Hipotiroidi nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
Hipotiroidi, tiroid bezinin vücut için gereken miktarda tiroid hormonu üretemediği durumlarda gelişen bir sağlık sorunudur. Troid bezinin salgıladığı bu hormon metabolizmanın çalışma hızını kontrol eder. Bu yüzden hastalar, yorgunluk, kabızlık, cilt ve saç kuruluğu, eklem ve kas ağrıları, soğuk hassasiyeti ve depresif ruh hali gibi metabolizma yavaşlığı ile ilişkili belirtiler gösterirler. Hipotiroidi teşhisi koymak için fiziksel muayene, semptom değerlendirilmesi ve hormon seviyelerinizi ölçen bir kan testi gerekir. Hastalığın tedavisi günlük alınan sentetik tiroid hormonuyla yapılır. Doğru doz uygulandığında tedavi basit, güvenli ve etkilidir.
İçindekiler
Hipotiroidi nedir?
Tiroid, boyunda köprücük kemiğinin hemen üzerinde bulunan, kelebek şeklinde bir endokrin bezidir. Vücudunuzdaki birçok aktivitenin hızını kontrol eden tiroid hormonunu üretir. Troit hormonu kalp hızı, vücudun gıdaları enerjiye dönüştürme hızı gibi metabolizma etkinliklerinin tümünü kontrol eder.
Troit bezi yeteri kadar aktif değilse, vücudun ihtiyacını karşılayacak kadar tiroid hormonu üretemez. Bu durum hipotiroidi olarak adlandırılır. Kadınlarda, farklı tiroid problemleri yaşayanlarda ve 50 yaşın üzerindeki kişilerde daha yaygın görülür.(1)
Hipotiroidi nedenleri
- Otoimmün hastalıklar: Hipotiroidinin en sık görülen nedeni Haşimoto tiroiditi olarak bilinen otoimmün bir hastalıktır. Otoimmün bozukluklar, bağışıklık sisteminiz kendi dokularınıza saldıran antikorlar ürettiğinde ortaya çıkar. Bu antikorlar tiroid bezinin hormon üretme kabiliyetini etkiler. Otoimmün tiroidit aniden başlayabilir veya yıllar içerisinde yavaşça gelişebilir.
Haşimato hastalığı nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
- Hipertiroidi tedavisi: Bazı durumlarda vücut hipertiroidi (tiroid yüksekliği) tedavisine tepki gösterebilir ve tiroit hormonu üretimi aşırı azalabilir. Bunun sonucunda hastada kalıcı hipotiroidi gelişebilir.
- Tiroid ameliyatı: Tiroit bezinizin tamamının veya büyük bir kısmının cerrahi olarak çıkarılması hormon üretimini azaltabilir veya durdurabilir.
- Radyasyon tedavisi: Graves hastalığı, nodüler guatr veya tiroit kanseri olan bazı insanlar radyoaktif iyotla (I-131) tedavi edilir. Hodgkin hastalığı, lenfoma, baş veya boyun kanserleri olan hastalar radyasyonla tedavi edilir. Bu tedavilerin yan etkisi olarak bazı hastalar tiroid fonksiyonlarının bir kısmını veya tamamını kaybedebilir.
- Konjenital (Doğumsal) hipotiroidi: Tiroid bezi bulunmayan veya tiroit gelişim bozukluğu ile doğan bebeklerde görülen hipotroididir. Bazı bebeklerde enzimler doğru çalışmadığı zaman ortaya çıkar.
- İlaçlar: Amiodaron, lityum, interferon alfa ve interlökin-2 gibi ilaçlar tiroit bezinin hormon üretimi düzeyini olumsuz etkileyebilir. Otoimmün tiroit hastalığına genetik eğilimi olan kişilerde bu ilaçların hipotiroidiyi tetiklemesi daha olasıdır. (2)
- Tiroid bezinin iltihabı (Tiroidit): Tiroidit, genellikle otoimmün bir atak veya viral enfeksiyonun neden olduğu tiroit bezi iltihabıdır. Tiroidit, depolanmış tiroit hormonunun tamamını bir seferde kana karıştırır. Bu aşırı aktivitenin ardından gelen hipotiroidi dönemi kalıcı hale dönüşebilir.
Tiroid hormonu nedir, nasıl çalışır?
Tiroid bezinin görevi metabolizmayı düzenlemeye yardımcı tiroid hormonlarını üretmektir. Bu hormonlara triiyodotironin (T3) ve tiroksin (T4) denir. Tiroit hormonu vücudun enerji kullanımına, vücut ısısını korumaya, beynin, kalbin, kasların ve diğer organların gerektiği gibi çalışmasına yardımcı olur.
