Öksürük, solunum yollarını enfeksiyonlardan korur. Bronş ve soluk borusundan toksik maddelerin ve balgamın atılmasını sağlar. Vücudun en önemli mekanik savunma mekanizmasıdır. Akciğer, kalp, sindirim sistemi ve sinir sistemi hastalıklarında meydana gelebildiği gibi sigara içilmesi ve solunum yollarına yabancı cisim kaçması da öksürüğe neden olabilir. Öksürük önemli hastalıkların belirtisi olabilir, bu nedenle doktora danışmadan tedavi edilmemelidir. Öncelikle sebep olan hastalık teşhis ve tedavi edilmelidir. Bazı hastalıklarda çok şiddetli öksürük olabileceğinden doktor kontrolünde öksürük kesici ilaçlar kullanılabilir.
İçindekiler
Solunan hava burundan girip sırayla boğazdan, soluk borusundan, bronşlardan geçerek en sonunda hava keseciklerine ulaşır. Öksürük bu hava yollarını yabancı cisimlerden, mukus (sümük), balgam gibi salgılardan ve zararlı maddelerden korumaya ve temizlemeye yarar. Öksürük vücudun mekanik bir savunma mekanizmasıdır. Bir hastalık değil, bir belirtidir.
Sağlıklı insanlar da öksürebilir. Bazen basit sebeplerle oluşabileceği gibi önemli bir hastalığın habercisi de olabilir. Hastaneye sık başvurma nedenleri arasındadır.
Balgam nedir, neden olur? Balgamın belirtileri, türleri ve tedavisi
Öksürük; hızlı bir nefes almanın ardından, göğüs ve diyafram kasları aracılığıyla akciğer içi basıncın artmasıyla birlikte havanın ağızdan patlar şekilde çıkması sonucu meydana gelir. İstemli veya istemsiz şekilde oluşabilir.
Geniz akıntısı neden olur? Ne iyi gelir? Belirtileri ve tedavisi
Zatürre (pnomoni) nedir? Kimlerde görülür? Belirtileri ve tedavisi
Katarin nedir? Ne için ve nasıl kullanılır? Yan etkileri nelerdir?
Grip ve nezle; virüslere (rhinovirus, influenza, vb.) bağlı oluşan, üst solunum yollarını tutan hastalıklardır. Boğaz ağrısı, burun akıntısı, hapşırık, kas ağrısı, halsizlik, geniz akıntısı gibi belirtiler vardır, bazen ateş eşlik edebilir. Gripte kas ağrısı ve halsizlik ön planda iken nezlede ise burun akıntısı belirgindir.
Geniz akıntısı, boğazı temizleme hissi, hastalık esnasında meydana gelen iltihap gibi nedenlerle grip ve nezleye bağlı öksürük ortaya çıkar. Öksürük süresi genellikle 3 haftayı geçmez. Kısa süreli (akut) öksürüklerin en sık sebepleridir.
Grip nedir, nasıl geçer? Gribe iyi gelen besinler ve tedavisi
Astım, öksürük, nefes darlığı ve hırıltılı nefes alma ile seyreden kronik bir solunum yolu hastalığıdır. Belirtileri ataklar şeklinde görülebilir; ataklar arası şikayetlerin olmadığı dönemler olabilir. Bazı astım hastalarının tek şikayeti öksürüktür ve çoğunlukla kurudur. Nadiren balgamlı olur. Genellikle sabaha karşı daha çok görülen astım öksürüğü ilkbahar ve sonbaharda artabilir.
Alerjiye bağlı astım varsa ev tozu akarı, hamamböceği, polenler, ev içi mantarları gibi alerjen maddeler öksürüğü tetikleyebilir. Alerjiye bağlı rinit oluşursa geniz akıntısı nedeniyle öksürük görülebilir.
Astım nedir? Nedenleri, belirtileri, tedavisi ve hastalara öneriler
Öksürüğün süresi, eşlik eden sorunlar, şiddetini artıran ve azaltan sebepler, altta yatan hastalığın tanısını koymak için çok önemlidir. 3 haftanın altında süren öksürüklere akut (kısa süreli), 3-8 hafta süren öksürüklere subakut, 8 haftadan uzun süren öksürüklere kronik öksürük denir.
Balgamın olmadığı öksürüklere kuru öksürük denir. En sık sebepleri arasında sigara kullanımı, geniz akıntısı, mide reflüsü, astım ve ACE inhibitörü grubu ilaçların (kaptopril, ramipril) kullanılması gibi nedenler akla gelir.
