Aşırı Yara İzlerini Önleyebilecek Yeni Bir Protein Keşfedildi!

Yazan Tuba Günvar

16 Mayıs 2025 | Kategori: Güncel / Literatür Print

Cerrahi müdahaleler, yanıklar ya da büyük travmalar sonrası oluşan kalın ve belirgin yara izleri hastaların yaşam kalitesini olumsuz etkileyebiliyor. Ancak ABD’den bilim insanları, yara iyileşmesinde önemli rol oynayan yeni bir proteinin, aşırı skar (yara izi) oluşumunu engelleyebileceğini keşfetti. Nature Communications dergisinde yayımlanan çalışmaya göre, fibromodulin (FMOD) adlı protein, iyileşme sürecinden sonra yara dokusu oluşturmaya devam eden hücreleri hedef alarak iz bırakmadan iyileşmeyi mümkün kılabilir.

Yara İyileşmesinde Dengeleyici Rol

İyileşme sürecinde görev alan miyofibroblastlar, dokunun onarılmasında temel rol oynar. Ancak bu hücreler iyileşmeden sonra kaybolmazsa, aşırı kolajen üretimiyle birlikte kalın ve belirgin yara izlerine neden olabilir. UCLA Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Chia Soo ve ekibi, bu süreci kontrol altına almanın yolunu fibromodulin proteini sayesinde bulduklarını söylüyor.

Yara nasıl hızlı iyileşir? Yara çeşitleri ve tedavi yöntemleri

Doğal Proteinle Gelişmiş İyileşme

Araştırmada, fibromodulin’in interlökin-1β (IL-1β) adlı bağışıklık sinyaliyle etkileşime girerek miyofibroblastların programlanmış hücre ölümünü (apoptoz) hızlandırdığı gösterildi. Bu mekanizma sayesinde yara kapandıktan sonra doku üretmeye devam eden hücreler etkisiz hale getiriliyor, böylece skar oluşumu en aza indiriliyor.

Klinik Veriler Umut Vadediyor

Ekip daha önce de fibromodulin’in, fetal iyileşme tarzına benzer, iz bırakmayan doku onarımını mümkün kıldığını ortaya koymuştu. Bu yeni çalışmayla birlikte moleküler mekanizma netleşti. UCLA’da yürütülen ve 54 hastayı kapsayan FDA onaylı klinik araştırma, fibromodulin türevi bir peptidin yara izlerini azaltmada güvenli ve etkili olduğunu ortaya koydu.

Balık Derisinden Üretilen Jel, Yanık ve Cilt Hastalıklarının Tedavinde Umut Olacak

Fibromodulin: Geniş Etkili Bir Fibrozis Karşıtı

Araştırmanın özetine göre fibromodulin, yalnızca ciltte değil, vücuttaki diğer organlarda da fibrozise neden olan miyofibroblast hücrelerinin uzun süreli etkisini azaltabiliyor. Bu özelliği sayesinde, sadece yara izlerini değil, farklı organlardaki doku sertleşmesi (fibrozis) sorunlarını da hedef alabilecek etkili bir tedavi seçeneği olma potansiyeline sahip. Bu da fibromodulin’i, geniş kullanım alanı olan güçlü bir antifibrotik ajan adayı haline getiriyor.

Araştırmanın Özeti

Fibromodulin, interlökin 1β sinyallemesini artırarak deri yaralarında miyofibroblast apoptozunu seçici olarak hızlandırır

Aktive olmuş miyofibroblastlar, hızlı yara kapanmasını sağlamak amacıyla hücre dışı matriks materyali salgılar; bu süreç, fetal gelişim döneminde iz bırakmadan iyileşmeye yol açabilir. Ancak erişkin miyofibroblastlar, daha uzun süre hayatta kalır ve işlevlerini sürdürür; bu da yara izi (skar) oluşumuna neden olur. Bu nedenle, fetal ve erişkin doku yenilenmesinin nasıl farklılaştığını anlamak, erişkin bireylerde daha az iz bırakan yara iyileşmesini teşvik edebilecek faktörlerin belirlenmesine katkı sağlayabilir.

Daha önceki çalışmalarımızda, matris hücre dışı proteoglikanlardan biri olan fibromodulin’in bu tür daha ideal bir onarımı destekleyen önemli bir faktör olduğunu belirlemiştik. Ancak bu etkinin altında yatan moleküler ve hücresel mekanizmalar tam olarak açıklığa kavuşmamıştı. Bu çalışmada, fibromodulin’in küçük ve büyük hayvan modellerinde yara kapandıktan sonra miyofibroblast apoptozunu indükleyerek skar oluşumunu azalttığını gösterdik.

Hametan Krem nedir? Ne işe yarar? Kullanımı şekli ve yan etkileri

Mekanizma düzeyinde, fibromodulin’in interlökin 1β – interlökin 1 reseptör tipi 1 – interlökin 1 reseptör yardımcı protein üçlü kompleksinin oluşumunu hızlandırdığı ve bu süreci uzattığı ortaya kondu. Bu durum, hem miyofibroblastların hem de keloid ve hipertrofik yara izlerinden türetilmiş hücrelerin apoptozunu artırmaktadır.

Doku yenilenmesi sırasında miyofibroblastların kalıcılığı, birçok organdaki fibrozisin başlıca nedenlerinden biri olduğu için, fibromodulin geniş etkili, umut vadeden bir antifibrotik tedavi adayı olarak öne çıkmaktadır.