Astım nedir? Nedenleri, belirtileri, tedavisi ve hastalara öneriler

Astım, bazı tetikleyici faktörler nedeniyle, hava yollarında daralmaya ve iltihaplanmaya neden olan kronik bir akciğer hastalığıdır. Astımda havanın akciğerlere girip çıkması zorlaşır. Bu durum, öksürük, hırıltılı solunum, nefes darlığı ve göğüste sıkışma gibi belirtilere neden olur. Semptomların şiddeti hastadan hastaya değişebilir. Hastalık bazı kişilerde hafif seyrederken diğerlerinde ölümcül astım atakları şeklinde gelişebilir. Birçok astım hastası için, fiziksel aktivite, belirtileri tetiklemektedir. Ancak aktif kalmak sağlıklı yaşamın bir koşuludur. Yaşam değişiklikleri ve düzenli ilaç tedavisi ile astım tamamen kontrol altına alınabilir. Hastaların alerjenler başta olmak üzere birçok tetikleyici durumdan uzak durması gerekir. Ayrıca ilaçlarını doğru ve düzenli kullanmaları çok önemlidir.

Astım hastalığı nedir?

Astım her yaştan insanı etkiler, ancak çoğunlukla çocukluk döneminde başlar. Astım hastalığının tam tedavisi yoktur, ancak teşhis sonrası doğru bir tedavi planıyla rahatlıkla yönetilebilecek bir hastalıktır. Bir alerji (immünoloji) uzmanı hastalığın teşhisi ve tedavisinde hastayı en doğru yönlendirebilecek kişidir. (1,2)

Astım neden olur?

Astıma neden olan faktörler tam olarak bilinmese de çevresel ve genetik (kalıtsal) faktörlerin birleşiminden kaynaklandığı düşünülmektedir. Çeşitli tahriş edici maddeler, sigara, kirli hava, alerjenler gibi pek çok risk faktörü hastalığı tetikleyebilmektedir. Ancak bunlar kişiden kişiye farklılık gösterebilir. (3)

Alerjik astım nedir? Neden olur? Tedavisi ve hastalara öneriler

Astımı ne tetikler?

• Sigara dumanına ve hava kirliliğine maruziyet: Gebelik döneminde sigara içen annelerin çocuklarında astımın daha sık görüldüğü saptanmıştır.
• Viral üst solunum yolu enfeksiyonları
• Beta bloker, aspirin, naproksen ve ibuprofen  gibi belirli ilaçlar
• Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD)
• Ev tozu akarları, evcil hayvanlar (kedi, köpek), hamamböceği,
• Küf mantarları ve polenler,
• Bebeklikte yoğun ev tozu akarlarına maruz kalma,
• Parfüm, deterjan, yemek kokuları gibi uyaranlar
• Karides, kurutulmuş meyve, işlenmiş patates, bira ve şarap dahil sülfit gibi gıda koruyucusu eklenmiş besinler (4)
• Güçlü duygular ve stres
• Soğuk hava
• Fiziksel aktivite (egzersize bağlı astım)

Astım risk faktörleri

• Birinci dereceden yakın akrabada astım hastalığının olması
• Atopik dermatit veya alerjik rinit gibi başka bir alerjik duruma sahip olmak
• Obezite
• Sigara kullanmak ya da içilen yerlerde bulunmak
• Egzoz dumanına veya diğer kirlilik türlerine maruz kalma
• Tarımda, kuaförde ve imalatta kullanılan kimyasal tetikleyicilere maruz kalma (5)

Alerjik rinit (saman nezlesi) nedir? Belirtileri ve tedavisi

Astım belirtileri

• Nefes darlığı
• Hırıltılı solunum
• Öksürük
• Göğüste sıkışma hissi
• Zor çıkarılan yeşil renkli balgam

Astım teşhisi

Hastalığın teşhisi öncelikle hastanın yaşadığı belirtilerin, şikayetlerin ve bu şikayetleri artıran azaltan nedenlerin sorgulandığı tıbbi öyküyle başlar.(8)

Daha sonra gerekli olan testler:

Fiziki muayene

Doktor hastanın hırıltılı nefes, burun akıntısı veya genizde şişme gibi astım belirtilerini değerlendirir. Ayrıca egzama gibi alerjik durumları da göz önünde bulundurur.

