Boğmaca nedir, neden olur? Belirtileri, aşısı ve tedavisi
Boğmaca, akciğer ve solunum yollarında görülen, oldukça bulaşıcı olan ve öksürük nöbetleriyle seyreden son derece ciddi bir hastalıktır. İlk belirtileri arasında burun akıntısı, hafif ateş ve ara sıra öksürük bulunur ve bu semptomları dolayısıyla soğuk algınlığıyla karıştırılabilir. Lakin ilk haftadan sonra ara sıra olan öksürük yerini öksürük nöbetlerine bırakır. Hemen hemen her yaşta görülebilen boğmaca; bebeklerin ve çocukların sağlığını ciddi anlamda tehdit edebilir. Boğmacanın tedavisinde ise daha çok antibiyotiklerden yararlanılır. Ancak boğmacaya yakalanmış bebeklerin hastanede doktor gözetiminde tedavi edilmesi gerekir. Boğmacadan korunmak isteyen herkesin, belirli aralıklarla mutlaka boğmaca aşısı yaptırması gerekir.
İçindekiler
Boğmaca nedir?
Bulaşıcı bir solunum yolu enfeksiyonu olan boğmaca, şiddetli bir öksürüğün eşlik ettiği, ileri evrede öksürük nöbetlerinin yoğunlaştığı, bebeklerde ölüme varan sonuçlar doğurabilen bir hastalıktır. Bordetella pertusis bakterisinin neden olduğu ve bulaşmadan 1-2 hafta sonrasında ilk belirtilerini göstermeye başlayan boğmaca, kuluçka devresinde ara sıra öksürüğe, burun akıntısına, ateşe ve hapşırığa yol açan bir sağlık sorunudur. Ancak hastalığın ilerleyen dönemlerinde kişide sıklaşan öksürük nöbetleri görülür. Dakikalarca sürebilen bu öksürüğün yanı sıra hastanın yüzünde kızarma ve morarma görülebilir.
Boğmaca neden olur?
Boğmacanın nedeni, oldukça bulaşıcı olabilen Bordetella pertisus bakterisi ile kişinin enfekte olmasıdır. Bu bakteriyi taşıyan kişinin öksürmesi ya da hapşırması, mikrop yüklü damlacıkların yakın civardaki kişilerin akciğerlerine gitmesine neden olur. Bu şekilde hastalık bir kişiden diğerine kolaylıkla geçebilir.
Bordetella pertusis bakterisi solunum yollarına yerleşir
Boğmaca nasıl bulaşır?
Oldukça kolay bir şekilde bulaşan boğmaca hastalığı, Bordetella pertusis bakterisini taşıyan kişi ile yakın temas halinde bulunan kişiye kolaylıkla bulaşabilir. Bu aşamada hastalığı taşıyan kişi öksürdüğünde ya da hapşırdığında hastanın yakınında bulunan ve mikrop yüklü damlacılarla enfekte olan kişi, anında hastalığı kapabilir.
Bu yüzden de hasta kişiden mümkün olduğunca uzak durmak gerekir. Üst solunum yolu ile vücuda alınan boğmaca bakterisinin neden olduğu bu hastalık; 1-3 haftalık kuluçka döneminin hemen ardından nezle, öksürük nöbeti ve iyileşme dönemini takiben sona erer.
Boğmaca belirtileri
- Burun akıntısı
- Kırmızı ve sulu gözler
- Yüksek ateş
- Kontrol edilemeyen şiddetli öksürük
- Burun tıkanıklığı
- Yüz kızarması
- Aşırı yorgunluk hali
- Yüksek tizli ve hırıltılı nefes alma
- Öksürükten sonra kusma
- Nefes almanın bir süreliğine durması ya da nefes almakta güçlük (bebeklerde)
- Cildin kırmızı ya da maviye dönmesi (bebeklerde)
- Boğulur gibi nefes alma
Temel Boğmaca belirtilerine dikkat etmek gerekir
Özellikle şiddetli öksürüğün ve boğulur gibi nefes almanın uzun süredir devam etmesi durumunda hastanın vakit kaybetmeksizin bir doktora görünmesi gerekir.
Boğmaca hastalığı nasıl anlaşılır?
Boğmacaya erken evrelerinde tanı koymak zor olabilir çünkü belirtiler ve semptomlar soğuk algınlığı, grip veya bronşit gibi diğer yaygın solunum hastalıklarının semptomlarına benzemektedir. Bazen doktorlar sadece semptomları sorup öksürüğü dinleyerek boğmaca teşhisini koyabilirler. Ancak emin olmak için tıbbi testler gerekebilir.
Örneğin: Burun ya da boğaz kültürü ve testi: Doktorunuz burun ve boğazın bulunduğu bölgeden (nazofarenks) bir çubukla numune alır. Daha sonra örnek, boğmaca bakterisinin varlığının kanıtı için kontrol edilir. Kan testleri: Beyaz kan hücresi (akyuvarlar) sayınızı kontrol etmek için bir kan örneği alınabilir ve bir laboratuara gönderilebilir, çünkü akyuvarlar vücudun boğmaca gibi enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olur. Eğer akyuvar sayısı yüksekse bu tipik olarak enfeksiyon veya inflamasyon varlığını gösterir. Bu genel bir testtir ve boğmacaya özel değildir.