Beynin alt kısmında bulunan hipofiz bezi, TSH (tiroit uyarıcı hormon) üreterek tiroit fonksiyonunu kontrol eder. TSH, T3 ve T4 hormonlarını üretmesi için tiroit bezini uyaran hormondur. Tiroit bezi daha çok T4 üretir. Vücut gerektiğinde T4’ü T3’e dönüştürebilir.
Hipertiroidi (zehirli guatr) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Hipotiroidi belirtileri
- Yorgunluk ve güçsüzlük
- Kilo artışı veya kilo vermede zorluk
- Saçlarda incelme, kuruma ve dökülme
- Cilt kuruluğu
- Soğuk intoleransı (soğuğa karşı tahammülsüzlük)
- Sık sık kas krampları ve ağrıları
- Kabızlık
- Sinirlilik
- Depresyon
- Hafıza kaybı
- Anormal adet döngüsü
- Cinsel isteksizlik
Hipofiz nedir? Ne işe yarar? Hipofiz bezi hastalıkları ve tümörü
Aslında tüm bu semptomların sebebi hipotiroidinin neden olduğu metabolizma yavaşlamasıdır. Enerji üretimi yavaşlayınca yorgunluk, iştah kaybı, kilo artışı, çabuk üşüme gibi belirtiler görülmeye başlar. Yavaşlayan metabolizma terlemeyi azaltır. Bunun soncunda cilt ve saç kuruluğu oluşur.
Sindirim yavaşlayınca kabızlık görülür. Ayrıca metabolizmadaki bu yavaşlamanın depresyon gibi psikolojik etkileri de önemlidir. Her hastada farklı düzeylerde görülebilir.(3)
Hipotiroidi teşhisi
Doktorunuz semptomlarınızı ve tıbbi öykünüzü öğrenir. Tiroit bezinde şişme olup olmadığını kontrol eder. Kuru cilt, yavaş refleksler ve kalp atış hızı gibi değişiklikler arar.
Birçok hipotiroidi belirtisi diğer hastalık belirtileriyle örtüşür, bu nedenle doktorlar yalnızca semptomlara dayanarak hipotiroidiyi teşhis edemezler. Tiroit probleminizin olup olmadığını kesin olarak anlamanın tek yolu, hormon seviyelerinizi ölçen bir tiroit testi yaptırmaktır. (4)
Hipotiroidi tanısında kullanılan iki tür kan testi vardır:
- TSH (tiroit uyarıcı hormon) testi. Hipotiroidi için en önemli ve hassas test TSH testidir. Aşırı derecede yüksek bir TSH, hipotiroidi anlamına gelir.
- T4 testleri. T4 testleri kanda hücrelere girmeye uygun ne kadar serbest T4 bulunduğunu ölçen basit kan testleridir.
Hipotiroidi türleri
- Primer hipotiroidi: Primer hipotiroidide tiroidiniz düzgün şekilde uyarılır. Bununla birlikte, vücudunuz için gereken miktarda tiroid hormonu üretemez. Bu tip hipotiroidide problemin kaynağı tiroid bezinin kendisidir. (5)
- Sekonder hipotiroidi: Hipofiz bezi tiroidinizi yeterince hormon üretmesi için uyarmaz. Burada sorun tiroit ile ilgili değil, hipofiz bezinin TSH salgılamasındaki yetersizliktir.
- Tersiyer hipotiroidi: Tirotropin salgılatan hormonun (TRH) yetersiz salgılanması sonucu gelişen hipotiroidi türüdür.
- Santral hipotiroidi: Hipofiz bezinde TSH üretiminde sorun olduğunda gelişen hipotiroidi türüdür.
- Subklinik hipotiroidi: Yüksek TSH seviyesine bağlı gelişir. Subklinik hipotiroidinin ortaya çıkışı değişkendir ve hipotiroidinin klasik belirtileri görülmeyebilir.
- Konjenital hipotiroidi: Tiroit bezi anne karnındayken hiç oluşmamış veya kısmen gelişmişse bebekte doğuştan hipotiroidi gelişir. Bazı durumlarda ise tiroit hormonu üretiminden sorumlu enzimlerin çalışmaması nedendir. Annedeki iyot yetersizliği veya haşimoto hastalığı nedeniyle de bebekte hipotiroidi oluşabilir.
