İlaçlar ile gıda maddelerinin karşılıklı etkileşimi

Genellikle ilaçların ilaçlarla karşılıklı etkileşimi bilinirken, gıda maddeleri ve içeceklerin ilaçlara olan etkisi pek bilinmez. Halbuki gıda ve içeceklerin içerisinde bulunan kimyasallar, mineraller, enzimler ve proteinler ilaçların etkisini oldukça değiştirebiliyorlar… Aşağıdaki makale çeşitli bilimsel dergilerden derlenerek hazırlanmış olup sadece bilgilendirmek amacı ile yazılmıştır. Uygulama için mutlaka doktorunuza danışmanız gerekmektedir.

Antidepresanlar – Şarap ve peynir

Antidepresanlar genellikle MAO (monoamin oksidaz) inhibitörleri adında bir enzim içermektedir. Bu enzimin görevi beyinde bazı kimyasal habercileri (nörotransmitter) parçalayarak serotonin, norepinefrin ve dopamin gibi mutluluk hormonlarının seviyesini artırır.

MAO enziminin Tiramine olumsuz etkisi: Tiramin, peynir, lahana, fasulye gibi gıda maddelerinde bulunur. Bu gıdalar uzun süreli tüketildiğinde Tiramin vucutta depolanır. Fazla Tiramin ise MAO enziminin etkisinin bloke edilmesine sebep olur.

Peynir, şarap ve Antidepresanların birlikte oluşturduğu tehlike: Peynir, şarap ve MAO içeren antidepresanların birlikte kullanımı, yüksek tansiyon ve beyin kanaması gibi ciddi sağlık sorunlarına da neden olabilir. Ayrıca yukarıdaki listeye muz, ananas, hindistan cevizi, incir, kuru üzüm, yoğurt, soya sosu ve lahana turşusu gibi gıda maddeleri de dahildir.[1]

Kolesterol düşürücüler – Simvastatin ve greyfurt Suyu

Kolesterol düşürücü ilaçların içerisinde bulunan simvastatin veya atorvastatin gibi maddeler greyfurt suyu, portakal suyu, limon suyu gibi narenciye suları ile birlikte alındığı takdirde bunların içerisinde bulunan Naringenin yağ düşürücülerin etkisini daha da güçlendirerek tehlike oluşturabilir. Naringenin sadece yağ düşürücülerin etkisini arttırmakla kalmıyor aynı zamanda kalp ilaçlarında bulunan Nifedipin etkisini de arttırarak tehlike oluşturabiliyor.[2]

Kan pıhtılasmaşı – Fenprokumon ve vitamin K

İspanak, Brokoli, Brüksel lahanası gibi yeşil sebzeler çok sağlıklı yiyeceklerdir. Bu sebzeler bol miktarda Vitamin K içerirler, Vitamin K ise fenprokumon veya varfarinin gibi kanın pıhtılaşmasını önleyen ilaçların etkisini azaltır. Bu sebeple yeşil sebze ve meyveler bir seferde bol miktarda yemek yerine, küçük miktarlarda sürekli yemek daha faydalı.[3]

Ayrıca kan inceltici kullananların Multivitamin tabletlerini de dikkatli kullanmaları gerekiyor, zira bu tabletler de kan incelticilerinin etkisini zayıflatıyor.

Varfarin (coumadin) nedir? Ne için kullanılır, yan etkileri nelerdir?

Ağrı kesiciler – Parasetamol ve alkol

Parasetamol, baş ağrısı ve vücut ağrılarını dindirmeye yardımcı olan aynı zamanda ateş düşürücü özelliği de olan etkili bir ağrı kesicidir. Bu ilaç aşırı dozda alınması karaciğer zarar verir. Eğer ilaç bira veya şarap gibi alkol içeren içeceklerle birlikte alınması durumunda karaciğere ağır hasarlar vermesi kaçınılmaz olur.[4]

Kansızlık – Demir tabletleri ve Tanenler

Kansızlık nedeni ile Demir tabletleri alanlar tableti almadan önce 2, aldıktan sonra 2 saat şarap, kahve, yeşil ve siyah çay gibi Tanen içeren içecekler içmemelidir. Tanen, demir iyonlarına bağlanarak demirin mide ve bağırsaklardan emilimini gücleştirir.[5]

Astım – Teofilin ve karabiber

Teofilin, solunum yollarındaki iltihaplanmaları kurutarak, bronşların açılmasına olanak sağlayan bir astım ilaçıtır. Astım tedavisi amacı ile Teofilin içeren ilaç kullananların aynı zamanda karabiber kullanmamaları gerekir. Zira karabiberin içeriğinde bulunan Piperine adlı madde vucutta olması gerekenden daha fazla Teofilin birikmesine sebep olur ki, bu da yukarıda anlatıldığı gibi Tanen benzeri bir etki göstererek Teofilin emilimini zorlaştıran bir durum.[6]

Teofilin ile yüksek yağlı ve yüksek karbonhidratlı gıdalar: Teofilin in etkisini sadece karabiber değiştirmiyor. Teofilin üzerinde farklı gıdalar farklı etkilere sahip.  Örneğin yüksek yağlı gıdalar vücutta teofilin miktarını artırırken, yüksek karbonhidratlı gıdalar azaltır.