Prednol nedir? Ne işe yarar? Kullanımı, dozu ve yan etkileri

Astım testi

Solunum fonksiyon testleri

• Spirometri: Hasta bilgisayara bağlı bir tüpten kuvvetlice nefes alıp verir. Bu test, maksimum çabayla nefes alıp verildiğinde havanın miktarını ve hareket hızını ölçer.
• Bronkodilatörlü (BD) spirometri: Hastanın solunum yolundaki kasları gevşetmek için nefes yoluyla bir ilaç verilir. Test, hasta ilacı almadan önce ve sonra havanın hızını ve ne kadar derine gittiğini ölçer.

KOAH nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

• Bronkoprovokasyon testleri: Solunum yollarının belirli maruziyetlere nasıl tepki verdiğini ölçmek için yapılır. Hastaya solunum yollarındaki kasların gerilmesine neden olabilecek farklı konsantrasyonlarda alerjenler veya ilaçlar nefes yoluyla verilir. Spirometri, bu testten önce ya da sonra yapılabilir.
• Pik ekspirasyon akışı (PEF): Hastanın azami çabayı kullanarak havayı ne kadar hızlı verebileceğini ölçmek için yapılır. Bu test, spirometri sırasında veya tüp gibi ayrı bir cihaza nefes vererek yapılabilir.

Astım tedavisi

Astım; hastalık çok ilerleyip geri dönüşümsüz safhaya girmediği sürece kolaylıkla kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Tedavi yöntemi genellikle yaşınıza, yaşadığınız astımın şiddetine ve tedaviye verdiğiniz yanıta göre belirlenir. Düzenli tedavi gören hastaların büyük çoğunluğunda, hastalık yaşamı olumsuz yönde etkilemez.

Astım ilaçlarının kullanımı farklılık gösterebilir

Eşlik eden allerjik rinit, polip, mide reflüsü, sinüzit gibi hastalıklar varsa bunların da tedavi edilmesi tedavinin bir parçasıdır. Ayrıca hastanın şikayetlerini artıran tüm tetikleyicilerden uzak durması çok önemlidir. (9)

Astım ilaçları ve yan etkileri

• Bronkodilatör ilaçlar: Hava yollarındaki etki yerlerine bağlanarak bronşların genişlemesini sağlar. Böylece hava akımı kolaylaşır, kişi rahat nefes alıp verebilir. Salbutamol ve ipratropium gibi kısa etkili olanları ani gelişen nefes darlığında ve atak sırasında kullanılır. Formoterol, salmeterol ve tiotropium gibi uzun etkileri olanlar ise hastalığı kontrol altında tutmak için devamlı kullanılır. Titreme, kalp çarpıntısı ve potasyum düşüklüğü gibi yan etkileri olabilir.

Bricanyl (terbütalin) nedir? Ne için ve nasıl kullanılır? Yan etkileri nelerdir?

• Antiinflamatuar ilaçlar: İnflamasyonu baskılayan, böylece atak sayısını azaltan steroid türevi ilaçlardır. Flutikazon, budesonid, beklametazon ve metilprednizolon gibi türleri vardır. Bu ilaçlar uzun dönem kullanıldıklarında yan etkinin azalması ve direkt akciğere etki etmesinin sağlanması için nefes yoluyla kullanılırlar. Atak sırasında ağızdan veya damardan kullanılırlar. Öksürük, ses kısıklığı, kemik erimesi, kan şekeri ve tansiyon artışı gibi önemli yan etkileri vardır.(10)

Öksürük neden olur, nasıl geçer? Öksürüğe iyi gelen tedaviler

• Lökotrien antagonistleri: Hava yollarını diğer ilaçlara göre daha az genişlettiği, hava yolu inlamasyonunu ve astım ataklarını azalttığı gözlenmiştir. Montelukast bu ilaç grubundadır. Diğer ilaçlarla beraber kullanılabilir. Çok nadir de olsa eozinofilik granülomatöz polianjitis hastalığı yaptığını gösteren vakalar yayınlanmıştır.
• Biyolojik ajanlar: Omalizumab; kortizon ilaçları ve uzun etkili bronş genişletici ilaçlara rağmen kontrol altına alınamayan dirençli astım hastalarında kullanılmaktadır. Hastanın kilosuna ve IgE seviyesine göre dozu belirlenip 2 haftada bir veya aylık olarak deri altına yapılmaktadır. En önemli yan etkisi anafilaksidir, bu nedenle ilaç hastanede uygulanır. (11)

Astım ilaçlarını kullanırken nelere dikkat etmeli?

