sonrasında uygun gerekli tetkikler yapılarak koyulan bir tanıdır. Bu amaçla ekokardiyografi (EKO), elektrokardiyogram (EKG), akciğer grafisi, solunum fonksiyon testleri, kan gazı, yüksek rezolüsyonlu akciğer tomografisi, ventilasyon perfüzyon sintigrafisi, karın ultrasonu ve kan testleri gibi hem tanı ve hastalığının nedenini bulmaya yönelik yöntemler kullanılır.
Hastalığın kesin tanısı sağ kalp kateterizasyonu yapılarak koyulur. Bu testle ölçülen akciğer atardamar basıncı 25mmHg üzerinde ise pulmoner hipertansiyon tanısı kesinleşir.
Pulmoner hipertansiyon normal değerleri
Pulmoner atardamar basıncının normal değeri ortalama 14±3 mmHg seviyesindedir. Bu değer normal insanlarda en yüksek 20 mmHg olabilir.
Pulmoner hipertansiyon ciddi bir sağlık sorunudur
Pulmoner hipertansiyon türleri
Pulmoner hipertansiyon, hastalığa sebep olan durumun belirlenip belirlenememesine ve hastalığa neden olan durumlara göre çeşitli türlere ayrılır.
Persistan pulmoner hipertansiyon
Yenidoğanlarda birçok duruma ikincil olarak gelişen veya nedeni bulunamayan pulmoner hipertansiyon türüdür. Zamanında doğan bebeklerde sık görülür. Normalde doğumdan kısa süre sonra başlayan nefes alıp verme ve akciğer kan akımındaki artış akciğer damarlarındaki dirençte azalmaya yol açar. Bu azalmanın olmadığı durumlarda persistan pulmoner hipertansiyon gelişebilir. Acil olarak tanı koyulup tedavi edilmezse ölüm ve sakatlığa neden olmaktadır.
Primer pulmoner hipertansiyon
Nedeni belirlenemeyen pulmoner hipertansiyon türüne primer pulmoner hipertansiyon denilir. Nadir görülür. Her yaşta ortaya çıkabilir. Son zamanlarda kullanılmaya başlanan ilaçlarla sağ kalım süresi artmıştır.
Sekonder pulmoner hipertansiyon
Pulmoner hipertansiyona bilinen bir hastalığın neden olması durumudur. En sık görülen pulmoner hipertansiyon şeklidir. Altta yatan hastalığın tedavisiyle iyileşme sağlanabilir.
Pulmoner hipertansiyon tedavisi
Pulmoner hipertansiyon tedavisindeki amaç; sebep olan hastalığı tedavi etmek, belirtileri azaltmak ve yaşam kalitesini arttırmaktır. Tedavide ilaç, cerrahi yöntemler ve akciğer nakli gibi seçenekler mevcuttur. Bu tedaviler pulmoner hipertansiyon belirtilerini rahatlatabilir ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir. Yaşam şeklindeki değişiklikler de belirtileri kontrol altına almaya yardımcı olur.
Pulmoner hipertansiyon için kullanılan tedavi yöntemlerinin amacı genellikle akciğerlerdeki atardamarları genişleterek, damarlardaki basıncı düşürmektir. Tedaviyle kalbin çalışma yükü azalır, kan pıhtıları azalır, kalbe gelen kan ve oksijen desteği artar.
Sintigrafi nedir, ne işe yarar? Nasıl çekilir, zararları nelerdir?
Pulmoner hipertansiyon ilaçları
İlaçlara yanıt hastadan hastaya değişebildiğinden uzun süreli tedavi belirlenmeden önce uzmanlar hastalarına birkaç değişik tedaviyi deneyebilirler. İlaçlar tek başına kullanılabildiği gibi birden fazla ilaç beraber de kullanılabilir. Pulmoner hipertansiyonun tedavisinde kullanılabilen ilaçlar şunlardır:
- Kalsiyum kanal blokörleri: Kalsiyum iyonlarının kan damarları büzülmesine veya daralmasına yol açan işlevini engelleyerek kalbin iş yükünü azaltan ilaçlardır. Nifedipin, diltizem ve amlodipin bu gruptaki ilaçlardır. Kalsiyum kanal blokörleri genellikle vazodilatör grubu ilaçlara cevap veren hastalara reçetelenirler. Ancak etkinlikleri hastalar arasında çok değişkendir ve bazı hastalarda durumu kötüleştirebilirler.