Perebron şurup nedir? Nasıl kullanılır? Dozu ve yan etkileri
Göğüs röntgeni: Doktorunuz, akciğerlerde iltihap ya da sıvı olup olmadığını kontrol etmek için bir röntgen çekebilir. Buna boğmaca ve diğer solunum yolu enfeksiyonlarının komplikasyonu olarak pnömoniden şüpheleniliyorsa ihtiyaç duyulabilir.
Boğmaca tedavisi
Boğmaca tedaviside hastanın yaşı ve enfeksiyonun ne kadar süredir devam ettiği belirleyicidir. 6 aydan küçük bebekler, hastalığın tedavisinde genellikle hastaneye yatırılır. Enfeksiyonun ilk 3 haftasında olduğu tespit edilen kişilere ise genellikle evinde kullanabilecekleri ilaçlar reçete edilir. Reçete edilen bu antibiyotikler (azithromycin, erythromycin, clarithromycin) hastalığın diğer kişilere bulaşmasını da önler. Hastalığın ilk 3 haftalık evresini geride bırakan kişilerin ise özel bir tedaviye ihtiyaçları yoktur. Çünkü bu kişilerin hastalığı başkalarına geçirme riski yoktur.
Bu süreçte hastanın doktor reçete etmediği takdirde öksürük ilaçları almaktan kaçınması gerekir çünkü bu ilaçlar, hastalığı tedavi etmeye yardımcı olmadığı gibi çocukların kullanımına da pek uygun değildir. Ağır hastaların hastaneye yatırılması gerekir. Hastanede hastaya oksijen ve intravenöz verilmesiyle hastalık tedavi edilebilir. Hastanın iyileşmesi için evde bol bol dinlenmesi, sık sık sıvı tüketmesi, ateşini düşürmek amacıyla ibuprofren ya da parasetamol içerikli ilaçlar kullanması gerekebilir.
Parol (parasetamol) nedir? Nasıl kullanılır? Ağrıya faydası ve yan etkileri
Boğmacanın bitkisel tedavisi
Bu bitkisel tedavi yöntemlerini denemeden önce mutlaka bir doktora danışmalısınız. Aksi halde istenmeyen birtakım yan etkiler ile karşılaşabilirsiniz.
Zerdeçal
Soğuk algınlığının tedavisinde sıklıkla kullanılan zerdeçaldan boğmaca ve öksürük nöbetlerinin tedavisinde de yararlanılabilir. Öncelikle ½ bardak suyu kaynatın ve kaynattığınız suyun içine bir çay kaşığı zerdeçal tozu ilave edin (Dilerseniz bir çay kaşığı karabiber de ekleyebilirsiniz). Ardından karışımı 3-4 dakika daha kaynatın. Çayı 3-4 dakika demlenmeye bırakın ve günde 2-3 kez şikayetinizden kurtulana dek tüketin.
Zerdeçalın faydaları nelerdir? Zerdeçal çayı neye iyi gelir?
Sarımsak
Bir bardak suyun içine 2-3 diş sarımsak ekleyin (Bir miktar kekik ilave edebilirsiniz). 5 dakika bu karışımı kaynatın ve içine tatlandırmak amacıyla bal ekledikten sonra birkaç dakika dinlenmeye bırakın. Hazırladığınız bu karışımı günde birkaç bardak tüketin.
Havuç suyu
4 ya da 5 adet havucu blendera atarak suyunu çıkarın. Elde ettiğiniz havuç suyuna bir miktar su ekleyin. Havuç suyunu günde üç bardak olacak şekilde tüketin.
Limon
C vitamini açısından son derece zengin olan ve bağışıklık sistemini güçlendiren limondan boğmaca tedavisinde yararlanabilirsiniz. İki yemek kaşığı taze limon suyunu ve bir yemek kaşığı balı iyice karıştırın ve bu karışımı gün içerisinde birkaç kez tüketin.
Zencefil
İlk olarak 2-3 adet zencefili minik dilimler halinde kesin ve ezin. Kesip, hafifçe ezdiğiniz zencefilleri bir bardak suyun içine koyarak, kaynatın. Kaynattığınız bu karışımı gün içerisinde 2-3 kez tüketin. Dilerseniz; zencefili ezdikten sonra bir miktar sarımsak ve limonla karıştırarak da tüketebilirsiniz.
Zencefil neye iyi gelir? Nasıl tüketilmeli? Besin değeri ve faydaları
Boğmacadan korunma
Boğmacadan korunmanın en iyi yolu, boğmaca aşısıdır. Bu aşıya bebeklik döneminden başlanması gerekir. Eğer boğmaca geçiren birine maruz kalmışsanız ve aşağıdaki koşullardan birine sahipseniz doktorunuz enfeksiyondan korunmak için antibiyotik önerebilir:
- Bir sağlık kuruluşunda çalışıyor olmak
- Hamile olmak
- 12 aylıktan küçük bebekler
- Zayıflamış bir bağışıklık sistemi veya astım gibi komplikasyon riski bulunan ağır bir hastalığınızın olması
- Boğmaca öksürüğü olan biriyle yaşıyor olmak
Boğmaca aşısı ve bakterisi
Boğmacanın etkeni olan Bordetella bakterisi, insan dışında hiçbir canlıda bulunmayan, yalnızca boğmacaya özgü bir bakteridir. Boğmaca hastalığından korunmanın en etkili yolu ise boğmaca aşısı ile bu bakterinin etkilerini önlemektir. Ülkemizde Sağlık Bakanlığı tarafından boğmaca aşısı bebeklere ve çocuklara rutin olarak yapılır.
Sağlık Bakanlığı aşı takvimine göre bu aşı, 2 aylık, 4 aylık, 6 aylık ve 15-18 aylık bebeklere beşli karma aşı; ilköğretim 1. sınıf öğrencilerine ise dörtlü karma aşı olacak şekilde toplamda 5 kez olacak şekilde yaptırılmalıdır.
Çocukların 11 yaşından sonra, yetişkinlerin her 10 yılda bir, hamilelerin ise 27 ve 36. gebelik haftaları arasında boğmaca aşısı yaptırmaları boğmacadan daha etkili bir şekilde korunabilmeyi sağlar.
Aşının yan etkileri genellikle hafiftir. Enjeksiyon bölgesinde sıcaklık ve hafif ağrı, halsizlik, baş ağrısı ve yorgunluk hissedilebilir.
Boğmaca komplikasyonları
- Daha çok 6 aydan küçük bebeklerde görülen boğmaca komplikasyonları, çocuklarda ve yetişkinlerde daha hafiftir.
Ciddi risk altında olan bebeklerde nefes almada zorluk çekme, zatürre, kilo kaybı, birtakım böbrek sorunları, felç, nörogelişimsel bozukluklar, akut larenjit, beyne oksijen iletiminin azalması yüzünden beyin hasarı, vücudun su kaybetmesi hatta ölüm bile görülebilir.
- Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde ise en sık karşılaşılan komplikasyonlar, burun kanaması, kaburgaların çatlaması, göz renginde beyazlıklar, göbek fıtığı şeklindedir.
Bebeklerde ve çocuklarda boğmaca
Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre her yıl dünyada 60 milyon boğmaca vakası sonrasında 500 bin bebek hayatını kaybetmekte yani boğmacaya yakalanan her 100 bebekten 4 tanesi maalesef ki tüm müdahalelere rağmen kurtarılamamaktadır.
Anne-babaların bu noktada dikkatli davranmaları, bebeklerine zamanında boğmaca aşısı yaptırmaları çok önemlidir.
Bebeklerde ölümcül olabilen bu hastalık, çocuklarda daha hafif belirtilerle seyredebilir. Çocukların hastalığı daha kısa bir sürede atlatmalarına yardımcı olmak için:
- Boğmacalı çocuğun yanında hiçbir şekilde sigara içmeyin
- Çocukların vücudundaki dehidrasyonu (su kaybını) engellemek adına onların bol bol sıvı içecek ve yiyecekler tüketmesini sağlayın.
- Öksürük nöbetlerinin şiddetini azaltmak için çocuğun azar azar ve sık sık yemek yemesini sağlayın.
- Çocukların odasında nemli bir hava oluşturmak için odaya kaynar su kapları koyun
Boğmaca hastalarına öneriler
- Bolca dinlenin. Serin, sessiz ve karanlık bir yatak odası rahatlamanıza ve daha iyi dinlenmenize yardımcı olabilir.
- Bol sıvı tüketin. Su, meyve suyu ve çorbalar iyi seçeneklerdir. Çocuklarda, özellikle, dudaklarda kuruma ve çatlama, gözyaşı olmadan ağlama ve az idrara çıkma gibi dehidratasyon belirtileri izleyin.
- Öksürdükten sonra kusmayı önlemek için daha az ve sık yemek yiyin.
- Havayı temizleyin. Evinizi, sigara dumanı ve şöminelerden çıkan duman gibi öksürüğü tetikleyebilecek tahriş edici maddelerden uzak tutun.
- Hastalığın bulaşmasını engelleyin. Öksürürken ağzınızı örtün ve ellerinizi sık sık yıkayın. Başkalarının yanında olmanız gerekiyorsa, maske takın.
Kaynaklar 1- Whooping cough 2- Symptoms of whooping cough 3- Whooping Cough and Treatment
YAZIYI PAYLAŞ
Benzer Yazılar
Boğmaca aşısı nedir? Ne zaman yapılmalı? Yan etkileri nelerdir?
Öksürük neden olur, nasıl geçer? Öksürüğe iyi gelen tedaviler
Grip aşısı ne zaman yapılmalı? Faydaları ve yan etkileri
Bebek ve çocuklar için Detaylı Aşı Takvimi ve aşıların yan etkileri
Kış hastalıkları ve en yaygın enfeksiyonlar hakkında temel bilgiler
YORUMUNUZ VAR MI?