Balgamın eşlik ettiği öksürük şeklidir. Sağlıklı insanlarda da balgam olabilir. Ancak aşırı miktarda olursa balgamlı öksürük kabul edilir. Öksürüğe balgam eşlik etmesi zatürre, verem, KOAH ve akciğer kanseri belirtisi olabilir.
Balgama ne iyi gelir? Balgam söktürücü şifalı bitkiler ve çaylar
Alerjik rinit veya astım hastaları alerjenlere maruz kalınca öksürük tetiklenir ve şiddeti artar. En sık maruz kalınan alerjen maddeler; ev tozu akarları, ev içi küf mantarları, kedi köpek alerjenleri ve polenlerdir. Alerjen maddenin etkisi kişiden kişiye değişir. Öksürüğün tedavisi için mutlaka bu alerjenlerden kaçınmak gerekir. Sürekli maruziyet olması öksürüğü daha da kötüleştirir ve şikayetlerin kalıcı hale gelmesine neden olabilir.
Psikolojik öksürük tipik olarak boğazı temizleme isteği nedeniyle oluşan havlama sesine benzer bir ses çıkarma şeklindedir. En önemli özelliği uyurken görülmemesidir. Tanısı öksürüğe başka belirti eşlik etmemesi göre değişir. Tüm diğer nedenler dışlandıktan sonra tanı koyulur. Psikoterapi ile tedavi edilebilir.
Nezle nedir, nasıl tedavi edilir? Soğuk algınlığı ve grip arasındaki farklar
Sağlıklı çocuklar günde 10-15 kez öksürebilir. Çocuklarda, yetişkinlere göre öksürüğe neden olan bazı hastalıklar farklıdır. Çocuklarda kalıtsal hastalıklara bağlı öksürük daha fazla görülür. Yetişkinlerden farklı olarak 4 hafta üzeri öksürükler kronik olarak kabul edilir.
Kısa süreli öksürüklerin en sık sebebi virüslerden kaynaklanan üst solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Öksürüğe parmaklarda çomaklaşma, büyüme gelişme geriliği, göğüs deformitesi, atipik yüz görünümü vb. bulguların eşlik etmesi halinde enfeksiyon dışı hastalıkların erken bulgusu olabilir.
Çocuklarda öksürük nedenleri iyi sorgulanmalı
Ayrıca çocukların yabancı cisimleri nefes borusuna kaçırmış olabileceği mutlaka akılda tutulmalıdır. Yenidoğan döneminden beri devam eden öksürüğe kistik fibrozis gibi kalıtsal hastalıklar veya doğuştan olan hava yolu yapısı bozuklukları sebep olabilir. Uzun süren ve boğulur tarzda olan öksürüğe boğmaca enfeksiyonu neden olabilir.
Tedavideki en önemli nokta kısa süreli öksürüğü olan her çocuğa antibiyotik başlanmamasıdır. Aileler bu konuda endişeli olabilir ancak şikayetler en geç 4 hafta içinde düzelir. Soluk alıp verme sıklığının artması, ateş ve başka ek şikayetler olması halinde mutlaka kontrole gidilmelidir. Astım olan çocuklar dışında maske veya ağız yoluyla verilen bronş genişletici ilaçların (bronkodilatörler) öksürüğü iyileştirici etkisi yoktur.
Alerjik riniti olan çocuklarda mevsimsel olarak artan öksürük varsa burundan verilen steroid tedavileri, ağızdan verilen antialerjik ilaçlar polen sezonu boyunca verilebilir.
Öksürük vücudun bir savunma mekanizması olduğu için öksürük şikayeti olduğunda kesmek için hemen öksürük önleyici ilaçlar kullanılmamalı, öksürüğün neden kaynaklandığı araştırılmalıdır. Çocuklarda öksürüğü önlemek için hiçbir ilaç doktora danışılmadan kullanılmamalıdır.
Çocuklarda solunum yolu enfeksiyonlarından kaynaklanan öksürüğü önlemek için mutlaka aşı programındaki tüm aşılar zamanında yaptırılmalıdır.
Yaşlılarda solunum kaslarının zayıflaması ve yaşlılığa bağlı değişiklikler sebebiyle öksürük refleksinde azalma olur. Öksürük refleksi azaldığı için solunum yolları mikroplardan etkili bir şekilde temizlenemez. Ayrıca öksürük refleksi etkili çalışamadığı için soluk borusuna yiyecek ve içecek kaçması sık görülmektedir.
Bu yüzden zatürre gibi solunum yolu enfeksiyonlarına daha sık rastlanır ve bu enfeksiyonlar daha ağır seyreder. Yaşlı hastalarda özellikle uzun süreli öksürüklerde akciğer kanseri akla gelmelidir.
