Sağlık kontrolleri okulun sağlık ekibi tarafından hem her öğrencinin bireysel genel sağlık durumlarını, hem de tüm yaş dönemleri bilgisini kapsar. Bu kontroller, her öğrencinin fiziksel, zihinsel ve sosyal statüsü göz önünde bulundurularak sağlık durumunun bütününü tespit etmek amacıyla uygulanır. Kontrollerin amacı, öğrencilerin sağlık risklerini ve farklı durumları mümkün olduğunca erken bir şekilde ortaya çıkarmak,sağlıklı büyüme ve gelişmelerini desteklemek ve gerekli tetkik ve tedavilerinin yapılması amacıyla öğrencileri yönlendirmektir. Çocuğun / ergenin ve ailesinin sağlıklı olmalarına özen gösterilir. Öğrencilerin büyüme ve gelişme ortamı da göz önünde bulundurulmaktadır.
Doktor check-up’ların zamanlaması
- Okul süresinin her bir düzeyinde en az bir kez check-up yapılmalı
- Erken okul çağında
- 5’inci sınıftaki (11 yaş) öğrencilerin ve 8’inci sınıftakiler,
- okula başlama sırasında yapılan kontrollere ilaveten,
- öğrenciler bir doktor kontrolünden geçmelidir.
Bu kontrollere ek aşağıdaki durumlarda ekstra doktor kontrolü yapılmaktadır:
- şayet öğrenci uzun süre okuldan uzak kalır veya sürekli devamsızlığı varsa;
- başka bir bölgeden henüz yeni taşınmışsa;
- veya kronik hastalık veya sakatlığa bağlı olarak veya
- özel izleme gerektiren sağlık riskleri,
- öğrenciyi özel bir okula nakletmeden önce ek bir kontrol yapılması gerekir.
Check-up’ların içeriği
Doktor check-up’ları doktor ve okulun sağlık hemşiresi tarafından yapılan daha geniş kapsamlı bir kontrolün bir kısmıdır. Bu kontrol sırasında ebeveynlerle görüşülerek izinleri alınır ve öğrencinin diğer müdahil profesyonellerle birlikte değerlendirilmesi yapılır. Kapsamlı sağlık incelemesi bireysel bir sağlık planı oluşturmak için temel niteliğindedir veya daha önce yapılmış olan sağlık planının revize edilmesi için kullanılmaktadır. Check-up için en az 30 dakika süre ayrılması gerekmekte ve daha kapsamlı kontrollerde özellikle alt sınıflardaki öğrencilerin velilerinin kontrol esnasında öğrencinin yanında olması istenir. Düzenli sağlık kontrolü yaptırmayan öğrencilerle ilgili değerlendirmelerin desteklenmesi gerekmektedir. Her doktor check-up’ında aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulmaktadır:
Öğrencinin geçmiş verileri;
Öğrenci tarafından sağlanan verilerin yanı sıra, hemşire, öğretmenler ve ebeveynlerden de bir ön bilgi elde edilir. Ön bilgi formlarının yanı sıra, öğrenciyle sürekli mülakat yapılması gerekmektedir. Öğrencinin bir seviyeden başka bir seviyeye geçişi sırasında verilerin aktarılması konusuna özel özen gösterilir. Çocuğun, özellikle tipik yaş grubuna bağlı olarak ortaya çıkan sorunları dikkatli incelenir ve genel check-up’ların da her zaman özenli ve dikkatli bir şekilde yapılması gerekir. Büyüme çizelgeleri ergen öğrencilere de gösterilmektedir; görme derecesi, duyma derecesi ve kan basıncı buradan kontrol edilir. Diğer muhtemel tarama testlerinin sonuçları da öğrencilere gösterilir.
Tip 1 diyabet hastalarında diyet tedavisi ve egzersiz önerileri
Doktor, öğrenci ve velisi bir araya gelerek öğrencinin daha önceki hastalıkları, sağlıkla ilgili alışkanlıkları, aile yapısı, evde ve arkadaşlarıyla yaşadığı zorlukları, hobileri ve okul başarası hakkında görüşürler. Doktor aynı zamanda sağlık yönlendirmesi de yapar. Okul döneminin her düzeyinde başlıca eğitim konusu uyuşturucu maddelere karşı verilen eğitimdir. Her doktor check-up’ının sonunda öğrencinin mevcut durumu özetlenir ve gerekirse diğer herhangi inceleme ve tedaviler için de bir plan yapılır.
Şayet bir check-up sonucunda normalin dışında bir bulgu yoksa, bu durum da öğrenciye söylenmelidir! Daha alt sınıflardaki öğrencilere gösterilen özen için. Öğrenci ilk kez okula geldiğinde,doktorunen önemli check-up amacı öğrencinin okul çalışmasının düzenlenmesini sağlamaktır. Öğrencilerin öğrencilik yaşamları boyunca %10-15’i arasında görülen öğrenme zorlukları genellikle okul çağına yeni başladığı zamanlarda ortaya çıkmakta ve çocuk kliniklerinde yapılan check-up’lar sayesinde de bu durum öngörülebilmektedir. Bedensel check-up’lar, çocuk sağlığı kliniklerinde 5-6 yaş grubuna dahil olan çocuklar için hazırlanmış yönergeler doğrultusunda yapılır.