- Endotelin reseptör antagonistleri: Pulmoner hipertansiyonda etkili olduğu düşünülen endotelin isimli maddenin damarları kasıcı etkisini engelleyerek etki etmektedir. Ambrisentan ve bosentan bu gruptaki ilaçlardır. Ambrisentanın vücutta şişlik, bosentanın ise karaciğer enzimleri yükseltme gibi yan etkileri olabilir.
- Fosfodiesteraz 5 inhibitörleri ve guanilat siklaz uyarıcıları: Damarı genişletme ve antiproliteratif etkileri nedeniyle kullanılmaktadır. Sildenafil, tadalafil ve riosiguat gibi ilaçlardır. Bu ilaçların bayılma, baş ağrısı ve tansiyon düşüklüğüne neden olabilir.
- Prostasiklin analogları ve prostasiklin reseptör agonistleri: Güçlü damar genişletici ilaçlardandır. Kan pıhtısını önleyici ve antiproliteratif etkileri vardır. Epoprostenol, iloprost gibi ilaçlardır. Kızarma, baş ağrısı ve ishal gibi yan etkiler görülebilir.
Nefes darlığı (dispne) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Destek ilaç tedavisi
Hastalığın şikayetlerini azaltmak ve komplikasyonları azaltmak için ana ilaç tedavilerinin yanı sıra destekleyici ilaç tedavileri de kullanılmaktadır.
- Antikoagülanlar: Kan pıhtısı oluşumunu önleyen ilaçlardır. Pulmoner hipertansiyonda yapılan çalışmalarda kan pıhtılaşma düzeylerinin yüksek olduğu tespit edildiği için koruma amaçlı kullanılır. Akciğerde kan akımını azaltan kan pıhtılarının oluşmasını önlemeye yönelik kullanılırlar.
- Kardiyotonikler: Kalbin kasılmasını güçlendiren ilaçlardır. İhtiyaç durumunda kullanılırlar.
- Diüretikler: Vücutta biriken fazla sıvının ve minerallerin atılmasını sağlayacak şekilde böbreklerden idrar üretimini artıran, kolaylaştıran ilaçlardır. Eğer böbrekler düzgün iş görmez ve sistemdeki aşırı sıvının üstesinden gelemez ise kan damarlarından pompalanan artmış kan volümü yüksek kan basıncına (sistemik hipertansiyon) yol açabilir. Diüretikler, genellikle pulmoner hipertansiyonun sonucu olarak sağ kalp yetmezliğini de içeren, ilerlemiş kalp ve akciğer hastalıkları için reçetelenirler.
- Oksijen tedavisi: Akciğerdeki damarsal direnci azalttığı için uzun süreli oksijen tedavisinin faydalı olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur.
- Demir takviyesi: Pulmoner hipertansiyonlu hastalarda demir eksikliği anemisi sık gözlendiği için demir takviyesi yapılmalıdır.
Pulmoner hipertansiyon ameliyatı
Cerrahi tedavi kronik tromboembolik pulmoner hipertansiyon (KTEPH) hastalığından kaynaklanan pulmoner hipertansiyon hastalığında yapılmaktadır. Bu amaçla endarterektomi denilen akciğer atardamarının içinin pıhtı ile beraber çıkarılması işlemidir. Çok az merkezde yapılabilen bir tedavi şeklidir.
Efor testi nedir? Ne işe yarar? Kimlere, ne zaman yapılmalı?
Transplantasyon (Organ nakli)
Son zamanlarda geliştirilen tedavi programları ile akciğer transplantasyonu yapılması için gereken süre uzamaktadır. Tüm ilaç kombinasyonlarına ve tedaviye rağmen iyi sonuç alınamayan hastalar geç kalmadan mutlaka transplantasyon merkezlerine sevk edilir. Genellikle 2 taraflı akciğer nakli yapılmaktadır. Gerekli durumlarda kalp nakli de yapılabilir. Nakil sonrası sağ kalım 5 yılda %52-75, 10 yılda ise %45-66’a kadar çıkmıştır.
