Cilt mantarı nedir, neden olur? Türleri, belirtileri ve tedavisi
Cilt mantarı yaygın görülen bir enfeksiyon türüdür. Normalde cilt için zararsız olan mantarların aşırı çoğalması sonucu oluşur. Tırnak, ayak, saç ya da kasık mantarı cilt mantarı türlerinden bazılarıdır. Çoğunlukla ciddi sağlık sorunlarına yol açmaz, ancak ciltte kaşıntılı pul pul dökülen kızarıklıklara neden olduğu için rahatsızlık vericidir. Genellikle reçetesiz topikal ilaçlarla iyileşse de bazı cilt mantarı enfeksiyonları inatçı olabilir. Bu durumda, doktor kontrolünde reçeteli ilaçlar kullanmak gerekebilir. Ayrıca enfeksiyonlu bölgeyi kuru ve temiz tutmak, bol kıyafetler giymek, giysileri, çarşafları ve havluları sık sık yıkamak gibi önlemler tedavi sürecini hızlandıracaktır.
İçindekiler
Cilt mantarı nedir?
Mantarlar, insan cilt yüzeyi de dahil her ortamda yaşayabilen mikroskobik organizmalardır. Normalden daha hızlı çoğalmadıkça veya bir kesik ya da lezyondan cilde nüfuz etmedikçe, genellikle herhangi bir soruna neden olmazlar. Ilık, nemli ve fazla hava almayan ortamlar mantarların çoğalması için idealdir. Bu nedenle cilt mantar enfeksiyonları genellikle ayaklar, kasıklar ve deri kıvrımlarında oluşur. Enfeksiyon can sıkıcı ve rahatsız edici olsa da, genellikle ciddi değildir. (1)
Kaşıntı neden olur? Ne iyi gelir? Türleri ve tedavi yöntemleri
Cilt mantarı türleri
Vücut mantarı (Tinea corporis)
Genellikle kollar, bacaklar veya gövde gibi vücudun açıkta kalan kısımlarını etkiler ve kaşıntılı, kırmızı, kabarık, pul pul dökülen, halka şeklinde bir kızarıklığa neden olur. Mantar yakın temasla bulaşabilir. Çiftlik hayvanları ya da kedi, köpek gibi evcil hayvanlar taşıyıcı olabilir. (2)
Kasık mantarı (tinea cruris)
Buna “sporcu kaşıntısı” da denir ve genç erkeklerde daha yaygındır. Bunun nedeni, testis torbalarının ve uyluğun yakın temas halinde olması ve bu da mantarların gelişebileceği koşullar yaratabilmesidir. Fazla kilo ve dar giysiler de riski arttırabilir. Kasık mantarı, kasıklarda ve bacakların üst kısmında kaşıntılı kızarıklığa neden olur. Bulaşıcıdır.
Tinea cruris (kasık mantarı): Nedenleri, belirtileri, tedavisi ve korunma
Saç mantarı (tinea capitis)
Çoğunlukla çocukları etkileyen bir durumdur. Kafa derisinde pullu ve kaşıntılı lekelerle başlar ve tedavi edilmezse bu lekeler kızarıp iltihaplanabilir. Bulaşıcıdır. Enfeksiyon saç dökülmesine ve kafada kel bölgeler oluşmasına neden olsa da tedavi sonrası saçlar tekrar uzar.
Ayak mantarı (tinea pedis)
Yaygın bir enfeksiyondur. Ayak parmaklarının arasındaki deride ve ayak tabanlarında kaşıntılı, pul pul dökülen kızarıklıklara ve bazen ağrılı çatlaklara neden olur. Ayakları terleten ayakkabılar ya da ortak kullanılan banyo ya da havuz gibi nemli, kirli zeminlerde çıplak ayakla yürümek ayak mantarının başlıca nedenleridir. Enfeksiyonlu bölgeyi kaşıdıktan sonra mantarı vücudun başka yerlerine de bulaştırmak mümkündür. (3)
Tinea versicolor (pityriasis versicolor)
Bu enfeksiyon genellikle ciltte zararsız bir şekilde yaşayan Malassezia adlı bir mantar türünün aşırı çoğalması sonucu oluşur. Genellikle gençlerde ve genç yetişkinlerde görülen tinea versicolor, sırt, göğüs ve üst kollarda küçük, oval, pul pul, hafif kaşıntılı ve renksiz cilt lekelerinin oluşmasına neden olur. Bu lekeler bazen cildin geri kalanından daha açık veya koyu görünebilirler ve kırmızı, pembe, ten rengi veya kahverengi olabilirler. (4)
Candida mantar enfeksiyonu (pamukçuk)
Bu enfeksiyon, gastrointestinal sistem (bağırsak) ve vajina içinde zararsız ve doğal bir şekilde yaşayan Candida mantarlarının aşırı çoğalması sonucu oluşur. Bu mantarlar sıcak, nemli ve yeterince hava almayan vücut bölgelerinde daha hızlı çoğalır.
