Medikal Akademi

İkili tanı (ruhsal hastalık ve madde bağımlılığı) nedir, nasıl uygulanır?

Yazan Psk. Dr. Derya Gündoğdu

Kategori: Psikiyatri / Nöroloji, Tedavi Rehberleri, Üye Yazıları Print

Paylaş

Tweetle

Paylaş

218 Paylaşım

İkili tanı terimi, madde bağımlığı, ya da bir maddenin yoğun biçimde kullanılmasının madde kullanımından dolayı (intoksikasyon ve yoksunluk semptomları) ortaya çıkmamış olan en az bir ruh sağlığı bozukluğu ile aynı zamanda görülmesini tanımlar. Yapılan tüm çalışmalar şiddetli ruhsal hastalıkları olan bireylerin yaklaşık %40-60’ında yaşamları boyunca madde kullanımına ilişkin bir sorun yaşadığını göstermektedir.

Madde bağımlılığı (alkol, legal veya illegal uyuşturucular ve solventler) , hastanın ruhsal hastalıklarını farklı biçimlerde etkileyebilir:

madde bağımlılığı ruhsal hastalıklara neden olabilir
madde bağımlılığı ruhsal hastalığı şiddetlendirebilir
madde kullanımı, ruhsal hastalığı iyileştirebilir
madde bağımlığı ruhsal hastalık üzerinde etki sahibi değildir.

Hastanın farklı ruh sağlığı bozuklukları ve madde bağımlılığına dair ilişki her zaman aynı olmayabilir. İkili tanıda, madde kullanımı uzun süreli olarak durmuşsa da ruhsal hastalık devam eder.

Madde bağımlılığının yaygınlığı

Şiddetli ruhsal hastalıkları olan bireylerin yaklaşık %40-60’ında yaşamları boyunca madde kullanımına ilişkin bir bozukluğu olmaktadır. Her hangi bir zamanda, şiddetli ruhsal hastalığı olan yaklaşık %25-35’inde madde kullanımı bozukluğu söz konusudur.
Madde kullanımına ilişkin bozukluklar, diğer ruh sağlığı bozukluklarının gelişmesi riskinin artmasına dair ilişkilendirmeler vardır; ve tersi de söz konusudur.

Madde (alkol ve narkotik) bağımlısı bir annenin ve çocuğunun izlenmesi

Her iki durumun eş zamanlı görülmesi, tesadüf ile açıklanamaz. Dolayısıyla, entegre bir tedavi yaklaşımı ve her iki durumun tek bir rahatsızlık olarak ele alınması gerekir.

Madde bağımlısı hastaya yaklaşım ve hedef

Tüm ruhsal hastalığı olan bireylerin ilk değerlendirmelerinde eşzamanlı olarak madde kullanımı olasılığı varsayımı yapılmalıdır. Hasta madde bağımlısı ve ruhsal hastalığa sahip ise, ruhsal hastalığının sebebinin madde kullanımına ilişkin olup olmadığı doğrulanmalıdır. Ruhsal hastalığın tanılanmasından sonra madde bağımlılığı bozukluğu gelişebilir. Bu gibi durumda, ortaya çıkan madde bozukluğu tespit edilmelidir ve mümkün olan en erken zamanda tedavi önerilmelidir. Dolayısıyla, psikiyatrik hastanın tedavisine, hastanın geçmişte madde bağımlılığı yoksa bile, madde kullanımına ilişkin tekrarlayan değerlendirmeleri gerçekleştirilmelidir.

Madde bağımlısı hastaya ikili tanı koymak

Madde bağımlılığı bozuklarına ilişkin testler ve tanımalar diğer hasta grupları ile aynı şekilde yapılır. Madde bağımlılığına ilişkin testler ve değerlendirmeler, sadece madde kullanımına ilişkin işaretlerin olduğu hastalar için veya sevk eden doktorun tıbbi notlarında buna ilişkin bozuklukların olduğuna dair bilgilerin olmasına dayalı olarak yapılırsa, önemli sayıda hastanın tanısı yapılamayacaktır. Tanısı konmamış hastalar ise genelde madde kullanımının başlarında olan ve tedaviye olumlu tepki veren kişilerdir.

Ruhsal sorunlar, hastalıklar üzerinde ne kadar etkili…

Psikiyatrik tedaviye zayıf derecede uyum veya tepki ise madde bağımlılığı ile ilişkilidir.
Hasta ilk kez madde kullanımı ve ruhsal sağlığı bozukluklarına ilişkin bir ikili tanı koymak uygun değil ise, terapi ilişkisinin gelişmesi için uygun zaman tanınmalıdır.

Aşağıdakiler söz konusu ise, ikili tanı düşünülmelidir:

uygun sayılabilecek bir süre (en az 4 hafta) içerisinde madde kullanımı yok ise ancak ruhsal hastalık devam ediyorsa,
ruhsal hastalık madde bağımlılığından önce ortaya çıkmışsa,
hastanın tanısındaki ruhsal hastalığın bilinen sebebi maddenin kullanımı değilse.

Madde bağımlısı tedavi kılavuzları

İkili tanıda, madde bağımlılığı ve ruhsal hastalık tek bir durum olarak tedavi edilmelidir. Özellikle en zorlu vakalarda olmak üzere, en iyi tedavi sonuçları ruhsal hastalık ve madde bağımlılığı birlikte yapıldığında görülmektedir; ör. her iki bozukluğu tek ortamda aynı personelin tedavi etmesi gerekebilir. Her iki bozukluğun tedavisinde uzun vadeli bir yaklaşım gereklidir.

Alkol ve uyuşturucu bağımlılığını tanımak! Tanı yöntemleri ve testler

İkili tanılı hastaların tedavisine ilişkin spesifik bilimsel veriler kısıtlıdır.İlke olarak, diğer tanılar için önerilen kanıt-temelli müdahaleler, bu durumlardaki tedavilerde de kullanılmalıdır. Uyuşturucu ve Psiko-sosyal tedavilerde de 2olduğu gibi, madde kullanıma ilişkin bozuklukların tedavisinde kısa müdahaleler kullanılır. Tedavi yararlıdır. Ruhsal hastalıklar ve madde bağımlılığı, her biri için ayrı tanıların konması ile kıyaslandığında, ikili tanıda daha zayıf teşhis söz konusudur. Ancak bunun sebebi, tedavinin başlangıcına daha şiddetli semptomların olması nedeniyledir, tedaviye tepkinin zayıf olmasından değil.Kaynak:KDTRehberi