Balonlu Atriyal Septostomi
Sağ kalpteki basıncı azaltmak için sağ kalp ile sol kalp arasına şant açılması işlemidir. Araştırma sonuçlarına göre şiddetli sağ kalp yetmezliği olan, şiddetli bayılmaları olan ve ilaç tedavisine cevap vermeyen hastalarda yararlı olabileceği düşünülmektedir. Uzun süreli faydaları henüz gösterilememiştir. Çok nadir uygulanmaktadır.
Balonlu Pulmoner Anjiyoplasti
Dünya çapında yeni uygulanan bir tedavi yöntemidir. Balonlarla akciğer atardamarı genişletilmeye çalışılır. Sadece deneyimli ve yüksek kapasiteli merkezlerde yapılmalıdır.
Pulmoner hipertansiyon bitkisel tedavi
Pulmoner hipertansiyona faydalı olduğu randomize kontrollü çalışmalarla kanıtlanmış herhangi bir bitkisel ilaç yoktur. Tedavi aynı anda birçok ilaç kullanılarak yapıldığı için dışarıdan alınacak herhangi bir ilaç ve bitkisel tedavi ilaç etkileşimine girip bu ilaçların etkisini azaltabilir. Ayrıca yan etkiler nedeniyle hastalık olumsuz etkilenebilir. Bu açıdan herhangi bir bitkisel ilaç ve tedavi uzman bir doktora danışılmadan uygulanmamalıdır.
- Pulmoner hipertansiyonlu hastalarda demir eksikliği anemisi sık görülebileceğinden demirden zengin kırmızı et, balık, mercimek, ıspanak gibi besinlere diyette daha fazla yer verilebilir.
- Diyetteki tuz tüketimi azaltılmalıdır
Aritmi (kalp ritim bozukluğu) neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Pulmoner hipertansiyon komplikasyon ve riskleri
- Aritmi: Pulmoner hipertansiyonlu hastalarda aritmiler artan bir sorundur. Ani ölümlere sebep olabilir.
- Hemoptizi (kan tükürme): Çok az miktarda olabileceği gibi ölüme sebep olabilecek seviyede de ortaya çıkabilir.
- Mekanik komplikasyonlar: Akciğer atardamarının genişlemesi sonucu oluşan komplikasyonlardır. Akciğer atardamarı anevrizmasına bağlı kalbi besleyen damarlar, ana bronşlar, akciğer toplardamarı ve konuşma sinirinde birçok problem oluşabilir.
Pulmoner hipertansiyon hastası acil bir durumda ne yapmalı?
Aşağıdaki belirtilerden herhangi biri varsa, en yakındaki acil servise başvurun.
- Göğüs ağrısı
- Kalbin hızlı ya da düzensiz atması
- Baygınlık
- Yüksek ya da uzun süre düşmeyen ateş
- Öksürürken ağızdan kan gelmesi
- Öksürürken koyu renkli balgam çıkarmak
- Nefes darlığı
- Bacaklarda şişme
EKG nedir, nasıl yapılır? Elektrokardiyografi testi ne işe yarar?
Pulmoner hipertansiyon için hangi doktora gidilir?
Pulmoner hipertansiyonlu bir hasta mutlaka birçok bölümün ortak takip ettiği merkezlerde takip ve tedaviye devam etmelidir. Bu merkezlerde kardiyoloji, göğüs hastalıkları, kalp damar cerrahi uzmanı ve radyoloji uzmanı mutlaka olmalıdır.
Çocuklarda pulmoner hipertansiyon
Pulmoner hipertansiyon doğumdan erişkinliğe kadar her yaşta görülebilen bir hastalıktır. Çocuklarda erişkinlerden farklı olarak doğumsal akciğer, kalp hastalıkları ve damarsal anormallikler sebebi ile pulmoner hipertansiyon gelişmesi ön plandadır. 1 milyon çocuk arasında 2-4 pulmoner hipertansiyonlu çocuk gözlenmektedir.