Enfeksiyon genellikle cinsel organların (vajina ve penis) çevresinde, ağızda veya deri kıvrımlarının olduğu yerlerde görülür. Ağrılı bir kaşıntıya neden olur. Deri genellikle kırmızı ve nemlidir ve küçük kabarcıklar oluşabilir.
Saçkıran nedir, neden olur? Belirtileri, tedavisi ve doğal çözümler
Kadınlarda vajinal mantar kaşıntıya ve beyaz akıntıya neden olabilir. En çok bebeklerde ve özellikle takma diş kullanan yaşlılarda görülen ağızdaki (oral) pamukçukta beyaz lekeler görülür ve bu lekeleri ovaladığınızda kırmızı bir iz bırakır. (5)
Tırnak mantarı (onikomikoz)
Tırnak mantarı enfeksiyonu (onikomikoz), çoğunlukla ayak tırnaklarında görülür ve tırnağın herhangi bir bölümünü etkileyebilir. Uzun zamanda gelişen bir enfeksiyondur. Tırnağın rengi değişir (sarı, kahverengi veya beyaz), kalınlaşır, pürüzlü ve kolay kırılabilir bir dokusu olur. Bazen ağrıya da neden olabilir. (6)
Ayak mantarı gibi başka mantar enfeksiyonlarınız varsa, tırnak mantar enfeksiyonu kapma olasılığınız daha yüksektir.
Cilt mantarı neden olur?
Mantar enfeksiyonu genellikle normalde zararsız olan mantarların aşırı çoğalması sonucu oluşur. Enfeksiyonu tetikleyen faktörler:
- Enfekte bir kişi veya hayvanla temas,
- Mantar enfeksiyonu geçiren bir kişinin giysi, ayakkabı, havlu veya yatak takımı gibi eşyalarını paylaşmak,
- Ortak duşlarda ve havuz alanlarında çıplak ayakla yürümek,
- Sıcak veya ıslak bir ortamda yaşamak,
- Fazla terlemek ya da cildi temiz ve kuru tutamamak,
- Dar giysiler ya da hava almayan ayakkabılar giymek,
- Aşırı kilo nedeniyle birbirine sürtünen cilt kıvrımlarına sahip olmak,
- Sık sık ciltten cilde teması gerektiren faaliyetlere katılmaktır.
Aşağıdaki faktörler de cilt mantarı kapma riskini arttırabilir:
- Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar, kanser tedavisi veya HIV gibi durumlar nedeniyle zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahip olmak
- Kortikosteroid ya da antibiyotik kullanmak
- Diyabet hastası olmak
- Hamile olmak
Cilt mantarı belirtileri
- Pul pul, kırmızı ve kaşıntılı döküntü
- Tahriş
- Şişlik
- Kabarcıklar
- Sulanma
- Saç dökülmesi (saç mantarında)
Bunlar cilt mantarında sık görülen belirtilerdir. Ancak aslında cilt mantarı belirtileri, ona neden olan mantarın türüne ve vücudun neresinde olduğuna göre değişebilir.
Antibiyotik nedir, nasıl kullanılır? Faydaları, direnci ve zararları
Cilt mantarı teşhisi
Cilt mantarı öncelikle fiziksel muayene ile teşhis edilir. Doğru tedavi için mantarın türünü belirlemek için ise enfeksiyonlu bölgeden bir örnek alınır (ciltten sürüntü ya da tırnak veya saç parçası vb.) incelenmesi için laboratuvara gönderilir.