Hipotiroidi tedavisi
Hipotiroidi ilaçları
Hipotiroidi ilaç tedavisinin amacı, TSH’nizi normal aralığın yaklaşık orta noktasına indirmek ve bu seviyede tutmaktır. Hipotioridi tedavisi sıklıkla hastaya tiroit hormonu desteği verilerek yapılır. Günlük ve tercihen sabahları alınan bir T4 ilacı (levothyroxine sodyum), tiroit hormonu işlevini yerine getirir. Tiroit hormonu en iyi aç karnına emilir. (6)
Doktorunuz başlangıç dozunuzu kilonuza, yaşınıza ve genel sağlık durumunuza göre belirler. Farklı marka isimleri altında kullanıma sunulan sentetik T4 hormonu tüm ilaçlarda aynı olmakla birlikte farklı markaların aktif olmayan bileşenleri değişebilir. Bu bileşenler ilacın emilimini etkileyebilir.
Hipotiroidi tedavisi ne kadar sürer?
Hipotiroidiniz kalıcı ise T4 hormon ilacını hayatınızın geri kalanında kullanmanız gerekir. Yeterince sentetik T4 alan çoğu kişi semptomlarının kaybolduğunu görür.
Hipotiroidi ve beslenme
Beslenmenin hipotiroidi üzerinde 3 temel etkisi vardır:
- İyot, selenyum ve çinko içeren gıdalar tiroit fonksiyonlarını destekler.
- Vücudun tiroid emilimini azaltan bazı gıdaların azaltılması tedaviye yardımcıdır. Antasitler veya asit düşürücüler, kalsiyum takviyeleri, demir takviyeleri, yüksek lifli gıdalar, bol iyotlu gıdalar ve soya vücudun tiroit hormonu emilimini engelleyebilir.
- Vücudun metabolizması yavaşladığından hipotiroidi hastaları için kilo alımını önleyen bir diyet uygulamak sağlıklıdır.
İyot nedir, ne işe yarar? İyot eksikliği belirtileri ve tedavisi
Hipotiroidi hastaları ne yememeli?
- Gluten: Otoimmün bir hastalıkla bağlantılı ortaya çıkabildiğinden hipotiroidinin başka otoimmün hastalıkları tetikleyebileceği ihtimali göz önünde tutulmalıdır. Hipotiroidi hastaları diyetlerinden gluten içeren gıdaları çıkararak semptomlarında bir düzelme olup olmadığını gözleyebilir. Gluten buğday, arpa, yulaf ve çavdar dahil tahıllarda bulunan bir proteindir.
- Guatrojen: Bazı gıdalar, tiroit hormon üretimini potansiyel olarak azaltabilen guatrojenler içerir. Guatrojenik yiyecekler çoğunlukla karalahana, brüksel lahanası, lahana, brokoli, karnabahar gibi lahanagillerdir. Pek çok sağlık faydası bulunan bu sebzeler sadece aşırı tüketiminde hormonlar üzerinde olumsuz etki yapar. Ölçülü olmak kaydıyla hipotroidi hastaları da guatrojenik yiyecekler tüketebilir.
- Soya: Araştırmalar soya içeren gıdaların troit hormonu üretilmesinde olumsuz etkiye sahip olabildiğini gösteriyor. Hipotiroidi hastaları soya sütü, soya sosu, soya fasülyesi, soya peyniri gibi soya içeren yiyecekleri diyetlerinden çıkarmalıdır.
- İşlenmiş gıdalar: Hipotiroidide kalorisi yüksek, besin değeri düşük, kilo artışını hızlandıran işlenmiş, rafine ve homojenize edilmiş gıdalardan kaçınmalıdır. Fast food yiyecekler, unlu gıdalar bu tip besinlerdir.
Hipotiroidi hastaları nasıl beslenmeli, ne yemeli?
Hipotiroidide iyot, selenyum ve çinko içeren besinler, tedaviyi destekleyicidir.
- İyot: Vücut troid hormonu üretmek için iyoda ihtiyaç duyar. Bu yüzden sağlıklı bir diyet iyot içermelidir. İyot eksikliği, guatr olarak bilinen troid bezi büyümesine neden olabilir. Bununla birlikte, aşırı iyot takviyesi hipotiroidi ve hipertiroidiyi kötüleştirebilir. İyot bakımından zengin besinler: Peynir, süt, iyotlu sofra tuzu, balık ve yumurtadır.
- Selenyum: Selenyum, tiroit hormonlarının üretiminde rol oynayan ve antioksidan aktiviteye sahip bir mineraldir. Tiroit dokusu doğal olarak selenyum içerir. Brezilya fındığı, tuna, karides, sığır eti, hindi eti, tavuk, yumurta, yulaf ve buğday ekmeği gibi selenyum bakımından zengin besinleri tüketmek hipotiroidi tedavisine yardımcıdır.(7)
Selenyum nedir? Hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve eksikliği
- Çinko: Tiroit hormonları üzerinde olumlu etkileri olan bir diğer mineral çinkodur. Çinko yönünden zengin istiridye, sığır eti, yengeç, domuz eti, tavuk eti, bakliyat, kabak çekirdeği ve yoğurdu diyetinize dahil etmek semptomlarınızın iyileşmesini yardım eder.
