Bilim İnsanları Nano-parçacık Tedavisiyle Alzheimer’ı Tersine Çevirmeyi Başardı

Bilim insanları, sadece 3 nanopartikül enjeksiyonuyla Alzheimer hastalığını tersine çevirmeyi başardı. Kan-beyin bariyerini onaran bu yeni tedavi yönteminde hastalığın etkilerini hedefleyen nanoparçacıklar, sadece bir saat içinde beyindeki amiloid-beta düzeyini %50–60 azalttı ve bilişsel işlevleri normale döndürdü. Farelerde yapılan testlerde başarılı olan nanopartikül enjeksiyonu bugüne kadar test edilen nöron odaklı yaklaşımların aksine beyindeki damar bariyerini onarmayı hedefliyor.

Barselona Biyo-Mühendislik Enstitüsü (IBEC) ve Çin Sichuan Üniversitesi Batı Çin Hastanesi (WCHSU) ortaklığında yürütülen çalışmada, araştırmacılar ‘supramolekül’ özelliklere sahip biyolojik olarak etkin nanoparçacıklar geliştirdi. Bu parçacıklar, Alzheimer’ın ilerlemesinde kritik rol oynayan kan-beyin bariyerinin (BBB) işlevini yeniden canlandırarak, toksik proteinlerin doğal yollarla temizlenmesini sağladı. Sonuçları Nature dergisinde yayınlanan çalışmanın bulgularına göre, beyindeki kan-damar bariyerini onaran bu yeni tedavi yöntemi Alzheimer hastalığını farelerde tersine çevirmeyi başardı. Yeni yöntemin kayda değer bir yan etki göstermediğini belirten araştırma grubu yakın zamanda insan deneylerine başlamayı hedefliyor.

Alzheimer nedir? Nedenleri, belirtileri, tedavisi ve korunma

Alzheimer’ın unutulan hedefi: Kan-beyin bariyeri

Beyin, vücudun en fazla enerji tüketen organıdır; bu enerji, nöronların kılcal damarlarla beslendiği yoğun bir damar sistemiyle gelen kan akışıyla sağlanır. Beynimiz yaklaşık bir milyar kılcal damar içerir ve bu damar sisteminin sağlığı Alzheimer ve Demans gibi hastalıklardan korunmak için kritik bir role sahiptir. Kan-beyin bariyeri, beyni zararlı maddelerden koruyan, seçici geçirgenliğe sahip bir savunma hattıdır. Alzheimer hastalığında bu bariyerin bozulması, toksik atık proteinlerin—özellikle amiloid-beta (Aβ)—beyinde birikmesine yol açar. Araştırma ekibi, Alzheimer hastalığına sahip fare modellerinde bu bariyeri yeniden işler hale getirmeyi başardı.

Testlerde farelere üç doz nanoparçacık enjekte ettiklerini söyleyen çalışmanın ortak yazarı ve Londra Üniversitesi Koleji’nde (UCL) araştırma görevlisi Dr. Junyang Chen, şu değerlendirmeyi yaptı: “Uygulamadan bir saat sonra beyindeki Aβ miktarında %50–60 azalma saptadık. Sadece bir saat içinde bu kadar belirgin bir temizlik görmek bizi gerçekten çok şaşırttı.”

Beynin kendi temizleme sistemini yeniden başlatmak

Giuseppe Battaglia (solda) ve Lorena Ruiz Pérez (sağda).

Yeni tedavi yaklaşımında kullanılan supramoleküler nanoparçacıklar, ilaç taşıyıcı bir fonksiyon yerine kendileri birer tedavi ajanı işlevi görüyor. Kan-beyin bariyerinde bulunan LRP1 adlı reseptör üzerinden etki göstererek, toksik Aβ proteinlerini kana taşınabilir hale getiriyor. Bu süreç yeniden çalışmaya başladığında, beyin damar sistemi eski işlevine kavuşuyor ve doğal temizleme mekanizması yeniden devreye giriyor.

Araştırmanın kıdemli yazarı, IBEC’te Moleküler Biyonik Grubu lideri Prof. Giuseppe Battaglia, “Geliştirdiğimiz nanoparçacıklar yalnızca tedavi edici değil, aynı zamanda beynin kendi kendini onarma döngüsünü yeniden başlatan bir tetikleyici etkiye sahip. Vasküler sistem düzeldiğinde, beyin yeniden toksinleri temizlemeye başlıyor ve hastalık süreci tersine dönüyor” diyor.

Beyinden amiloid- β temizlenmesi neden önemlidir?