Cilt mantarı tedavisi
Cilt mantarı ilaç tedavisi
Mantar enfeksiyonlarının tedavisinde antifungal ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar mantarları doğrudan öldürebilirler veya büyümelerini ve gelişmelerini engelleyebilirler. Antifungal ilaçlar reçeteli ya da reçetesiz olabilir ve piyasada krem, hap, toz, sprey ya da şampuan formunda bulunabilir.
Tedavide genellikle topikal (cilde uygulanan) ilaçlar tercih edilse de cildin geniş bir alanını kaplayan, tırnakları veya saç derisini etkileyen bir mantar enfeksiyonunda ya da işe yaramayan bir topikal tedavi sonrası tablet kullanmak gerekebilir.
Tedavi, semptomlar kaybolduktan sonrasında da 2 hafta devam etmelidir. Bazı mantar enfeksiyonlarının tedavisi (örneğin tırnak mantarı) çok daha uzun sürebilir. Bazen düzelmiş gibi görünseler bile bir süre sonra semptomlarınız geri dönebilir.
Eğer mantar enfeksiyonunuz olduğundan şüphe ediyorsanız öncelikle eczacınıza danışarak reçetesiz bir ilaç deneyebilirsiniz. Ancak daha inatçı ve şiddetli vakalarda doktor kontrolünde reçeteli daha güçlü ilaçlar kullanmak gerekebilir.
Vajinal mantar enfeksiyonu nedir? Belirtileri, nedenleri ve tedavisi
Cilt mantarı ilaç isimleri
İçerdikleri etken maddelerine göre tedavide kullanılan ilaçlar:
- İzokonazol nitrat + diflukortolon valerat (Albacort, Fuggy, Fugisid, Fungoid, İzocort, İzovef, Mantazol, Oly Plus, Tevoral, Tinagen, Tiozone, Tracovol, Travocort, Troderm
- Sertakonozol nitrat (Zalain)
- Ketokonazol (Fungoral, Ketoderm, Ketoral, Konazol, Nizoral)
- Klotrimazol (Canesten, Gyno-Canesten, İmazol)
- Oksikonazol (Oceral, Oxezole, Zolexol)
Yukarıda ismi geçen ilaçların krem, tablet, cilt spreyi, toz ya da şampuan formları bulunabilir. Ancak bir doktora danışmadan kullanmayın.
Cilt mantarı nasıl geçer?
Antifungal ilaç kullanmanın yanı sıra, mantar enfeksiyonundan kurtulmanıza yardımcı olmak için evde yapabileceğiniz bazı şeyler var. Bunlar:
- Duş aldıktan sonra, vücudunuzun kıvrımlarını ve özellikle cildinizin enfeksiyon olan kısmını iyice kurulayın.
- Cildinizin nefes almasına izin veren pamuklu, bol giysiler tercih edin.
- Ayak mantarınız varsa ayaklarınızı kuru ve tırnaklarınızı kısa tutun. Hava alan ayakkabılar ve pamuklu çoraplar giyin. Çoraplarınızı her gün değiştirin.
- Giysilerinizi, çarşaflarınızı ve havlularınızı sık sık yıkayın.
- Başkalarına bulaştırmamak için eşyalarınızı başkalarıyla paylaşmayın. Cilt temasında bulunmayın.
Cilt mantarını nasıl önlerim?
- İyi hijyen uygulayın.
- Kıyafet, havlu veya diğer kişisel eşyaları paylaşmayın.
- Her gün temiz kıyafetler giyin, özellikle çorap ve iç çamaşırınızı her gün değiştirin.
- Hava alan giysiler ve ayakkabılar tercih edin.
- Duştan, banyodan veya yüzmeden sonra temiz, kuru bir havluyla düzgün bir şekilde kurulanın.
- Duşlar, saunalar ve yüzme havuzları gibi ortak kullanım alanlarında çıplak ayakla yürümeyin.
- Spor ekipmanları gibi paylaşılan eşyaları kullanmadan önce silin.
- Tüyleri dökülmüş ya da sık kaşınan hayvanlardan uzak durun.
- Şeker hastalığınız varsa kan şekerinizi kontrol altında tutun.
Kaynaklar ve Referanslar:
1- Types of Fungal Diseases2- Fungal Infections3- Fungal skin and nail infections:YAZIYI PAYLAŞ
Tırnak mantarı nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Ayak mantarı neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
Vajinal mantar enfeksiyonu nedir? Belirtileri, nedenleri ve tedavisi
YORUMUNUZ VAR MI?