Hipotiroidi hastaları nasıl zayıflar?
Hipotiroidide kilo vermek için hastalığın tedavisi gereklidir. Tiroit hormonu ilaçlarının düzenli kullanımında hastalar hormon seviyelerindeki iyileşme ile birlikte kilo vermeye de başlarlar. Tiroit hormonunun yetersizliği ve bazı minerallerin eksiklikleri kilo vermeyi engeller. Vücuttaki manganez, krom, çinko, kalsiyum ve magnezyum eksiklikleri mutlaka yerine konmalıdır. Daha fazla protein tüketmek de metabolizma hızını artırır.
Çinkonun faydaları nelerdir? Eksikliği ve çinko içeren besinler
Gebelikte hipotiroidi
Hamilelikteki hipotiroidi genellikle Hashimoto hastalığına neden olur ve her 100 gebeliğin 2 ya da 3’ünde görülür. Tedavi edilmezse preeklampsi (geç gebelikte kan basıncında tehlikeli artış), anemi, düşük, düşük doğum ağırlığı, ölü doğum ve nadiren konjestif kalp yetmezliğine neden olur.
Tiroit hormonları bebeğin beyin ve sinir sistemi gelişimi için önemlidir, ilk trimesterde tedavi edilmeyen hipotiroidi bebekte düşük IQ’ya ve gelişim sorunlarına neden olabilir.
Gebelikte hipotiroidi risk faktörleri
- Daha önce kısırlık yaşamak
- Erken doğum yapmak
- Ailede tiroit veya otoimmün hastalık öyküsü bulunması,
- Tip 1 diyabet hastası olmak
- Otoimmün hastalık sahibi olmak,
- Baş veya boyundan radyasyon tedavisi almış olmak
- Tiroit ameliyatı geçirmek,
- Guatr hastası olmak
- 30 yaş üzeri olmak
Tedavi edilmeyen tiroit hastalığının tehlikeleri nedeniyle, uzmanlar tüm hamile kadınların tiroit fonksiyonlarını tarama testlerini önermektedir.
Hipotiroidi ve guatr hastalığı
Hipotiroidide hipofiz bezi, tiroit hormon seviyesinin çok düşük olduğunu algılar ve tiroidi uyaran hormon seviyesini (TSH) artırır. TSH’nin tiroit hormonu üretmek için tiroidi uyarması, tiroid hücrelerini çoğaltır ve tiroidi büyütür. Büyümüş tiroit bezi boynun önünde, derinin altında hissedilen bir yumru şeklini alır. Tiroit bezi kolayca görülebilecek kadar büyüdüğünde guatr adını alır. Hem hipotiroidi hem de hipertiroidi guatra sebep olabilir.
Tedavide nedenine bağlı olarak iyot desteği veya günlük sentetik tiroid hormonu kullanılır. Guatr tedaviyle azalsa da tamamen iyileşmeyebilir. Guatrın soluk ve yemek borusunu daraltacak kadar büyümesi halinde doktorunuz cerrahi olarak çıkarılmasını önerebilir.
TSH yüksekliği ve hipotiroidi
TSH, beynin alt kısmında yer alan hipofiz bezinin tiroid bezinin faaliyetini kontrol etmek için salgıladığı bir hormondur. TSH (tiroit uyarıcı hormon) tiroit bezini tiroit hormonu üretmesi için uyarır. TSH seviyesi triiyodotironin (T3) ve tiroksin (T4) hormonlarının üretiminde etkilidir.
Vücut ihtiyaç duyduğu belli bir miktarda tiroit hormonu beklediği için hipotiroidide tiroidin daha fazla hormon üretmesini teşvik eden TSH yüksek miktarda üretilir. TSH’nın fazladan çalışması tiroidin büyümesine neden olarak guatra ve hipotiroidiye sebep olabilir. Tedavi edilmezse, hastalık belirtileri genellikle ilerler. Nadiren hayatı tehdit eden ciddi depresyon, kalp yetmezliği veya komaya neden olur.
Kaynaklar ve Referanslar:
1- Hypothyroidism,2- Underactive thyroid (hypothyroidism),3- What is hypothyroidism?YAZIYI PAYLAŞ
Benzer Yazılar
Hipertiroidi (zehirli guatr) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Tiroid kanseri neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
Guatr nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
Graves hastalığı nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Yeni Guatr ameliyatları ile daha az dikiş izi mümkün
YORUMUNUZ VAR MI?