Teofilin ve alkol: Teofilin içerikli ilaç kullananlar aynı zamanda alkol kullanmaktan kaçınmalıdırlar. Çünkü Alkol ve Teofilin birlikte alındığında bulantı, kusma, baş ağrısı ve sinirlilik gibi yan etkiler oluşmaktadır.[7]Teofilin ve kafein: Teofilin içerikli ilaçlar kullanılırken yüksek miktarlarda kafein içeren yiyecek ve içeceklerden kaçınılmalıdır. (Örneğin, çikolata, kola, kahve ve çay gibi). Teofilin birKsantin türevidir, yani içeriğinde ksantin bulunur. Yüksek miktarda Kafein tüketimi Ksantin etkisini artırır ki, bu da tedavide istenmiyen bir durumdur.[8]

Tansiyon – Propranolol ve yüksek yağlı yiyecekler 

Propranolol, Beta Blocker gibi tansiyon düşürücü ilaçlarda bulunan bir etken maddedir. Bu ilaç da her ilaç gibi önce kan yolu ile karaciğere gelerek zararlı atık maddelerden arındılır. Karaciğerin görevi sadece ilaçların zararlı etkisinin yok etmek değil, aynı zamanda gıda maddeleri de karaciğerde birtakım işlemlerden geçer…

Karaciğeri en fazla yoran gıdaların başında yüksek yağlı yiyecekler gelmektedir. Karaciğer yüksek yağlı bir yiyecekle meşgulken, alınan tansiyon ilaçı ile yeterince ilgilenemez bu yüzden etkisi yüksek olabilir. Bunun dışında Propranolol yağda çözünme özelliğine sahip bir maddedir(lipofil). Midede yağ oranının artması da ilacın çözünürlüğünü hızlandırarak tansiyonun hızla gereğinden fazla düşmesine yol açabilir.

Bunların dışında başka bir faktör de yağlı yiyeceklerin Safra Asiti üretimini uyarıyor olması. Bu da midedeki Ph değerinin değişmesine yol açarak ilaçların zamanından çok önce çözünmesine yol açar.

Antibiyotikler ve süt

Süt, peynir, yoğurt ve bazı maden sularında kemikler için önemli bir minaral olan kalsiyum bulunur. Tetrasiklingrubundaki antibiyotikler(idrar yolu enfeksiyonlarına karşı kullanılırlar) süt ve süt ürünleri ile birlikte alındığı takdirde büyük oranda etkisini kaybeder.

Sebep: Tetrasiklinler, süt ürünlerinde bulunan kalsiyum ile birleşerek küçük kümecikler oluştururlar, bu da antibiyotiğin bağırsak duvarından kana geçmesini engel olur.

Not: İçeriğinde Ciprofloxacin, Norfloxacin, Doxycyclin, Penicillin veya Erythromycin olan antibiyotiklerde bu tehlike bulunmamaktadır.[9]

Kemik erimesi – Osteoporoz ilaçları ve yüksek Kalsiyum içeren içecekler
Kemik erimesini önlemek amacı ile kullanılan Bifosfonatlar kemiklerde kalsiyum kompleksler oluşturarak kemik erimesine karşı koruyucu önlem alırlar. Bu ilaçların içeriğinde Alendronat veya Risedronat bulunur, bu yüzden bu ilaçlar sadece içme suyu ile yutulduğu takdirde etkili olmaktadır. Maden suyu veya yüksek kalsiyum içeren diğer gazlı içeceklerle alındığı taktirde etkisini kaybeder.[10]

Mide yanması – Antiasit ve Sitratlar

Mide yanması vakaları için üretilen ilaçların çoğunda alüminyum tuzlarını içeren Antiasit kullanılır. Bu ilaçların meyve suları, limonata, ve efervesan tabletler ve şarap gibi sitratlarla birlikte alınması vucutta gereğinden fazla alüminyum emilimine sebep olur.

Alüminyumun vucutta artması başta böbrek fonksiyonları olmak üzere vücutta birçok fonksiyonun bozulmasına sebep olur. Örneğin nörolojik bozukluklar, osteodistrofi ve anemi ve alzheimere yol açmaktadır.[11]

Guatr – Polyvalent Katyonlar. (Süt ve Maden Suyu)

Levothyroxin, guatr ilaçlarının içeriğinde bulunan bir etken maddedir. Bu madde başta süt ve süt ürünleri olmak üzere, birçok gıda maddesinde bolca bulunan (++)değerli Kalsiyum, Magnezyum, Demir gibi Polyvalent Katyonlar ile birlikte alındığı taktirde etkisi azalır. Levothyroxin ile Polyvalent katyonlar arasındakı mekanizmanın nasıl çalıştığı henüz tam olarak çözülmüş değil ama kalsiyum karbonatın midenin pH değerini düşürerek Levothyroxin etkisini kaybettirdiği biliniyor.[12] Tiroid hormonları kesinlikle sade içme suları ile alınmalıdır. Maden suyu ile içildiği takdirde Kalsiyumdan dolayı hormon etkisini kaybediyor.[13]

Mehmet Saltürk

Kaynaklar

1. https://link.springer.com/article/10.1007/BF00652232?error=cookies_not_supported&error=cookies_not_supported&code=865442dc-2373-4178-a806-14d37a68f66d&code=c371f57e-ae22-4506-bf99-a5f260851a8f
2. https://sites.ualberta.ca/~csps/JPPS4(3)/S.Wanwimolruk/grapefruit.pdf
5. https://gut.bmj.com/content/16/3/193.long
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15916450/
7. https://www.omjournal.org/images/75_m_deatials_pdf_.pdf
8. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9606845/
9. https://www.omjournal.org/articleDetails.aspx?coType=1&aId=75
11. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8200332/
13. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/192748

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör