Demans nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Yazan Uzm. Dr. Serdar Taşdemir
22 Mart 2016   |    25 Aralık 2021    |   Kategori: Alzheimer, Beyin Hastalıkları, Sağlık Sözlüğü Print

Demans (bunama), hafıza, dil yetileri ve soyut düşünme, gibi zihinsel işlevlerde görülen yetersizlik durumudur. İnsan ömrü uzadıkça bunama görülme sıklığı giderek artmaktadır. Demans, 60 yaş üstündeki kişilerde en önde gelen yeti kaybı nedenidir. 65 yaşında risk %5 iken, her 5 yılda risk ikiye katlanmaktadır, 85 yaş üzerinde %40-50’ye ulaşmaktadır. Yaşlı insanların sık sık unutkanlıktan şikayetçi olduğu bilinen bir gerçek. Bu durum yaşlı yakınları tarafından çoğunlukla yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak değerlendirilse de yaşlılarda unutkanlığın birçok tıbbi sebebi olabilir. Bunamanın en yaygın nedeni olan Alzheimer hastalığı yaşlılarda unutkanlığın önemli sebeplerinden birisidir. Bununla birlikte, beyni zayıflattığı için demans hastalığına yol açan 200 farklı hastalık türü vardır.

Demans nedir?

Demans, beyni etkileyen bozuklukların neden olduğu bir grup semptomun bütünsel adıdır ama belirli bir hastalık değildir. Demansı olan insanlar giyinmek ya da yemek yemek gibi normal faaliyetlerde bulunmakta zorlanabilir. Sorunları çözme veya duygularını kontrol etme yeteneklerini kaybedebilirler. Kişilikleri değişebilir, aniden sinirlenebilirler veya orada bulunmayan şeyleri görebilirler. Hafıza kaybı, bunamanın ortak bir semptomudur. 

Bununla birlikte, tek başına hafıza kaybı demansınız olduğu anlamına gelmez.  Demans hastaları, hafıza ve dil gibi beyin fonksiyonuyla ciddi sorunlar yaşar. Demans yaşlı insanlarda yaygın olmakla birlikte, yaşlanmanın doğal bir sonucu değildir.

Alzheimer’dan korunma ve alınacak yedi basit önlem! Öneriler ve uyarılar…

Alzheimer tüm demanslı hastaların %50-75’ini oluşturur. Uzak hafızanın (geçmişte yaşanan olaylarla ilgili hafıza) korunduğu, yakın zamanla ilgili hafıza süreçlerinin bozulduğu bu hastalıkta yeni bilgilerin öğrenilmesinde ve kaydedilmesinde zorluk vardır. Örneğin hasta 30 yıl önceki bir anısını kolaylıkla anlatabilirken, bir gün önce kahvaltıda ne yediğini unutabilir. Eşyalarını koyduğu yeri bulamayabilir, bildik insanlarını ismini hatırlayamadığı gibi zamanla insan yüzlerini de tanımayabilir.

Demans belirtileri

  • Bellek sorunları, unutkanlık ve hafıza kayıpları
  • Doğru sözcükleri bulmakta zorluk çekme
  • Ruh halindeki ani değişiklikler
  • Kayıtsızlık, moralsizlik ve güvensizlik (apati)
  • Normal günlük işleri yapmada ve tamamlamada zorlanma
  • Karışıklık, kişilerin yüzlerini ve isimlerini hatırlayamama
  • Hikayeleri ve olayları takip etmekte zorlanma
  • Başarısız bir yön duygusu, sık sık yolunu kaybetme
  • Tekrarlayan davranışlar, aynı soruları tekrar sorma veya aynı şeyi tekrar anlatma
  • Değişime uyumsuzluk, bir şeyi neden yaptığını unutma ve panik olma hali
  • Zihinsel becerilerde gerileme
  • Kelimeleri bulma ve cisimleri adlarını hatırlamada zorlanma
  • Hesap yapma ve sayılarla işlem yapmakta zorlanma

Demansın ileri evrelerinde kişi giyinip soyunma, yemek yeme gibi günlük aktivitelerini yerine getirmekte zorlanabilir. Demans hastalarında belli dönemlerde huzursuzluk, agresyon, inatçılık ve şüphe gibi davranışsal ve psikotik belirtiler de görülebilir. İleri evrelerde hasta yakınlarını tanıyamaz, konuşması azalır ve bozulur. Demansın son evresinde yemek yeme işlevi bozulan hasta yatağa bağımlı hale gelir.

Bunama nedir? Unutkanlığı ne zaman önemsemek gerekir?

Unutkanlık ve yaşlılık depresyonu

Yaşlıda depresyon genç ve erişkinlerden farklı görünümdedir. Yaşlıların çoğunluğu depresyon belirtilerini inkar eder. Yaşlılarda başağrısı, mide bulantısı, midede yanma, şişkinlik, yaygın vücut ağrısı gibi temelde ruhsal kaynaklı bedensel belirtiler sıktır.

Yaşlı hastanın konsantrasyonu azalmıştır, ilgi ve isteği kaybolmuştur, yorgundur, kaygılı ya da huzursuz olabilir. Yaşlılarda gençlerden farklı olarak ağır unutkanlık görülebilir, yaşlı depresif hasta bunama benzeri belirtiler ile karşımıza çıkabilir. Unutkanlığı olan yaşlı depresif hastanın klinik durumu demans ile karıştırılabilir. Yalancı bunama denilen bu tablo hastaya uygun tedavinin düzenlenmesi ile zaman içerisinde geriler.

Demans Nedenleri

Unutkanlık gibi bilişsel kayıplar ileri yaşa bağlı da ortaya çıkabilmektedir. Yaşa bağlı bilişsel yıkım denilen bu durum, ileri yaşın beyinde neden olduğu sinir hücresi harabiyeti sonucu ortaya çıkan selim bir durumdur, bunama değildir. Hipotiroidizm gibi tiroid fonksiyon bozuklukları, kansızlık, B12 vitamini ve folik asit eksiklikleri ile bazı diğer tıbbi durumlar da yaşlılarda unutkanlığın nedenlerindendir.

Sonuç olarak yaşlılarda görülen unutkanlık şikayetinin ciddiye alınması gerekir. Unutkanlığın altında yatan tibbi nedenlerin ortaya çıkarılması için hasta yakınları ile sıkı işbirliği gerekir. Titiz değerlendirmeler sonucu saptanan ‘unutkanlığın nedenine’ yönelik önlemler alınmalıdır.

B12 vitamini nedir? Hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve eksikliği

 

Demans hastalığının seyri nedenine bağlıdır; hastalıklarının çoğu giderek artarlar ve tedavi edilemezler, dolayısı ile hastalığın gelişim süresi birkaç yıldan birkaç on yıla kadar değişebilir. Demans hastalığı genellikle kalıtsal değildir. Frontotemporal demans hastalığı, toplam demans hastalıklarının sadece %10’unu oluşturur.

Erken teşhis demans için çok önemli

Demans hastalığına neden olan bazı sorunlar ve hastalıklar tedavi edilebilir olduğu için hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir. Örneğin metabolizma rahatsızlığı, depresyon, ilaç yan etkileri, yanlış ilaç kullanımı gibi sorunlar engellenebilir.

Bu nedenle, demansa neden olan sorunun tespiti çok önemlidir. Mesela Alzheimer, hastalığı tam tedavi edilemez ama neden olan bazı faktörlere çözüm bulunabilir. Bunları erken aşamada saptanım çözülmesi durumunda hastalığın seyri olumlu bir yön izler. Bu nedenle erken teşhis çok önemlidir.

Demans ve unutkanlık tedavisi

Demans tedavisinin başarısı hastalığa neden olan sorunun ciddiyetine bağlıdır. Hasta ve hasta yakınlarının detaylı şekilde bilgilendirilmesi, gerek duydukları desteğin verilemesi iyileşme ve yaşam kalitesi için çok önemlidir. Son yıllarda tam tedavi imkanı oluşmamış olsa bile yeni çıkan bazı ilaçlar Demans belirtilerini azaltmakta ve ilerlemesini yavaşlatmaktadır. Beyinde kan pıhtılaşmasına neden olabilecek vasküler demans hastalığında tedavi, daha fazla kan pıhtısının oluşmasının önlenmesine yöneliktir.

Alzheimer nedir? Nedenleri, belirtileri, tedavisi ve korunma

Demans hastalarına pratik öneriler

  • Demans hastaları ve yakınları mutlaka hastalıkları hakkında bilgi sahibi olmalı, böylece gelecekte olabilecek sorunlar için önlem almaları kolaylaşır
  • Örneğin başka bir eve taşınma gerekli olabilir veya vasiyetname yazma arzusu daha erken dönemde hayata geçirilebilir
  • Hareket etmeye yardımcı araçlar erken evrede devreye sokmak iyi olabilir
  • Sosyal kurumlardan ve belediyelerden hastalık ile ilgili destek istenebilir
  • Hastaların ruhsal ve fiziksel diğer sorunları ile ilgili erken aşamalarda çözüm aranabilir
  • Gerektiğinde evde hastaya yardımcı olabilecek bir yardımcı yada hasta bakıcı temin edilmesi hasta ve yakınları için rahatlatıcı olabilir
  • Hastanın durumundan kaynaklanabilecek ev kazalarına karşı önlemler almak hayati öneme sahiptir; bu amaçla alarm ve duman dedektörü gibi sistemler kurulabilir
  • Hastanın dışarıya çıktığında kaybolması riskine karşı yer saptama cihazı veya telefonlu yer gösteren kol saati alınıp hastaya takılabilir

Kaynaklar ve Referanslar:

1- All about Dementia?,2- What Is Dementia?,3- Dementia?

YAZIYI PAYLAŞ

YORUMUNUZ VAR MI?

guest

0 Yorum
Inline Feedbacks
Tüm yorumları gör
Araç çubuğuna atla