Yaygın şikayetler nefes darlığı, halsizlik ve büyüme geriliğidir. Bayılma yetişkinlere göre çocuklarda daha sık ortaya çıkar. Tanısı kalp kateterizasyonu ile mutlaka doğrulanmalıdır. Tedavisi yetişkin hastalarla benzerdir. Fakat ilaç uygulanma şekli ve dozları değişmektedir.
Pulmoner hipertansiyon yaşam süresi
6 dakika yürüme testi sonucu, sağ kalp yetmezliğinin olması, şikayetlerin hızlı ilerlemesi, bazı EKO bulguları ve bayılma gibi birçok parametre ile risk sınıflaması yapılmaktadır. Riski yüksek olan pulmoner hipertansiyonlu hastaların 1 yıllık ölüm oranları %10’dan fazladır. Risk oranı düştükçe ölüm oranı azalmaktadır. Kalpte aritmi riski artmasına bağlı bu hastalarda ani ölümler de görülebilir.
Halsizlik neden olur? Hangi hastalıkların belirtisidir? Halsizliğe ne iyi gelir?
Sol göğüs ağrısı neden olur?
Kalp damarlarının plaklardan kopan kan pıhtıları ile tamamen tıkanması sonucu sol göğüs ağrısı şikayeti görülür. Tıkanan damarın beslediği bölgeye yeterince kan ve oksijen gitmemesine bağlı olarak kalp kasında doku ölümü meydana gelir. Ağrı; göğüs, alt çene, omuz arası bölge, sırt ve kollara yayılan baskı tarzında bir ağrıdır. İstirahat ve nitratlarla geçmez ve 15 dakikadan uzun sürer. Soğuk soğuk terleme, nefes darlığı, kalp çarpıntısı eşlik edebilir.
Kalbe bağlı bu ağrının dışında pnömotoraks (akciğerde hava kaçağı), zatürre, akciğer pıhtısı, aort diseksiyonu, kas ağrıları ve zona gibi birçok hastalıkta da sol göğüs ağrısı şikayeti ortaya çıkabilir.
Pulmoner hipertansiyon hastalarına öneriler
- Pulmoner hipertansiyon uzun süren (kronik) ve tedavi edilmezse ilerleyen bir hastalık olduğu için doktor kontrollerini aksatmayın.
- Enfeksiyonlara yatkınlığınız artabileceği için grip ve zatürre aşılarınızı yaptırın.
- Aşırı fiziksel aktiviteden kaçının. Doktor tarafından önerilen ve belirlenen egzersiz önerilerine mutlaka uyun.
- Sigarayı bırakın. Bunun için ülkemizde hizmet veren sigara bırakma polikliniklerinden yardım alabilirsiniz.
- Pulmoner hipertansiyonu olan hastada gebelik riskli olabileceği için gebelik planlanırken kadın hastalıkları doğum uzmanına ve pulmoner hipertansiyon açısından takipli olduğunuz doktorunuza bilgi verin.
- Bu hastalık psikolojik, sosyal, maddi yönden hasta ve ailelerine problem oluşturabilir. Bu nedenle uzman kişilerden psikososyal destek almanız faydalı olabilir.
- Uçakla seyahat sırasında ve yüksek rakımlı yerlerde ileri evre pulmoner hipertansiyon hastalarında oksijen ihtiyacı olabilir. Bu nedenle tıbbi bilgilerinizi içeren bir dosyayı yanınızda taşıyın. Daha fazla kaynak için:>>>
Kaynaklar ve Referanslar:
1- Pulmonary Hypertension, 2- Symptoms of pulmonary hypertension,3- Pulmonary HypertensionYAZIYI PAYLAŞ
Yazar Hakkında
Dr. Muhammet Kaplan
Göğüs Hastalıkları
Siyanotik konjenital kalp hastalıkları tanı ve tedavisi
Kadınlarda ve erkeklerde en sık görülen kanser türleri ve tedavileri
Akciğer (pulmoner) embolisi nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Mitral kapak hastalıkları tanı ve tedavisi
YORUMUNUZ VAR MI?
Benim bebeğim dede pulmuner hiper tansiyon çıktı şu an tedavi görüyor düzeldikden sonra bu hastalık tekrar edermi
Yenidoganda teshis edildikten sonra iylesme surecine gecerse hastalik devam eder mi .yani bu bebek yasami boyunca bu hastalikla savasir mi?