Serebral Palsi (beyin felci) nedenleri, türleri ve tedavisi
Serebral Palsi (beyin felci), bebeklikte ya da çocukluk çağının başlarında ortaya çıkan ve vücut hareketlerini ve kas koordinasyonunu kalıcı şekilde etkileyen, fakat zaman içinde kötüleşme sergilemeyen bir dizi nörolojik bozukluktan herhangi birini tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Serebral palsi kas hareketlerini etkilemekle birlikte, kaslardaki ya da sinirlerdeki bir problemden kaynaklanmaz. Beynin, kas hareketlerini kontrol eden bölgelerinde söz konusu olan anormalliklerden kaynaklanır. Serebral palsi görülen çocukların çoğunluğu bu bozuklukla doğar, ancak bozukluk aylar ya da yıllarca tespit edilemeyebilir.
İçindekiler
Serebral Palsi Nedenleri
Doğum öncesi oluşan serebral palsi
Bazen bebeğin beynindeki hasar, bebek henüz anne karnındayken meydana gelir. Hasar bir infeksiyondan ya da annenin zarar gördüğü bir kazadan kaynaklanmış olabilir. Annede söz konusu olan yüksek kan basıncı ya da diyabet gibi tıbbi problemler de bebekte sorunlara sebep olabilir.
Doğum sırasında oluşan serebral palsi
Bebeğin yeterli oksijen alamaması ya da doğumun zor gerçekleşmesi sonucu bebeğin beyninde hasar meydana gelmesi gibi problemler yaşanabilir.
Doğum sonrası oluşan serebral palsi
Bebek aşırı erken doğduğu (prematüre doğum) ve bedeni anne karnının dışında yaşamaya hazır olmadığı takdirde görülebilir. Beyin doğumdan sonra da gelişmeye devam ettiğinden, doğru zamanda doğan bebeklerin beyninde bile beyin hasarına yol açan infeksiyonlar ya da kanamalar görülebilir.
Serebral Palsi Tipleri
Spastik Tip
Spastisite, en genel anlamda, kas sertliği ya da pasif harekete direnç olarak tanımlanabilir. Kasların normal yapısındaki değişiklik ve sertlik hareketlerin de etkilenmesine ve zor yapılmasına neden olur. Aşırı spastisite zamanla iskelet yapı üzerinde bozukluklara ve postürün (duruşun) bozulmasına yol açar. Bunun yanı sıra oturma, ellerin kullanılması, yürüme gibi fonksiyonel aktiviteleri de olumsuz etkiler. Spastik tip Serebral palsi’nin en yaygın tipidir. Spastik çocuk, Serebral palsi teşhisi altında etkilenen vücut kısmına göre tanımlanır.
- Hemiparezi: Bu tipte vücudun bir tarafındaki kol, gövde ve bacak etkilenir.
- Diparezi: Bu tipte her iki bacak spastisitesi kollardan daha fazladır. Bacaklar birbirine sıkışıktır. Parmak ucuna basma sık görülür.
- Tetraparezi: Bu tipte ise tüm vücut etkilenmiştir. Baş kontrolünün yetersizliği, ellerin yumruk şeklinde bacakların çapraz tarzda durması yaygın bir görüntüdür.
Atetoid Tip
Kontrolsüz hareket olarak tanımlanabilir. Çocuğun bacak, kol, el veya yüzünde istemsiz hareketler oluşur. Bu tipte kaslarda ani değişiklikler oluşur. Kaslar çok gevşek durumdan çok sert bir duruma geçebilirler. Bu da hareketlerin koordineli yapılmasını engeller.
Ataksik Tip
Dengeyi korumada bozukluk vardır. Baş kontrolünün zayıf olması, gövde dengesinin sağlanamaması nedeniyle gelişim yavaştır ve yürüme çok geç sağlanır.
Karma Tip
Kas tonusu bazı kaslarda aşırı düşük, bazılarında ise aşırı yüksek olduğunda serebral palsinin tipi, karma olarak adlandırılır.
Kas tonuslarının farklı tipte olmasının yanı sıra, SP’li çocukların vücutlarının SP’den etkilenen bölümleri de karma bir yapı gösterir. Bu, beyinlerinin hangi kısmının hasar gördüğüne ve hasarın ne kadar büyük olduğuna da bağlıdır.
Serebral palsi ile birlikte görülebilen problemler
- Motor fonksiyonlarda bozukluk
- Duyu bozuklukları (sensorial disfonksiyon)
- Gözde kayma
- Titreme (nistagmus)
- Zeka geriliği ( mental retardasyon )
- Davranış bozuklukları,
- Öğrenme güçlükleri,
- Dil-konuşma bozuklukları,
- Ağız diş problemleri.
