GLP-1 Grubu Diyabet İlaçları Demans Riskini Ciddi Oranda Azaltıyor

Yazan Tuba Günvar

21 Nisan 2025 | 22 Nisan 2025 | Kategori: Güncel / Literatür, Psikiyatri / Nöroloji Print

Son yıllarda diyabet ve obezite tedavisinde yaygın olarak kullanılan GLP-1 reseptör agonistleri ile ilgili yapılan araştırmalar heyecan verici sonuçlar sunuyor. JAMA Neurology dergisinde yayımlanan, 26 randomize klinik çalışmanın analizine dayanan yeni bir çalışmada, diyabet tedavisinde kullanılan GLP-1 reseptör agonistlerinin, demans riskini anlamlı oranda düşürdüğü saptandı. Uzmanlar bu bulguların, hem diyabet hem de demans gibi yaygın hastalıklarla mücadelede yeni stratejiler sunduğunu belirtiyor.

160 binden fazla katılımcı incelendi

Toplamda 164.531 katılımcıyı kapsayan meta-analizde, diyabet tedavisinde kullanılan kardiyoprotektif ilaçlar incelendi. Bu ilaçlar diyabet hastalarında hem kan şekerini düşürüyor hem de kalp hastalığı riskine karşı koruyor. Analizde genel olarak, kan şekeri düşürücü tedavilerin demans riskini anlamlı şekilde azaltmadığı bulundu. Ancak diyabet tedavisinde kullanılan GLP-1 reseptör agonistleri (GLP-1RAs) kullanan hastalarda bu fark daha belirgindi ve demans riskinin %45 oranında azaldığı görüldü.

60 yaşından önce Tip 2 Diyabet olanlarda demans riski 3 kat artıyor

GLP-1, beynin korunmasında etkili olabilir

Bu grupta yer alan ilaçların bilişsel gerileme ve demansın önlenmesinde önemli rol oynayabileceğini, söyleyen araştırmanın kıdemli yazarı Dr. Catriona Reddin, “Diyabetin demans için bir risk faktörü olduğunu biliyoruz. Ancak glukoz düşürücü tedavilerin bilişsel gerilemeyi önleyip önlemediği belirsizdi. Bu çalışma, bu konuya netlik kazandırması açısından çok önemli” dedi.

Araştırmanın Özeti

Kardiyoprotektif Kan Şekeri Düşürücü İlaçlar ve Demans Riski: Sistematik Derleme ve Meta-Analiz
Önemi: Diyabetin demans için bir risk faktörü olduğu bilinmektedir; ancak kan şekeri düşürücü tedavilerin yeni ortaya çıkan demansı önleme konusundaki etkisi belirsizdir.

Amaç: Kardiyoprotektif kan şekeri düşürücü tedavilerin (sodyum-glukoz kotransportör-2 inhibitörleri [SGLT2i’ler], glukagon benzeri peptid-1 reseptör agonistleri [GLP-1RA’lar], metformin ve pioglitazon) kontrol gruplarına kıyasla demans veya bilişsel bozulma riskini azaltıp azaltmadığını ve bu etkinin başlıca demans alt tiplerinde görülüp görülmediğini değerlendirmek.
Veri Kaynakları: PubMed ve Embase veri tabanlarında, kuruluşlarından 11 Temmuz 2024 tarihine kadar yayımlanmış çalışmalar tarandı.

Çalışma Seçimi: Kardiyoprotektif kan şekeri düşürücü tedavileri kontrol gruplarıyla karşılaştıran ve demans ya da bilişsel skor değişimini raporlayan randomize klinik çalışmalar dahil edildi. Bu ilaç sınıfları, faz III randomize klinik çalışma verilerine dayanarak kardiyovasküler olay riskini azaltmak amacıyla kılavuzlarca önerilen tedaviler olarak tanımlandı. Dahil edilme kriterleri bağımsız olarak değerlendirildi ve tutarsızlıklar fikir birliğiyle çözüldü.

Stanford Üniversitesi’nden Heyacan Yaratan Keşif: Zona Aşısı Demans Riskini Azaltıyor

Ana Bulgular ve Ölçümler: Birincil sonuç ölçütü demans veya bilişsel bozulma idi. İkincil sonuçlar ise damar kaynaklı ve Alzheimer tipi demans dahil başlıca demans alt tipleri ve bilişsel skor değişiklikleriydi.

Bulgular: 26 randomize klinik çalışma (N = 164.531 katılımcı) dahil edilme kriterlerini karşıladı; bunlardan 23’ü (n = 160.191 katılımcı) demans ya da bilişsel bozulma insidansını raporladı. Bu çalışmaların 12’si SGLT2i’leri, 10’u GLP-1RA’ları ve biri pioglitazonu değerlendirdi (metformin için uygun çalışma bulunamadı). Katılımcıların ortalama yaşı 64,4 (±3,5) yıl olup %34,9’u kadındı. Genel olarak, kardiyoprotektif kan şekeri düşürücü tedaviler bilişsel bozulma veya demans riskinde anlamlı bir azalma ile ilişkili bulunmadı (olasılık oranı [OR]: 0,83; %95 güven aralığı: 0,60–1,14). İlaç sınıfları incelendiğinde, GLP-1RA’lar anlamlı düzeyde daha düşük demans riski ile ilişkiliydi (OR: 0,55; %95 GA: 0,35–0,86), ancak SGLT2i’ler için bu durum gözlenmedi (OR: 1,20; %95 GA: 0,67–2,17; heterojenlik için P = 0,04).

Sonuç: Kardiyoprotektif kan şekeri düşürücü tedaviler genel olarak tüm nedenlere bağlı demans riskini azaltmamış olsa da, bu meta-analiz GLP-1RA’larla yapılan kan şekeri düşürücü tedavilerin tüm nedenlere bağlı demans riskini anlamlı ölçüde azalttığını göstermektedir.