Küçük Çocuklarda Sık Antibiyotik Kullanımı Astım ve Alerjiye Neden Olabilir

Yazan Tuba Günvar

30 Nisan 2025 | Kategori: Güncel / Literatür, Pediatri, Solunum / Enfeksiyon Print

Journal of Infectious Diseases dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, yaşamın ilk iki yılında sık antibiyotik kullanan çocuklarda ilerleyen yaşlarda astım, gıda alerjisi ve saman nezlesi gibi hastalıkların görülme riski önemli oranda artıyor. Çalışma kapsamında İngiltere’den 1 milyondan fazla çocuğun verileri inceledi. Antibiyotiklerin bağırsak mikrobiyotasını bozarak bağışıklık sistemine zarar verdiği ve bunun pek çok kronik hastalığın gelişmesine zemin hazırladığı saptandı. Özellikle birden fazla antibiyotik kürü uygulanan çocuklarda bu risklerin daha belirgin olduğu gözlemlendi.

Dünya Sağlık Örgütü, gereksiz antibiyotik kullanımının sakıncaları ve yarattığı önemli sağlık riskleri konusunda her geçen gün daha fazla uyarıda bulunuyor.

Antibiyotiklerin Erken Dönemdeki Etkileri

Rutgers Health tarafından gerçekleştirilen çalışmada 1987 ile 2020 yılları arasında doğan çocukların elektronik sağlık kayıtları analiz edildi. Araştırmacılar, doğumdan 2 yaşına kadar en az bir kez antibiyotik reçete edilmiş çocuklarda, 12 yaşına kadar kronik çocuk hastalıklarının teşhis edilme olasılıklarını değerlendirdi. Sonuçlara göre, erken dönemde antibiyotik kullanan çocuklarda astım riskinin %24, gıda alerjisi riskinin %33 ve alerjik rinit (saman nezlesi) riskinin %6 arttığı görüldü. Ayrıca, birden fazla antibiyotik kürü alan çocuklarda bu risklerin daha da yükseldiği tespit edildi.

Astım nedir? Nedenleri, belirtileri, tedavisi ve hastalara öneriler

Kardeş Kıyaslaması Bulguları Destekliyor

Araştırma ekibi, genetik ve çevresel etkileri ayırt edebilmek için kardeş karşılaştırmalı analizler de yaptı. Aynı ailede, farklı antibiyotik deneyimlerine sahip kardeşler arasında da benzer bulgular gözlemlendi. Bu da sonuçların rastlantıdan ibaret olmadığını destekliyor.

Araştırmacılar, çölyak hastalığı, inflamatuvar bağırsak hastalıkları, tip 1 diyabet ve otizm spektrum bozukluğu gibi diğer kronik hastalıklarla antibiyotik kullanımı arasında güçlü bir ilişki bulamadı. Ancak, entelektüel yetersizlikle antibiyotik kullanımı arasında dozla artan bir bağlantı saptandı. Beşten fazla antibiyotik kürü alan çocuklarda bu risk neredeyse iki katından fazla artıyordu.

Her Enfeksiyon Antibiyotik Gerektirmez

Araştırmanın baş yazarı Dr. Daniel Horton, bulguların ebeveynler ve hekimler için önemli uyarılar içerdiğini belirtti. “Antibiyotikler, bakteriyel enfeksiyonlara karşı hayati öneme sahip ilaçlardır. Ancak her enfeksiyonun antibiyotikle tedavi edilmesi gerekmez. Özellikle iki yaş altındaki çocuklarda, gereksiz yere sık antibiyotik kullanımı uzun vadeli sağlık riskleri yaratabilir” dedi.

Alerjik rinit (saman nezlesi) nedir? Belirtileri ve tedavisi

Araştırmanın Özeti

Erken Çocukluk Döneminde Antibiyotik Kullanımı ve Kronik Pediatrik Durumlar: Geriye Dönük Bir Kohort Çalışması
Arka Plan: Erken çocukluk dönemindeki antibiyotik maruziyetinin kronik çocuk hastalıklarının gelişiminde rol oynayabileceği öne sürülmüştür. Ancak birçok çalışma, ölçülemeyen karıştırıcı değişkenler nedeniyle kesin sonuçlar verememektedir. Bu çalışmada, erken dönemde antibiyotik kullanımı ile alerjik, otoimmün veya nörogelişimsel/psikiyatrik hastalıklar arasındaki ilişki değerlendirildi.

Yöntem: Birleşik Krallık’a ait elektronik sağlık kayıtları (1987–2020) kullanılarak geriye dönük bir kohort çalışması yapıldı. Birincil maruziyet, doğum ile 2 yaş arasındaki antibiyotik reçeteleri olarak belirlendi. Sonuçlar, kronik pediatrik hastalıklar (astım/alerjik, otoimmün ve nörogelişimsel/psikiyatrik bozukluklar) ya da ön kol kırığı (negatif kontrol) tanılarıydı. Anne, çocuk ve bölgeye özgü sosyoekonomik duruma göre ayarlanmış çok değişkenli Cox regresyon modelleriyle düzeltilmiş hazard oranları (HR) ve %95 güven aralıkları hesaplandı. Kardeş karşılaştırmalı analizler, koşullu Cox regresyonu ile yapıldı.

Bulgular: 1.091.449 çocuk arasında, 2 yaş öncesinde antibiyotik kullananlarda astım (HR: 1.24, GA: 1.22–1.26), gıda alerjisi (HR: 1.33, GA: 1.26–1.40) ve alerjik rinit (HR: 1.06, GA: 1.03–1.10) riskinde artış gözlendi. Bu ilişki, birden fazla antibiyotik kürü uygulanan çocuklarda daha güçlüydü. Kardeş karşılaştırmalı analizlerde de benzer sonuçlara ulaşıldı. Erken çocuklukta antibiyotik kullanımı, entelektüel yetersizlikle de doz bağımlı olarak ilişkiliydi (5+ kür vs. 1–2 kür: HR: 1.73, GA: 1.49–2.01; kardeş karşılaştırmalı: HR: 2.79, GA: 1.87–4.18). Ancak çölyak hastalığı, İBH, juvenil idiyopatik artrit, sedef hastalığı, tip 1 diyabet, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, otizm spektrum bozuklukları veya anksiyete ile anlamlı ilişki bulunmadı. Kardeş karşılaştırmaları ve negatif kontrol sonucu, karıştırıcı etki ihtimalinin düşük olduğunu gösterdi.

Bağırsaklarda Keşfedilen RORγt+ Bağışıklık Hücreleri Gıda Alerjilerini Önleyebiliyor

Sonuç: Doğum ile 2 yaş arasında birden fazla antibiyotik kürü alan çocuklarda astım, gıda alerjileri, alerjik rinit ve entelektüel yetersizlik gelişme olasılığı daha yüksektir. Ancak, incelenen diğer çoğu otoimmün, nörogelişimsel ve psikiyatrik hastalıklar açısından risk artışı sınırlıdır.