Serebral palsi tedavisi:
Serebral palsinin tamamen iyileştirilmesi mümkün değildir, fakat tedavi genellikle çocuğun becerilerini geliştirir. Yetersizlikleri doğru şekilde tedavi edildiği takdirde, pek çok çocuk normale yakın bir yetişkin yaşamı sürebilir.
Genel olarak, tedavi ne kadar erken başlarsa çocukların gelişimsel yetersizliklerinin üstesinden gelme şansları ya da onları zorlayan görevlerin altından kalkmak için yeni yollar öğrenme şansları o kadar yüksek olur. Tedavi muhakkak konusunda uzman bir ekiple devam ettirilmelidir. Ekipte çocuk doktoru, çocuk nöroloğu, fizyoterapist, özel eğitim öğretmeni, konuşma terapisti, psikolog olmalıdır. Serebral palsi tedavisi, tıbbi yaklaşım ve rehabilitasyon yaklaşımı olarak iki yönlü ele alınmalıdır;
Serebral palsi tıbbi yaklaşım
Teşhisle başlar. Serebral palsi teşhisi pediatrik nörolog başta olmak üzere, ilgili hekimler tarafından konulur. Teşhiste yardımcı olmak üzere EEG ( elektro ensefalografi )EMG ( elektromyografi ), SEP ( somatosensoryel evoked potansiyel ), VEP (visuel evoked potansiyel ), MR gibi ileri tetkiklerden yararlanılabilir.
Serebral palsi’li hastada direk Serebral palsi’ye yönelik etkin bir ilaç yoktur. Ancak hastalıkta seyreden konvülsiyon (havaleler) ve epilepsi için yaygın şekilde ilaç kullanılmaktadır. Bunun yanında kaslardaki aşırı sertliliği önlemek için de bazı ilaçlar kullanılmaktadır.
Serebral Palsiye Rehabilitasyon yaklaşımları:
Serebral palsi’ li çocukta birçok sorun bir araya gelerek aile ve çocuk için yaşamı güçleştirir. Bu nedenle problemlerin iyi bir şekilde tanımlanması çok önemlidir. Ancak bilimsel ve bilinçli yaklaşım Serebral palsi’ li çocuğun daha bağımsız bir yaşama kavuşmasını sağlayabilir. Serebral palsi’li çocuğun klinik tablosu, Serebral palsi’ nin nedenine, lezyonun şiddetine, şekline ve diğer komplikasyonların olup olmadığına bağlı olarak çocuktan çocuğa farklılık gösterir. Bu nedenle her çocuğun tedavi ve rehabilitasyon programı farklılık içerir.
Serebral palsi’ li çocuklarda görülen problemlerin en aza indirilmesi ve onların topluma kazandırılması çok yönlü bir rehabilitasyon programı ile sağlanabilir. Ailenin eğitiminden, çocuğun fiziksel çevresinin düzenlenmesine kadar bir dizi sorun hesaba katılmak ve rehabilitasyonun alanı içine dahil edilmek zorundadır.
SP de rehabilitasyon programı:
- Egzersiz tedavisi
- Ortez ( cihaz ) uygulamaları
- Ev programı ve aile eğitimi
- El- göz koordinasyonu sağlaması
- Uygun yardımcı araç gerecin belirlenmesi
- Yemek yeme, giyinme, oyun aktiviteleri gibi aktivitelerin eğitimi bileşenlerinden oluşur. Tüm bu uygulamalar, özellikle egzersiz uygulamaları deneyimli fizyoterapistler tarafından yapılmalıdır.
Bilinmesi gereken en önemli şey Serebral palsi tedavi ve rehabilitasyonunun çok uzun bir süreç olduğudur. Bebeğin büyümesi ile birlikte rehabilitasyon uygulamaları da devam eder. Rehabilitasyon çocuk bağımsız (ya da en az bağımlılıkla ) yaşama yeteneğini kazanana kadar devam etmelidir. Serebral palsi’li çocuklar da diğer çocuklar gibi gelişebilir. Serebral palsi fiziksel bir özürdür. Az oranda zeka yetersizleri, görme, konuşma, işitme ve algı bozuklukları fiziksel özüre eşlik etse de ilerleyici değildir. Bilinçli bir yaklaşım ve etkili rehabilitasyon ile yetersizlikleri en aza indirgemek mümkündür.
Gonca CANDAN
Uzman Fizyoterapist
YAZIYI PAYLAŞ
Hekim Hakkında
Dr. Fizyoterapist Gonca Candan
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon
Serebral palsi erken yaşta tedavi edildiğinde yaşam kalitesi yükselir
Serebral palsi nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi
Serebral Palsi’de erken tanı hayati öneme sahip
Serebral palsi’nin erken belirtileri nelerdir?
Çocuk gelişimi ve psikolojisi: Gelişimini etkileyen faktörler
YORUMUNUZ VAR MI?