Alzheimer hastalığının gelişmesinde en kritik faktör beynin amiloid-β gibi toksik maddeleri doğal temizleme sisteminin düzgün çalışmayı bırakmasıdır. Normalde, LRP1 proteini moleküler bir bekçi işlevi görür: Aβ’yi tanıyarak ona bağlanır ve kan-beyin bariyerini geçerek kan dolaşımıyla dışarı atılmasını sağlar. Ancak bu sistem hassastır. Eğer LRP1 çok miktarda Aβ’yi bağlarsa, taşıma tıkanır. LRP1 çok az bağlandığında da sorun oluşur. Her iki durumda da Aβ beyinde birikerek Alzheimer hastalığına zemin hazırlar.

Zeytinyağı Alzheimer’dan koruyor! Yalnızlık riski arttırıyor

Bu çalışmada geliştirilen nano-partikül supramoleküler sistemi sıfırlayan bir anahtar işlevi görüyor. LRP1 ligandlarını taklit ederek Aβ’ye bağlanarak kan-beyin bariyerini geçer ve beyinden toksik birikiminin temizlenme sürecini başlatır.

Hafıza ve davranış tamamen düzeldi

Tedavinin uzun vadeli etkileri oldukça dikkat çekici. Araştırmacılar, hayvanların davranışlarını analiz etmek ve hastalığın tüm evrelerindeki süreci ölçmek için çeşitli deneyler yaptılar. Altı ay boyunca yapılan hafıza ve davranış testlerinde, Alzheimer benzeri semptomlar gösteren farelerin performansları sağlıklı farelerle eşit düzeye ulaştı.
Örneğin, 12 aylık (yaklaşık 60 yaşındaki bir insana denk) bir fareye 6 ay tedavi uygulandığında, 18 ay (yaklaşık 90 insan yılı) sonunda davranışları tamamen normale döndü.

Uzun vadeli etkinin beynin damar sisteminin onarılmasından kaynaklandığını belierten Prof. Battaglia, şu bilgileri paylaşıyor: “Bunun bir kaskad gibi işlediğini düşünüyoruz: Amiloid-beta (Aβ) gibi toksik türler biriktiğinde hastalık ilerliyor. Ancak damar sistemi tekrar işlevini yerine getirebildiğinde, Aβ ve diğer zararlı molekülleri temizlemeye başlıyor ve tüm sistemin dengesini yeniden kazanmasını sağlıyor. Dikkat çekici olan, ise nanopartiküllerin bir ilaç gibi davranıp, bu temizleme yolunu normal seviyelere döndüren bir geri bildirim mekanizmasını harekete geçiriyor olması.”

Alzheimer’ı tedavi etmek için nanopartiküller

Bu çalışmada araştırmacılar, moleküler mühendislik yaklaşımıyla kendi başlarına terapötik etkiye sahip supramoleküler işlev gören nanopartikülleri geliştirdiler. Bu yenilikçi tedavi yaklaşımın Alzheimer hastalığını iyileştirmek için umut verici bir yol sunduğunu belirten Katalonya Biyomühendislik Enstitüsü’nün (IBEC) Moleküler Biyonik Grubu araştırma görevlisi Doç. Dr. Lorena Ruiz Perez. “Çalışmamız, Aβ’nin hızlı temizlenmesinde, kan-beyin bariyerinde sağlıklı işlevin geri kazanılmasında ve Alzheimer patolojisinde çarpıcı bir tersine dönüşe yol açmada dikkate değer bir etkinlik gösterdi” diyor.

Alzheimer’dan korunma ve alınacak yedi basit önlem! Öneriler ve uyarılar…

Alzheimer tedavisinde yeni bir paradigma

Bu bulgular, Alzheimer tedavisinde uzun süredir göz ardı edilen vasküler sistemin ne kadar önemli olduğunu yeniden gündeme getiriyor. Araştırma özetine göre, LRP1 reseptörünü hedefleyen bu çoklu etkileşimli nanoparçacıklar, beyindeki Aβ seviyesini yaklaşık yüzde 50-60 oranında azaltırken, kandaki Aβ miktarını 8 kat artırarak toksinlerin etkin biçimde atılmasını sağladı. Bilişsel testlerde tedavi gören fareler, mekânsal öğrenme ve hafıza görevlerinde tamamen normal düzeye ulaştı; bu iyileşme altı ay boyunca korundu.

Uzmanlara göre bu çalışma, Alzheimer’ın yalnızca nöron ölümüyle değil, damar sağlığıyla da yakından ilişkili olduğunu açık biçimde gösteriyor. Yakın gelecekte insanlarda yapılacak klinik denemeler, bu yaklaşımın nörodejeneratif hastalıklarda çığır açan bir tedaviye dönüşüp dönüşmeyeceğini belirleyecek.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör