Glukagon hormonu nedir? Ne işe yarar? Eksikliği ve iğnesi

26 Aralık 2023 | 27 Aralık 2023 | Kategori: Hormonlar, İlaçlar Print

0 Paylaşım

Glukagon, pankreasın salgıladığı, kandaki şeker (glikoz) seviyelerinin dengelenmesinde önemli rol oynayan bir hormondur. Görevleri birbirine zıt olmasına rağmen insülin hormonuyla birlikte çalışırlar. İnsülin hücrelerin glikoz almasını sağlayarak kan şekerini düşürürken, glukagon karaciğerdeki glikojen depolarını parçalayarak glikozun salınmasını tetikler ve kan şekerinin yükselmesini sağlar. Glukagon eksikliği nadir görülen bir durum olsa da hipoglisemi riskinde ve süresinde artış, vücudun enerji ihtiyacını karşılamada zorluklar gibi ciddi olabilecek sorunlara neden olabilir. Diyabet hastalarına ciddi hipoglisemi durumlarında acil tedavi olarak glukagonun sentetik formu (enjeksiyon) verilebilmektedir.

İçindekiler

Glukagon hormonu nedir?

Glukagon, kandaki glikoz (şeker) seviyelerini kontrol etmek için diğer hormonlarla ve vücut fonksiyonlarıyla birlikte çalışan, vücudun ürettiği doğal bir hormondur. Kan şekerinin çok düşmesini önler. Glikoz kanımızda bulunan ana şekerdir. Besinlerdeki karbonhidratlardan glikoz alırız. Çok önemlidir çünkü beynin birincil enerji kaynağıdır. Organlara, kaslara ve sinir sistemine besin sağlar. Vücudumuz normalde kan şekerini optimum seviyelerde tutabilen karmaşık bir sisteme sahiptir. Kandaki glikozun normal değerlerden fazla veya az olması bazı semptomlara ve komplikasyonlara neden olabilir.

Glukoz nedir, neye yarar? Düşmesi ve yükselmesi tehlikeli mi?

Glukagon hormonu nereden salgılanır?

Glukagon hormonu, pankreasta bulunan alfa hücrelerinden salgılanır. Pankreas, sindirime yardımcı olmak için çeşitli enzimler ve glukagon, insülin de dahil olmak üzere çeşitli hormonlar salgılayan glandüler bir organdır. Mide, bağırsaklar ve diğer organlarla çevrilidir. Pankreas tarafından salgılanan glukagon, kan şekerini yükseltmek için karaciğerdeki glikojen depolarını parçalayarak glikozun salınmasını tetikler ve kan şekerinin yükselmesini sağlar.

Glukagon nasıl artar?

Glukagon seviyeleri, vücudun artan enerji ihtiyacıyla birlikte yükselir. Bu hormon, kan şekerini yükseltmek için karaciğerdeki glikojeni glukoza dönüştürür. Hipoglisemi, uzun süreli açlık, yoğun egzersiz, protein ağırlıklı beslenme veya adrenalin artışına neden olan stres ve tehlike durumları gibi faktörler, glukagon salınımını artırabilir.

Tip 1 diyabetli bireylerde ise insülin eksikliği, glukagon salınımını tetikleyebilir. Bu durumlar, vücudun enerji dengesini ve kan şekerini düzenlemek için doğal tepkilerdir. Ancak, normal dışı glukagon salınımı, bazı metabolik bozuklukların belirtisi olabilir ve tıbbi müdahale gerektirebilir.

İnsülin nedir, ne işe yarar? Yüksekliği, direnci ve tedavisi

Glukagonun görevi nedir?

Glukagon hormonunun başlıca görevi kan şekerini (glukoz) düzenlemektir. İşlevleri şu şekilde özetlenebilir:

Glikojenoliz: Glukagon, karaciğerde depolanmış glikojeni glukoza dönüştürür. Kan şekerini artırarak vücudun enerji ihtiyacını karşılar. Bu işlem, glikojenoliz olarak bilinir ve kan şekerinin düşük olduğu durumlarda (hipoglisemi) önemlidir.
Glukoneojenez: Karaciğerde, özellikle amino asitler ve laktat gibi glikozdan farklı maddelerden yeni glikoz üretimini teşvik eder.
Kan şekerini düzenler: Glukagon, düşük kan şekeri durumlarında, özellikle yemekler arasında ve gece boyunca kan şekerinin sabit kalmasına yardımcı olur.
Lipoliz: Yağ dokusundaki lipolizi (yağın parçalanması) artırarak serbest yağ asitlerinin kullanımını teşvik eder, böylece enerji sağlanmasına katkıda bulunur.
Acil hipoglisemi tedavisi: Diyabetli bireylerde, özellikle tip 1 diyabet hastaları gibi insülin tedavisi görenlerde, ciddi hipoglisemi durumlarında acil tedavi olarak glukagon kullanılabilir. Glukagon enjeksiyonu, hızla kan şekerini yükselterek olası komplikasyonları önlemeye yardımcı olur.

İnsülin ve glukagon görevleri

Glukagon ve insülin arasındaki fark nedir?

Glukagon ve insülin, her ikisi de pankreastan salgılanan hormonlar olmakla birlikte, işlevleri ve etkileri açısından önemli farklılıklar gösterir:

Glukagon pankreasın alfa hücreleri, insülin ise pankreasın beta hücreleri tarafından üretilir.
Glukagonun ana işlevi kan şekerini arttırma, insülinin ise kan şekerini düşürmedir.
Glukagon kan şekeri düştüğünde, insülin ise kan şekeri yükseldiğinde aktif hale gelir.
Tip 1 diyabetli bireylerde insülin eksikliği nedeniyle glukagon düzeyleri normalden yüksek olabilir.

Hipoglisemi nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

İnsülin ve glukagon birlikte nasıl çalışır?

İnsülin ve glukagon, kan şekeri seviyelerini dengede tutmak için negatif geri besleme döngüsünde çalışır. Bu süreçte, yemeklerden alınan karbonhidratlar glikoza dönüşür ve kandaki glikoz seviyelerini artırır. Bu artış, pankreastan insülin salgılanmasını tetikler. İnsülin, hücrelerin glikoz almasını sağlar ve böylece kan şekeri düşer. Fazla glikoz, glikojen olarak karaciğer ve kaslarda depolanır.

Yemeklerden sonra yaklaşık 4-6 saat geçtiğinde, kandaki glikoz seviyesi düşmeye başlar. Bu düşüş, pankreastan glukagon salgılanmasını tetikler. Glukagon, karaciğer ve kasların depoladıkları glikojeni glikoza dönüştürmelerini ve kan dolaşımına salmalarını sağlar. Böylece hücreler enerji olarak kullanmak üzere glikozu alabilirler. Bu sürekli devam eden geri besleme döngüsü, kan şekeri seviyelerinin çok düşmesini önler ve vücudun sabit bir enerji kaynağına sahip olmasını sağlar.

Glukagon testi

Glukagon testi, genellikle hipoglisemi (düşük kan şekeri) nedenlerini araştırmak ve pankreas tümörleri gibi bazı endokrin bozuklukları teşhis etmek için kullanılır. Test, koldan alınan bir kan örneği üzerinden yapılır ve çoğu zaman açlık gerektiren bir hazırlık süreci gerektirir; bu konuda doktorunuz size gerekli bilgileri verecektir.

Test sonuçlarının değerlendirilmesinde, yüksek glukagon seviyeleri glukagonoma gibi pankreas tümörleri, kronik böbrek yetmezliği, diyabet, bazı hormonal bozukluklar ve çeşitli akut durumların göstergesi olabilir. Test sonuçlarının yorumlanması, bireyin genel sağlık durumu, semptomları ve diğer test sonuçlarıyla birlikte bir sağlık uzmanı tarafından yapılmalıdır.

Tip 1 diyabet nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Normal glukagon seviyeleri

Normal glukagon değeri aralıkları laboratuvardan laboratuvara, açlık süresine veya kan şekeri düzeyine bağlı olarak değişebilir. Genel olarak kanınızdaki glukagon seviyelerinin normal aralığı mililitre başına 50 – 100 pikogramdır (pg /mL). Bir pg (pikogram) gramın trilyonda biridir. Ancak sonuçlarınızı her zaman kan laboratuvarı raporunuzda verilen referans aralığıyla karşılaştırın ve sorularınız varsa sağlık uzmanınızla görüşün.

Glukagon eksikliğinde ne olur?

Glukagon eksikliği, pankreastan yeterli miktarda glukagon hormonunun üretilmemesi durumudur ve vücuttaki kan şekerini düzenleme mekanizmalarını etkileyebilir. Nadir görülen bir durumdur ancak aşağıdaki etkilere ve sorunlara yol açabilir:

Hipoglisemi riskinde artış: Glukagon, kan şekerinin düşük olduğu durumlarda, karaciğerdeki glikojeni glukoza dönüştürerek kan şekerini artırmaya yardımcı olur. Eksikliği durumunda, düşük kan şekeri (hipoglisemi) seviyelerine hızlı yanıt vermek zorlaşır, bu da özellikle insülin tedavisi gören diyabet hastalarında hipoglisemi riskini artırabilir.
Düşük kan şekerinin uzun sürmesi: Vücut, düşük kan şekeri durumlarına etkili bir şekilde tepki veremez. Bu, hipogliseminin daha uzun sürmesine ve daha şiddetli olmasına neden olabilir.
Enerji üretiminde zorluklar: Glukagon, ayrıca karaciğerde glukoneojenez (yeni glukoz üretimi) sürecini de teşvik eder. Glukagon eksikliği, bu süreci zayıflatarak vücudun enerji ihtiyacını karşılamada zorluklara neden olabilir.
Diyabet yönetiminde sorunlar: Diyabetli bireylerde, özellikle Tip 1 diyabetli olanlarda, glukagon eksikliği kan şekerini kontrol etmeyi daha karmaşık hale getirebilir.
Metabolik etkiler: Glukagon, vücudun yağ asitlerini ve proteinleri metabolize etmesine de yardımcı olur. Eksikliği, bu metabolik süreçler üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir.

Glukagon içeren ilaçlar

Eczanelerde bulabileceğiniz glukagon içeren tek ilaç GlucaGen HypoKit’dir.

Glukagon iğnesi

Özellikle tip 1 diyabet hastalarında ciddi hipoglisemi (düşük kan şekeri) durumlarında acil tedavi olarak glukagonun sentetik formu kullanılabilir. Sentetik glukagon enjeksiyon formundadır ve bu tip tehlikeli durumlarda hayat kurtarıcı rol oynar. Glukagon iğnesi (GlucaGen HypoKit) 1 mg enjeksiyonluk çözelti için toz ve çözücü formundadır. Toz ve çözücü birleştirildiğinde, enjeksiyon için hazır hale gelir.

Glukagon iğnesi ne zaman yapılır?

Glukagon, bilinci kapalı veya şiddetli titreme, terleme, konfüzyon, kramp veya bilinç kaybı şiddetli hipoglisemi belirtileri gösteren kişilere verilir.

Kan şekeri nedir? Nasıl ölçülür? Yüksekliği ve düşüklüğü neden olur?

Glukagon iğnesi nasıl yapılır?

Glukagon iğnesinin nasıl kullanılacağı konusunda hasta ve hasta yakınlarına eğitim verilmesi önemlidir. Enjeksiyon, kas içine (intramüsküler) veya deri altına (subkutan) yapılabilir. En yaygın uygulama yerleri üst kol, uyluk veya kalçadır. Glukagon verildikten sonra kişi bilincini kazandığında, kan şekerini yükseltecek hızlı emilen karbonhidratlar (örneğin, meyve suyu veya şekerli içecekler) verilmelidir. Enjeksiyon sonrası eğer hastanın bilinci yerine gelmezse veya hipoglisemi belirtileri devam ederse, acil tıbbi yardım çağırılmalıdır.