Felç Tedavisinde Umut Veren Gelişme: Yeni Molekül Beyin Hasarını %60 Azalttı

Yazan Tuba Günvar

1 Ağustos 2025 | 2 Kasım 2025 | Kategori: Beyin Hastalıkları, Güncel / Literatür, İç Hastalıkları Print

Cambridge Üniversitesi’nden bir grup bilim insanı, felç geçiren hastalarda beyin dokusunda oluşan hasarı önemli ölçüde azaltabilecek yeni bir molekül geliştirdi. Cardiovascular Research dergisinde yayımlanan çalışmanın verileri, “asitleştirilmiş disodyum malonat” (aDSM) adlı bileşiğin, beyne yeniden kan akışı sağlandığında (reperfüzyon) oluşan doku hasarını %60 oranında azaltabileceğini gösteriyor.

Günümüzde, mekanik trombektomi olarak bilinen en iyi tedaviyi alan felçli hastaların sadece %10’nu hastaneden nörolojik bir hasar yaşamadan çıkabiliyor. Bu nedenle yeni ilaç adayı mevcut yetersiz tedavilere kıyasla devrim niteliğinde bir etkiye sahip olabilir.

Felç sonrası beyin dokusu korunabilir mi?

İnme, dünya genelinde her dört kişiden birini yaşamı boyunca etkileyen ciddi bir sağlık sorunu. Tıkanıklığa bağlı iskemik felçte uygulanan en yaygın tedavi yöntemi mekanik trombektomi (MT) olup, pıhtının kateterle çıkarılmasıyla beyne yeniden kan akışı sağlanıyor. Ancak bu ani kan geri dönüşü, “iskemi-reperfüzyon hasarı” (IRI) olarak bilinen hücresel bir yıkımı tetikliyor. Bugün MT uygulanan hastaların yalnızca %10’u hastaneden herhangi bir nörolojik hasar olmadan taburcu olabiliyor.

Mini-Felç Sanıldığı Kadar Masum Değil: Biten Belirtilerin Ardından Kalan Yorgunluk Gerçeği

Cambridge Üniversitesi Tıp Bölümü’nden Prof. Dr. Thomas Krieg şunları söyledi: “İnme yıkıcı bir hastalıktır. Hayatta kalanlar için bile, engelliliğe yol açabilecek önemli bir beyin hasarı riski vardır. Ancak tedavi açısından, inme meydana geldikten sonra seçeneklerimiz sınırlıdır.”

Yeni molekül, eski sorunu aştı

Cambridge ekibi daha önce, oksijen yoksunluğu sırasında beyinde biriken süksinat isimli maddenin, reperfüzyon sırasında mitokondrilerde hızla oksitlenerek zararlı “reaktif oksijen türleri” (ROS) ürettiğini ve bu durumun hücre ölümünü tetiklediğini keşfetmişti. Süksinat oksidasyonunu baskılayan disodyum malonat (DSM) ise hücre içine yeterince geçemediği için klinik potansiyel taşıyamıyordu.

Araştırmacılar, disodyum malonat’ı asitleştirerek (pH 6) aDSM’ye dönüştürdü ve bu şekilde molekülün kan-beyin bariyerini geçmesini sağladı. Özellikle MCT1 adı verilen taşıyıcı protein üzerinden etkili geçiş sağlandı. Bu özellik ilacın beyindeki sorunlu alanlara etki etmesini sağladı.

İnme Zamanını Doğru ve Hızlı Tespit Edebilen Yapay Zeka Uygulaması Kullanıma Girdi

Hayvan modelinde güçlü etki

Araştırmada, geçici orta serebral arter tıkanıklığı (tMCAO) için MT’yi taklit eden bir yöntem geliştirildi. Reperfüzyondan hemen önce karotid arterden intra-arteriyel olarak aDSM verildi. 24 saat sonra yapılan MRI ölçümleri, beyin enfarkt alanında %60’a varan küçülme ve nörolojik işlevde iyileşme gösterdi. Tedavinin etkisi yalnızca sağlıklı deneklerde değil, yaşlı ve diyabetik obez deneklerde de doğrulandı. Bu bulgu, molekülün insanlarda geniş bir hasta grubuna uyarlanabileceğini gösteriyor.

Çalışmayı yürüten ekibin lideri Prof. Dr. Mike Murphy, “Malonatı biraz daha asidik hale getirdiğimizde çok daha hızlı hücre içine alındığını gördük. Reperfüzyon anında beyne enjekte ettiğimizde, ciddi hücre hasarını engelleyebileceğimizi fark ettik,” dedi.

Tedavinin süresi kritik

Çalışmada ayrıca, iskemik sürenin 60 dakikayı aştığı durumlarda aDSM’nin etkisinin azaldığı görüldü. Araştırmacılar, bunun nedeni olarak, kurtarılabilir beyin dokusu miktarının azalmasını gösterdi. Bu durum, klinikte MT için hasta seçiminde zaman ve görüntülemeye dayalı değerlendirmenin önemini bir kez daha vurguluyor. Elde edilen olumlu sonuçlar doğrultusunda Cambridge ekibi, tedaviyi klinik aşamaya taşımak amacıyla Cambridge Enterprise desteğiyle Camoxis Therapeutics adlı bir girişim kurdu. Sonuçlar, aDSM’nin mekanik trombektomiye ek tedavi olarak kullanılabileceğini ve felç sonrası nörolojik hasarın azaltılmasında önemli bir araç olabileceğini gösteriyor.

Beyin kanaması nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Araştırmanın Özeti

İskemik İnmede Mekanik Trombektomiye Yardımcı Tedavi Olarak Asitleştirilmiş Malonatın Lokal Arteriyel Uygulaması
Özet / Amaç: İskemik inme tedavisinde, rekombinant doku plazminojen aktivatörüne (rtPA) kıyasla, iskemik dokunun daha hızlı ve daha etkin reperfüzyonunu sağlayan mekanik trombektomi (MT) yöntemi giderek daha fazla tercih edilmektedir. Ancak MT’ye rağmen geniş beyin enfarktları ve buna bağlı kalıcı sakatlıklar sık görülmektedir. Bu durum, iskemi-reperfüzyon hasarı (IRI) ve reperfüzyon sürecinde ortaya çıkan diğer patolojik mekanizmalarla daha da kötüleşmektedir. Bu nedenle, IRI’yi azaltacak yardımcı bir tedavinin MT sonrası hasta sonuçlarını iyileştirme potansiyeli vardır.

Yöntem ve Bulgular: Bu olasılığı test etmek amacıyla, geçici orta serebral arter tıkanıklığı (tMCAO) fare modeli, asitleştirilmiş disodyum malonat (aDSM) bileşiğinin lokal intra-arteriyel uygulanmasına olanak tanıyacak şekilde modifiye edildi. aDSM (160 mg/kg; pH 6), reperfüzyon sırasında uygulandığında, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ile yapılan değerlendirmelerde 24 saat sonra beyin enfarkt hacmini yaklaşık %60 oranında azalttı ve nörolojik fonksiyonlarda iyileşme sağladı.

Sonuç: Bu bulgular, aDSM’nin mekanik trombektomi ile tedavi edilen inme hastalarında yardımcı bir tedavi seçeneği olarak klinik sonuçları daha da iyileştirme potansiyeli taşıdığını göstermektedir.