Plasebo Etkisi Beynin Kendi Ağrı Kesici Sistemini Harekete Geçiriyor

27 Mayıs 2025 | 30 Mayıs 2025 | Kategori: Güncel / Literatür Print

Ağrı kesici aldığımızı düşünmek bile ağrıyı azaltama etkisine sahiptir ve bu olgu bilim dünyasında plasebo etkisi olarak tanımlanır.Japonya’da yapılan yeni bir araştırma bu etkinin sinirsel temellerini ortaya koyarak beyinde tam olarak nasıl çalıştığını gösterdi. Science Advances dergisinde yayımlanan çalışmaya göre plasebo etkisi, beyindeki opioid sistemini devreye sokuyor ve ağrıyı baskılayan yolları tetikliyor. Uzmanlar bu kritik keşfin ağrı tedavisinde ilaçsız yeni yöntemlerin geliştirilmesine neden olabileceğini belirtiyor.

Beyin, Etkisiz Bir İlacı Gerçek Sanıyor

Plasebo etkisi, kişinin etkisiz bir tedavinin işe yarayacağına inanmasıyla ortaya çıkan psikolojik bir fenomendir. Araştırmacılar, sıçanlara dört gün boyunca ağrı kesici enjeksiyonu yaparak bu tedavinin ağrıyı hafiflettiğini öğrenmelerini sağladı. Daha sonra hayvanlara sadece tuzlu su (salin) enjekte edildiğinde bile ağrı tepkileri azaldı. Yani beyin, ağrıyı azaltan bir madde aldığını sanarak kendi ağrı kesici sistemini devreye soktu.

Ağrı kesici ilaçlar nasıl kullanılmalıdır? Türleri ve yan etkileri

Opioid Sinyalleri ve Ağrı Baskılama Sistemi Devrede

Plasebo etkisi en çok medial prefrontal kortekste (mPFC) ortaya çıkan opioid sinyalleriyle ilişkilendirildi. Bu bölgedeki μ-opioid reseptörlü nöronlar aktif hale geldiğinde, beynin aşağı doğru ağrıyı baskılayan sistemini tetikledi. Bu sistem, ağrının omurilik seviyesinde durdurulmasını sağlıyor.

Araştırmayı gerçekleştiren RIKEN Entegre Tıp Bilimleri Merkezi’nden Dr. Yilong Cui, “Etik ve teknik sınırlamalar nedeniyle insanlar üzerinde bu kadar detaylı bir inceleme yapmak mümkün değil. Ancak hayvan modelleri sayesinde sinir devresi düzeyinde mekanizmayı net şekilde ortaya koyabildik,” dedi.

İnsanlarla Benzerlik Gösteren Mekanizma

Araştırmada, deneklerin yaklaşık üçte biri plasebo enjeksiyonlarına tam ağrı kesici yanıt verdi. Beyin görüntüleme teknikleri, bu hayvanlarda tıpkı insanlarda olduğu gibi birkaç beyin bölgesinin aktive olduğunu gösterdi. Bu da plasebo etkisinin temel biyolojik mekanizmasının insanlar ve hayvanlar arasında büyük ölçüde benzer olduğunu düşündürüyor.

Daha Az İlaç, Daha Az Yan Etki

Bilim insanları, bu mekanizmanın anlaşılmasının klinik uygulamalarda büyük katkı sağlayabileceğini belirtiyor. Plasebo etkisinin bilinçli şekilde terapilere entegre edilmesi, ilaç dozlarının azaltılmasına ve yan etkilerin minimize edilmesine yardımcı olabilir.

Kronik ağrı nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Araştırmanın Özeti

Plasebo analjezisine temel oluşturan mekanizma: Ağrıyı baskılayan sistemin opioidlerle etkinleşmesi

Plasebo analjezisi, etkisiz bir tedaviyle ağrının azalmasıdır ve bu durum beynin içsel işlevlerinin devreye girdiğini gösterir. Ancak bu etkinin nörobiyolojik temeli hâlâ tam olarak anlaşılmamıştır. Bu çalışmada, medial prefrontal kortekste (mPFC) bulunan μ-opioid sinyallerinin, nöropatik ağrıya sahip sıçanlarda ağrıyı baskılayan aşağı yönlü sinir sistemi aktivasyonunu tetikleyerek plasebo analjezisini başlattığını bulduk.

Kemogenetik müdahaleler, mPFC’deki μ-opioid reseptörü pozitif (MOR+) nöronların özgül olarak aktive edilmesinin veya mPFC ile ventrolateral periaqueductal gray (vlPAG) arasındaki devrenin baskılanmasının, plasebo analjezisini engellediğini gösterdi. mPFC’deki MOR+ nöronlar, vlPAG’ye projeksiyon yapan katman V piramidal nöronlarını GABAA reseptörleri aracılığıyla doğrudan inhibe eden tek sinapslı bağlantılara sahiptir.

Dolayısıyla mPFC’deki içsel opioid sinyallemesi, MOR+ nöronları baskılayarak vlPAG’ye olan uyarıcı çıkışları engellemez hâle getirir ve bu da aşağı yönlü ağrı baskılama sisteminin etkinleşmesini ve plasebo analjezisini başlatır.

Bu sonuçlar, plasebo etkisinin temel nörobiyolojik mekanizmasına ışık tutarak, tıbbi uygulamalarda tedavi etkinliğini artırmak ve istenmeyen ilaç etkilerini azaltmak için önemli bir temel sağlar.