Okul çağının ilk dönemini bitirirken (genellikle 11 yaş civarı)yapılan doktor check-up’ları, yaklaşan veya başlamış olan ergenlik çağı ibaresi taşır. Bedensel check-up sırasında ergenlik çağının evresine dikkat edilir. Ciltteki atopik hastalık veya solunum organlarındaki hastalık belirtilerine bakılır. Net olmayan kalp hırıltıları ultrasonografi gerektirir. Kas-iskelet hastalıkları; örneğin Osgood-Schlatter sendromu, Sever hastalığı, osteokondroz hastalıkları, Perthes hastalığı, kalçanın epifizyoliz ve geçici sinovitleri ve bu okul çağı döneminin üst sınıflarında belirti göstermeye başlar. Şayet bir erkek öğrencinin yaralı, sıkı bir fimozis’i bulunuyorsa, ameliyat edilmesi öngörülür.
Diğer fimozis’ler şayet kendiliğinden düzelmiyorsa okul çağının ileri düzeylerinde tedavi edilebilir. Okul çağının daha erken dönemlerinde büyümeyi zorlaştıran post-tiroidyal hipotroid, çölyak hastalığı, Crohn hastalığı ve Turner sendromu veya diyabet, romatizmal hastalıklar, astım ve böbrek hastalıkları gibi genel hastalık nedenleri olabilir. Büyüme çizelgesinde fazla kilo ve başlangıç aşamasında olan muhtemel anoreksiya hastalıkları dikkatle gözlenir. Öğrencilerin iletişim kurma kabiliyetleri, konuşmaları ve geneldeki dışa yönelik davranışlarına dikkat edilir.
Okul çağındaki öğrencilerle ilgili dikkat edilecek hususlar
- Ergenlik dönemi, fiziksel, zihinsel ve sosyal statünün büyük değişime uğramasıyla ilişkilendirilmiştir.
- Merkezi anlayış ergenin kendi kimliğiyle ilgili bir belirsizlik yaşamasıdır.
- Sağlık açısından bakıldığında çoğunda riskli davranışlar görülür.
- Ergenler, giderek yükselen bir oranda boşanmış ailelerden ya da yakın bir akraba kaybı yaşamış gençlerden oluşmaktadır.
- Bazıları, karşı cinsle ilk defa dışarı çıkmaktadır.
- İntoksikant kullanımı (alkol vb), yaşam stilinde değişimler, depresyon ve anksiyete sorunları vardır.
- Boş vakitlerini geçirecek faaliyetler ve yeni arkadaş çevresi arayışına girerler
- Fiziksel şiddet arayışı.
- Saldırıya geçen ve sindirilenlerin her ikisinin de yardıma ihtiyacı bulunmaktadır.
- Bedensel check-up sırasında, özellikle skolyoz ve omurga eğriliğine (örn. Scheuermann hastalığı) ve spondiyolistez’e dikkat edilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
- Son olarak da fimoz tedavi edilir. Şayet testiküler büyüme yavaşlamaya başlarsa her türlü toplardamar şişmesi kaydedilmelidir.
- Dermatolojik hastalıklar, akne ve atopik egzama çok yaygındır.
- Anoreksiya, bulimia ve obezite ise daha çok yaygınlaşmaktadır.
- Okul performansı, öğrenme güçlükleri ve gelecek planları kaydedilir.
- Seçtiği işle ilgili olumsuz etkileyen sağlık kısıtlamaları göz önünde bulundurmalı, örneğin zayıf görme, duyma sorunları veya renk algısı ve alerjik hastalıklar.
- Ergenin sağlık raporu hazırlanır (her birinin ya da sağlık raporuna ihtiyacı olanın).
- Sağlık eğitimine dahil edilmesi gerekli önemli bir unsur da maddenin kötü kullanımı ve bazı öğrencilerde de doğum kontrolü ve STD’den (cinsel yolla bulaşan hastalıklar) korunma eğitimidir.Kaynaklar:KDTRehberi
YAZIYI PAYLAŞ
Yazar Hakkında
Dr. Fatma Karaman
Aile Hekimliği
Aile Hekimleri için okul sağlığında mesleki rehberlik: Planlama ve tarama
Check-up nedir? Kimlere, ne zaman ve nasıl yapılmalıdır?
ithal doktor kanun hükmünde kararname
İSTAHED: Herkese bedava Check-Up” yarardan çok zarar verebilir
Anne karnında yeterince büyümeyen bebeklere dikkat
YORUMUNUZ VAR MI?