Tedavi öksürüğe sebep olan hastalığın tanısı koyulduktan sonra bu hastalığın tedavi edilmesi şeklindedir. Yaşlılarda zatürre ve grip aşıları da enfeksiyonlardan kaynaklanan öksürüklerden korunmak için de mutlaka yaptırılmalıdır. Yaşlılarda ek hastalıklar ve ilaç kullanımı sık olduğu için öksürük tedavisinde kullanılan dikkatli seçilmelidir.
Öksürük bir hastalık değil bir belirti olduğu için tedavi öncesi mutlaka altta yatan hastalığın teşhisi yapılmalıdır. Özellikle uzun süreli öksürükler ciddi hastalıkların habercisi olabilir. Bu yüzden öksürük nedeni belirlenmeden öksürük kesici ilaç kullanılmamalıdır.
Öksürük yaşam kalitesini bozarsa, hastayı yorgun ve uykusuz bırakırsa öksürüğe sebep olan hastalığın teşhisinden sonra uygun ilaçlar doktor önerisiyle kullanılabilir.
Akut öksürüğün en sık nedeni virüslere bağlı üst solunum yolu enfeksiyonları sonucu oluşan geniz akıntısıdır. Kendi kendini sınırlayan bu durum doktora müracaat etmeden de destekleyici tedavilerle geçirilebilir.
Beyindeki öksürük merkezinin uyarılma eşiğini artırarak öksürüğü keserler. Kodein, dekstrometorfan gibi ilaçlardır. Kodein; morfin türevi bir ilaçtır. Uyku hali, bulantı, kusma ve kabızlık yapabilir. Kodein, 10-20 mg dozlarda 6 saatte bir kullanılabilir. Dekstrometorfan karaciğer hastalığı olanlarda dikkatli kullanılmalıdır. Kodeine göre bağımlılık etkisi azdır.
Solunum yollarındaki öksürüğe hassas bölgelerin duyarlılığını azaltarak etki ederler. Levodropropizin, benzonatat, difenhidramin ve oksolamin gibi ilaçlardır. Benzonatat yutma güçlüğü, baş dönmesi yapabilir. Levodropropizin; morfin türevi ilaçlar gibi sinir sisteminde istenmeyen etkilere neden olmadığından çocuklarda da kullanılabilir.
Perebron (oksolamin) şurup nedir? Niçin ve nasıl kullanılır? Yan etkileri
Difenhidramin birçok soğuk algınlığı ilacının içerisinde vardır. En önemli yan etkisi uyku yapmasıdır. Bu nedenle şoförlük yapanlar kullanırken dikkat etmelidir.
Palyatif tedavi esas hastalığı tedavi edici etkisi olmayan fakat hastayı rahatlatmak amaçlı kullanılan tedaviye denilmektedir.
Geçmeyen öksürüğün altında önemli hastalıklar olabileceğinden dikkatli olunmalıdır. Mutlaka doktora başvurulmalıdır. Astım gibi hastalıklarda öksürüğü tetikleyen alerjen maddelerden uzak durulmalıdır. Ayrıca sigara içmek veya sigara içilen ortamlarda uzun süre bulunmak öksürüğün geçmesini engeller.
Sigara bırakıldıktan sonra 4 haftaya kadar, ACE inhibitörü ilaçların kullanımı bırakıldıktan sonra 4 haftaya kadar, üst solunum yolu enfeksiyonları sonrası 2-4 haftaya kadar, reflü tedavisine başlandıktan sonra 8-12 haftaya kadar öksürük devam edebilir. Bu nedenle öksürüğe neden olan durumun tedavisi başlanınca öksürüğün hemen geçmemesi konusunda endişe edilmemelidir.
Yapılan bir çalışmada, 2 ay boyunca 4 seansta verilen, konuşma terapi programları, öksürük baskılanması manevraları, vokal hijyen manevraları gibi yaklaşımlar öksürük şiddetini azaltmada etkili bulunmuştur.
KOAH, bronşektazi ve zatürre gibi balgamlı hastalıklardan kaynaklı öksürüklere müdahale edilmemelidir. Vücut, öksürükle balgamı ve zararlı maddeleri atmaya çalışır. Müdahale edilerek öksürük kesildiğinde bakterilerin aşırı şekilde çoğalmasına neden olunabilir.
Öksürük bazen önemli hastalıkların habercisi olabileceğinden öksürüğü kesmeye çalışmadan önce mutlaka doktora gidin. Doktora danışmadan herhangi bir bitkisel ilaç kullanmayın.
Nanenin faydaları nelerdir? Nane limon neye iyi gelir, nasıl yapılır?
YAZIYI PAYLAŞ