• Nefes yoluyla aldığınız ilaçlarda ilacın solunum yollarına ulaşması için ilacı tam nefes aldığınız sırada salın. Nefes vererek akciğer içindeki havayı iyice boşalttıktan sonra derin ve kuvvetli bir nefes alarak ilacın hava yollarına ulaşmasını sağlayın.
• İlaç nefesle alındıktan sonra belli bir süre nefesinizi vermeden tutun.
• Eğer kortizonlu ilaç kullandıysanız mutlaka su ağzınızı çalkalayın ve gargara yapın.
• Nebülizatör ile ilaç kullanırken ilacın göze kaçmamasına dikkat edin.
• İlaçlarınızın bitip bitmediğini sık sık kontrol edin.

Diğer tedavi yöntemleri

• İmmünoterapi: Alerjenden kaçınma ve ilaç tedavisine rağmen belirtiler devam ediyorsa kullanılan bir yöntemdir. Kontrol altında olmayan astım, kanserli hastalar ve AIDS hastalarında kesinlikle uygulanmamaktadır. En önemli yan etkisi anafilaksidir.
• Bronşiyal termoplasti: Maksimum ilaç tedavisine rağmen kontrol altına alınamayan hastalar için önerilen bir tedavi yaklaşımıdır. Hava yollarına kontrollü ısı enerjisi verilerek uygulanır. Tedavinin başarıları noktasında hala çalışmalara ihtiyaç vardır.

Astımın alternatif tedavileri

Akupunktur, homeopati, osteopati ve yoga astım tedavisinde sık kullanılan tamamlayıcı yöntemler arasındadır. Fakat bu tedavi yöntemlerinin klinik etkinliğini göstermek için yeterince bilimsel çalışma yapılmamış ve uzun süreçli çalışmalar yoktur.(12)

Akupunktur nedir? Hangi hastalıklara iyi gelir? Tedavisi ve faydaları

Astım mağarası

Ülkemizde tarihi ve turistik öneme sahip birçok mağara bulunmaktadır. Bu mağaraların bazılarında normal havaya göre oksijen oranının yüksek olduğu ölçülmüştür. Bundan dolayı eski zamanlardan beri astım gibi nefes darlığı olan hastaların tedavi umudu olmuştur. Astımlı hastalar bu mağaralarda nispeten rahatlasalar da kalıcı bir tedavi etkisi yoktur. Tokat ilimizde bulunan Ballıca mağarası astım mağaralarından biridir.

Astım bitkisel tedavi

• Arı poleni, bıldırcın yumurtası, acı bal ve hatme çiçeğinin astımın kontrolünde işe yaradığı düşünülmektedir. Fakat bu tedavilerin güvenilir olduklarını gösteren karşılaştırmalı bilimsel çalışmalar yoktur.

Astım öksürüğüne ne iyi gelir?

• Nefes yoluyla alınan kortizon ilaçları ile öksürük kontrol altına alınabilir.
• Yeteri kadar kontrol altına alınamadığı durumlarda bronş genişletici ilaçlar ve lökotrien antagonistleri kullanılabilir.
• Öksürüğü tetikleyen, artıran çevresel uyarılardan uzak durulması da önemlidir.

Çocuklarda astım tedavisi

Astımın tedavisinde son derece etkili ve güvenilir ilaçlar kullanılmaktadır. Pek çok astımlı çocuğun hastalığı hafif veya orta derecede seyrettiği için ilaçların çok düşük dozlarıyla rahatsızlık kolaylıkla kontrol altına alınabilir. İlaçlar önerilen şekilde kullanıldığında; öksürük, hırıltı, nefes darlığı gibi şikayetlerle ortaya çıkan atakların sıklığı ve şiddeti azalmaktadır. Tedavide temel nokta çocuğun ilaçları kullanma uyumunu artırmak için anne, baba, bakıcı ve doktor arasında çok iyi işbirliği olmasıdır.(13)

Alerji nedir, kimlerde görülür? Belirtileri, testi ve tedavisi

Astım komplikasyonları

• Halsizlik
• İş gücü kaybı ya da devamsızlık
• Egzersiz yapılamaması sonucu oluşan yüksek tansiyon veya kilo alma
• Ciğerlerde kalıcı problemler
• Sık hastane ziyaretleri
• Stres, kaygı ve depresyon gibi psikolojik sorunlar
• Çocuklarda öğrenme problemleri

Astım nadirde olsa bir dizi ciddi solunum yolu komplikasyonuna neden olabilir:

• Zatürre
• Akciğerin bir kısmının veya tamamının çökmesi
• Solunum yetmezliği
• Tedaviye cevap vermeyen şiddetli astım atakları

Zatürre (pnömoni) nedir? Kimlerde görülür? Belirtileri ve tedavisi

Astım ve diğer hastalıklara etkisi

• Hastalık kontrol altına alınmadığında gebelikte preeklampsi, büyüme gelişme geriliği, erken doğum gibi birçok rahatsızlığa neden olmaktadır.
• Cerrahi operasyonlarda komplikasyon riskini artırmaktadır.
• Genel anestezi esnasında oluşabilecek sorunları artırmaktadır.
• Kontrolsüz astım rinit, sinüzit ve poliplerin tedavisini zorlaştırabildiği gibi bu hastalıkların şiddetini de artırabilir.

Astım ve bronşit

Astım ve alerji

Genetik olarak atopik kişilerde çevresel alerjenlerle maruziyet sonrasında astım gelişmektedir. Alerjik astımda çevredeki alerjenler hastalığın oluşmasında önemli yer tutarlar. Tedavisinde ise ilaç kullanımına ek olarak mutlaka alerjenlerden uzak durulmalıdır. Alerjen maruziyeti devam eden hastalarda tedavi başarısı düşmektedir.(15)

Astım ve nefes darlığı

Astımda solunum yollarında yaygın bir daralma olduğu için mutlaka nefes darlığı şikayeti eşlik eder. Nefes darlığının bazen artması ve bazen de hiç olmaması astımın lehinedir. Ayrıca nefes darlığına hışıltı eşlik etmesi de tipiktir.

Astım krizi

Astım atağı nedir, neden olur, ne yapmak gerekir?

Astım atağı, astımdan kaynaklanan şikayetlerin ortaya çıkması ve şiddetlenmesi, solunum fonksiyonlarının bozulması durumudur. Hastanın düzelmesi için damardan veya ağızdan kortizon ilacı kullanılması gerekir. Aniden başlayabileceği gibi saatler sonra da gelişebilir.

Astım krizi nasıl önlenir? Belirtileri ve acil müdahale yöntemleri

Astım krizi belirtileri

• Nefes darlığı
• Göğüste şiddetli şıkışma hissi
• Her bir soluk alışta bir-iki kelimeden fazla konuşamamak
• Stresli ve kaygılı olmak
• Boğaz ve kaburga kaslarının ‘içeri doğru çekilmesi’
• Dudakların etrafının morarması
• Solgunluk ve terleme

Astım krizi tedavisi

Astım krizinin temel tedavisi oksijen, kısa etkili solunum yollarını genişletici ilaçlar ve damardan veya ağızdan alınan kortizon ilaçlarıdır. Gerekli durumlarda damardan magnezyum da kullanılmaktadır.

Astım hastaları için öneriler

• Doktor tavsiyelerine uyun ve kontrollerinizi aksatmayın.
• Astım kronik bir hastalıktır ve bu nedenle tedavinin temelini hasta eğitimi oluşturur; hastalığınız hakkında bilgilenin.
• Astımınızı tetikleyen her türlü risk faktörünü öğrenin ve bunlardan korunun.
• Sigara içmeyin; evinizde ve etrafınızda sigara içilmesine izin vermeyin.
• Tozlu, dumanlı alanlardan uzak durun.
• Hayvanlara alerjiniz varsa, evde beslemeyin.
• Klima kullanmayın ya da filtre taktırın, klimanızı düzenli olarak bakımdan geçirin.
• Ev küfüne karşı damlayan musluk, boru ve diğer su kaynaklarını onarın.
• Parfüm, talk pudrası, saç spreyi ve boya gibi koku ve spreylerden uzak durun.
• Alerji mevsimi süresince pencereleri kapalı tutun ve mümkünse, polenlerin yoğun olduğu rüzgarlı saatlerde evde kalın ve pencereleri kapalı tutun.
• Astımınız olsa da aktif bir yaşam sürebilirsiniz. Ancak egzersiz, oyun veya yoğun çalışma gibi aktiviteler sizde astımı arttırıyorsa doktorunuzla görüşün.
• Soğuktan ve hastalıklardan korunun, mutlaka grip aşısı olun.
• Alerji mevsimi başlamadan önce astım tedavinizde herhangi bir ek ayarlama gerekip gerekmediğini doktorunuza danışın.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör