Tanım: Halk arasında “cam kemik hastalığı” olarak adlandırılan Osteogenezis imperfekta (OI), nadir görülen genetik bir hastalıktır. Hastalık çeşitli genlerde meydana gelen mutasyonlardan kaynaklanır. Bu mutasyonlar kollajen adında bir proteinin yanlış sentezlenmesine yol açar. Hastalar yapısı bozulan bu protein nedeniyle başta ciddi kemik kırılmaları olmak üzere hayat boyu yaşamı kısıtlayıcı birçok semptomla karşı karşıya kalabilirler.
Hastalarının kemikleri görünürde bir neden olmaksızın veya hafif travmada kolayca kırılabilir. Birden fazla kırıklar yaygındır hatta doğumdan önce bile ciddi kırık vakaları olabilir. Hafif vakalarda ise yaşam boyunca yalnızca birkaç kırık olabilir. Osteogenezis imperfekta, çoğunlukla kemiklerleri etkilemesine rağmen dişler, gözler, kulaklar ve iç organlar da bu hastalıktan etkilenebilir.
Osteogenezis imperfekta – Epidemiyoloji
Hastalığın toplumda görülme sıklığının 1: 1.000 ile 1: 30.000 arasında olduğunu gösteren farklı görüşler vardır. Literatürler bu farklı frekans bilgisi için hafif formlarının geç teşhis edilmesini gösteriyor. Bu durum Osteogenezis imperfektanın toplumda ne sıklıkta olduğunu belirlemesini güçleştiriyor.
OI, genetik olarak heterojen bir hastalık grubudur ve nadir görülen özel formları vardır. Hastalık, hem otozomal dominant, hem de otozomal resesif olarak miras alınır. En hafif görülen Tip I formu ile orta ve şiddetli formların % 77’si COL1A1 ve COL1A2 genlerindeki mutasyonlardan kaynaklanır. Orta ve şiddetli vakaların yaklaşık % 9’unun sebebi ise IFITM5 genindeki mutasyonlar dır. Klinik semptomların şiddeti mutasyonun türü ve hangi gende bulunduğuna bağlı olarak değişir.
Açıklama: COL1A1 ve COL1A2 genleri, Tip I kollajen proteini sentezlemek için gerekli talimatları içerirler. Bu protein, deri, kemik ve diğer bağ dokularında bolca bulunarak vücudun sağlam güçlü kalmasını sağlar. Osteogenezis imperfekta Tip I, genellikle COL1A1 genindeki ve daha az olarak da COL1A2 genindeki mutasyonlardan kaynaklanır. Bu mutasyonlar üretilen Tip I kollajen proteinin yapısını bozmaz ama miktarını azaltır, bu da bağ dokuları, özellikle kemikleri zayıflatır.
Diğer genlerdeki mutasyonlar nadir görülen Osteogenezis imperfekta’nın diğer formlarına neden olur. Bu genlerin bir kısmı regülatör genlerdir. Regülatör genler Tip I kollajeni senteleyen geni regüle ederek Tip I kollajenin olgun forma dönüşmesine yardımcı olurlar. Bu genlerdeki mutasyonlar, Tip I kollajenin üretimindeki farklı aşamaları bozar. Bu değişiklikler bağ dokularını zayıflatarak ciddi kemik anormalliklerine ve büyüme sorunlarına yol açarlar.
OI’nin nadir görülen otozomal resesif kalıtımsal özel formları çoğunlukla spesifik klinik özelliklerle karakterizedir. Bu genlerin analizi kapsamlı klinik değerlendirmeler ile yapılır.
Osteogenezis imperfektanın semptomları
Osteogenezis imperfekta nın (OI) semptomları, formlar arasında farklılıklar gösterir. Bu yüzden genel semptomlar çok hafiften şiddetliye kadar değişebilir. Öyleki hastalığın şiddeti aynı ailenin hasta bireyler arasında bile farklılıklar gösterebilir. Osteogenezis imperfektanın ana semptomu kırık kemiklerdir. Kemikler çok kolay kırılabilir, hatta bebeklerde bez değiştirirken veya geğirirken bile kemiklerin kırılması mümkündür.
Belirgin semptomlar:
Kolayca kırılan kemikler
Kemik deformiteleri ve bacakların fleksiyonunda sorunlar
Bacakların eğilmesi ve skolyoz adı verilen kavisli omurga
Varil şeklinde bir göğüs
Eğimli bir sırt
Gevşek eklemler (Eklemler hipermobil veya çok esnek olabilir
Bir dereceye kadar eklem veya kemik ağrısı olabilir
Zayıf kaslar ve dokular
Etkilenenlerin çoğunda kas gerginliği
Kolayca zedelenen cilt
Göz beyazlarında (sklera) renk değişikliği. Mavi veya gri olabilir. Özellikle Tip I ve VI gibi hafif formlarda daha yaygındır
Kafatasının üstünde çok sayıda ada benzeri geçişli kemikler (Wormian bones)
Erken yetişkinlikte işitme kaybı
Üçgen yüz
Diş oluşumuyla ilgili sorunlar: Yumuşak, rengi bozulmuş dişler
Solunum Problemleri
Aşırı yorgunluk hissi
Kolayca yaralann cilt
Kanama ve kolay morarma (Sık burun kanaması veya bir yaralanmadan sonra ağır kanama)
Erken yetişkinlikte başlayan işitme kaybı
Sıcak havaya karşı dayanıksızlık
Vücut ısısı nın genellikle yaklaşık 0,5 ° C daha fazla olması. (Bilimsel olarak bu fenomen hala açıklanamamıştır. Bu aynı zamanda daha kolay terleme eğilimiyle de ilişkilidir)
Osteogenezis imperfektanın semptomları diğer hastalıklara benzeyebilir, bu yüzden kesin teşhis için daima doktor ile iletişime geçilmelidir. (17)(18)(19)
Osteogenesis imperfektanın (OI)sınıflandırması
Osteogenesis imperfektanın (OI) Tip I den Tip XIX a kadar bilinen 19 formu vardır. Aşağıda Osteogenesis imperfektanın on dokuz formundan sekizine yer verilmiştir. Ayırt edici özellikleri örtüşse de bazı türler belirti ve semptomlar bakımından farklılık gösterir.
OI Tip I(eski adıyla Osteogenesis imperfecta tarda, tip Lobstein): Genellikle 17. kromozom bulunan COL1A1 veya 7. kromozomda bulunan COL1A2 genlerindeki heterozigot mutasyondan kaynaklanır. Bu mutasyonlar Tip I kollajen miktarlarının azalmasına yol açar.
Tip I, OI’nin en hafif formudur. Genellikle çocuklar yürümeyi öğrenirken kırıklar oluşmaya başladığında fark edilir. Bu formdan etkilenen kişiler genellikle yaşamın üçüncü on yılının ortalarına kadar teşhis edilmezler. Yenidoğan çocuklarda kırıklar nadirdir. Kırık eğilimi çocukluktan ergenliğe kadar sabittir, daha sonra azalır. Kırıklar sıklıkla kadınlarda menopozdan sonra ve erkeklerde altıncı on yıldan sonra artar.
İşitme kaybı, genellikle ergenlik çağında veya genç yetişkinlik döneminde başlayabilir, ancak daha erken de başlayabilir. Tip I OI’li bazı hastalar bu hastalıktan çok hafif etkilenir. Bu gruptaki kişiler, ortalama yürüyebilir ve koşabilir ve gevşek eklemler gibi zar zor farkedilebilen hafif belirtilere sahiptirler. Bu durumdaki hastalar hastalıktan o kadar hafif etkilenir ki, gençlik veya yetişkinlik yıllarına kadar teşhis edilemezler. (1)(2)(14)
Yaygın semptomlar:
Normale yakın boy (Boy, genellikle hastalıktan etkilenmemiş aile üyelerinden daha kısadır)
Yetişkinlik döneminde işitme kaybı. (Kadınlarda erkeklere göre iki kat fazla)
Ailelerin yaklaşık % 50’sinde, onlu yaşların sonlarından başlayarak ve dördüncü ila beşinci on yılın sonunda kademeli olarak derin sağırlık
Gözün beyaz kısmının mavileşmesi (mavi sklera)
Çoğu hastada dişler normal (nadir Dentinogenezis imperfekta)
Kalpde mitral kapak prolapsusu (Kalpteki bir ya da iki kapakçığının kalbin kasılması sırasında sol kulakçığa doğru bombeleşmesi, kubbeleşmesi ya da çökmesi)
İskelette hafif osteopeni (Düşük kemik yoğunluğu)
Değişen derecelerde çoklu kırıklar
Kafatasının üstünde çok sayıda ada benzeri geçişli kemikler (Wormian bones)
Hafif ve orta derecede eklem gevşekliği (eklem hipermobilitesi) ve kifoskolyoz (omurga eğriliği)
Ara sıra uyluk kemiğinde eğilme (femoral eğilme)
İnce ve kolay moraran cilt
Biconcave düzleştirilmiş omurlar (Her iki yüzeyi de içbükey veya oyuk olan)
Çocuk yürümeye başladığından itibaren sıklıkla ama ergenlikten sonra azalan kırı (Kırıklar genellikle deformite olmaksızın iyileşir)
Kadınlarda menopoz sonrası, erkeklerde 60-80 yaş arası kırılma sıklığı artar
OI Tip II: COL1A1 veya COL1A2 genlerindeki heterozigot mutasyondan kaynaklanır. Tip II, OI vakalarının yaklaşık % 20’sinde görülen en şiddetli formdur. Perinatal dönemde birçok perinatal kırık, uzun kemiklerde şiddetli eğilme ve kemik kırılganlığı ile karakterizedir. OI Tip II ile doğan bebeklerin % 60’ı gelişmemiş akciğer fonksiyonu nedeniyle ilk birkaç hafta içinde ölürler. Bir yıldan fazla hayatta kalmaları nadirdir. OI Tip II, otozomal dominant modelde kalıtılır.(3)
Yaygın semptomlar:
Anne karnında bebekte su toplama (İmmün olmayan hidrops)
Erken doğum
Düşük doğum ağırlığı
Kısa uzuvlar ve cücelik
Gözün beyaz kısmının mavileşmesi (mavi sklera)
Gagalı burun
Konjestif kalp yetmezliği (Kalp kaslarının yeteri kadar kan pompalayamaması sonucu oluşan kalp yetmezliği)
Akciğer yetmezliği
Doğumda var olan çok sayıda çoklu kırık
Kafatasının üstünde çok sayıda ada benzeri geçişli kemikler (Wormian bones)
Geniş buruşuk uzun kemikler
İnce deri
Geniş buruşuk uzun kemikler
İç içe geçmiş uyluk kemiği
Kalçalar ve ayaklarda deformasyonlar
Omurganın düzleşmesi (Platyspondyly)
Kafatasının üst kısmı yumuşaklık (yumuşak calvaria)
Büyük fontaneller (kafatasının ön-üst kısmı)
Düşük kalsiyum ve fosfor düzeyi (Kalvaryal mineralizasyon)
Tibial eğilme (Diz kıkırdağının tahribatına bağlı olarak bacak kemiğinde iç tarafa doğru eğilme)
OI Tip III:(Eski adıyla osteogenesis imperfecta congenita, tip Vrolik): COL1A1 veya COL1A2 genlerinden birinde meydana gelen heterozigot mutasyon dan kaynaklanır. Doğum sürecinde sıklıkla çoklu kırıklar meydana gelir. Ergenliğe kadar yaklaşık 100 kemik kırılması gerçekleşir. Fenotip özellikler değişkendir. Tipik olarak son derece kısa boy, ince, kavisli ve yumuşak kemikler, iskelet deformiteleri, skolyoz, dentinogenezis imperfekta ve işitme kaybı ile karakteristiktir. OI Tip III tüm osteogenesis imperfecta vakaların yaklaşık % 5 ni oluşturur. OI Tip III, otozomal dominant modelde kalıtılır. (4)(20)
Doğumda veya yaşamın ilk 2 yılında ortaya çıkan uzun kemik deformiteleri
Birden fazla kırık nedeniyle uzuvların eğilmesi
İnce uzun kemikler
Tibial eğilme (Diz kıkırdağının tahribatına bağlı olarak bacak kemiğinde iç taraf doğru eğilme)
Kısa deforme olmuş femurlar
OI Tip IV: COL1A1 veya COL1A2 genlerindeki heterozigot mutasyondan kaynaklanır. OI Tip IV, OI’nin orta dereceli bir formudur. Hastalıktan etkilenenlerin yaklaşık yarısında işitme kaybı vardır. Sklera genellikle beyazdır ya da hafif mavimsi dir. Bu formdakiler de kısa boyludur ve kemiklerde sadece hafif deformasyonlara vardır. Kemiklerin kırılma ve deformasyon eğilimi Tip III e göre daha azdır. Tekerlekli sandalye gerekli değildir. OI IV, otozomal dominant modelde kalıtılır.(6)(7)
Yaygın semptomlar:
Kısa boy
İşitme kaybı
Orta ve iç kulakta anormal kemik yapısı (Otoskleroz)
Gözün beyaz kısmının mavileşmesi (mavi sklera). Soluk mavi skleralar (vakaların% 10’u)
Dişlerde Dentinogenezis imperfekta
İskelette değişken derecelerde çoklu kırıklar.
Hafif-orta derecede iskelet deformitesi
Kafatasının üstünde çok sayıda ada benzeri geçişli kemikler (Wormian bones)
Omurgalarda skolyoz kifoz
Biconcave vertebra (Düzleşmiş omurlar: her iki yüzeyi de içbükey veya oyuk)
Uzuvlarda doğumda mevcut olan femoral eğilme, zamanla düzelme
Birden fazla kırık nedeniyle eğilmiş uzuvlar
Doğum sancıları sırasında veya doğumdan sonraki dönemde ortaya çıkabilen kırıklar
Ergenlikten sonra azalan ancak menopozdan sonra artan kırıklar
Hafif-orta derecede iskelet deformitesi ve değişken derecelerde çoklu kırıklar
OI Tip V: 11. kromozomda bulunan IFITM5 genindeki heterozigot mutasyondan kaynaklanır. OI Tip V, orta şiddettedir ve görünüm ve semptomlar açısından Tip IV’e benzer. Belirgin özellikler arasında kırık veya cerrahi bölgelerde oluşabilen hipertrofik nasırlar ve radius ile ulna (ön koldaki 2 kemik) arasındaki zarın kireçlenmesi nedeniyle sınırlı önkol hareketi. OI V, otozomal dominant modelde kalıtılır.(5)(8)(9)
Yaygın semptomlar:
Doğum uzunluğu normal
Çocuklukta kısa boy
Doğum ağırlığı normal
Üçgen yüz
Gözün beyaz kısmının mavileşmesi (mavi sklera).
Dişlerde nadir olarak Dentinogenezis imperfekta
Nadir olarak dişlerin kesme yüzeyinde belirgin, düzensiz çıkıntılar
İskelette orta derecede deforme olan osteogenezis imperfekta
Değişken derecelerde çoklu kırıklar
İskelette düşük kalsiyum ve fosfor düzeyi (Kalvaryal mineralizasyon)
Kafatasının üstünde çok sayıda ada benzeri geçişli kemikler (Wormian bones)
Biconcave vertebra (Düzleşmiş omurlar: her iki yüzeyi de içbükey veya oyuk)
Nadir olarak transiliak biyopside mineralize edilmemiş geniş osteoid bantları
Kama şeklindeki omurlar
Önkolun sınırlı dönüşü (pronasyonu / supinasyonu)
Dirsek ve büyük eklemlerde çıkıklar (Radyal başın anterior çıkığı)
Radius ile ulna (ön koldaki 2 kemik) arasındaki zarın kireçlenmesi nedeniyle sınırlı önkol hareketi
Hiperplastik nasır
Aşırı uzayabilen eklemler (bazı hastalarda)
Eğer aile içinden birden fazla OI Tip 5 varsa aile bireyleri arasında değişen fenotipler
Aynı mutasyonu taşıyan hastalar arasında bile oldukça değişken derecede kemik kırılganlığı
Doğum öncesi yapılan ultrasonlarda kemik anomalileri görülebilir (bazı hastalarda)
OI Tip VI: 17. kromozomda bulunan SERPINF1 genindeki homozigot mutasyondan kaynaklanır. Oldukça nadir görülen bir formdur ve kemik kırılganlığı ve düşük kemik kütlesi ile karakteristiktir. Belirtiler orta düzeydedir. Tip IV’e benzer. Yapılan kemik Biyopsisinde karakteristik bir mineralizasyon kusuru ile ayırt edilir. Sklera normalden hafif mavimsi dir ve Dentinogenesis imperfecta yoktur. OI VI, otozomal resesif modelde kalıtılır. (10) (11)
Yaygın semptomlar:
Doğum öncesi kırıklar olabilir de olmayabilir de
Doğum sonrası kısa boy,
Gözün beyaz kısmının mavileşmesi (mavi sklera).
Eklem hipermobilitesi (bazı hastalarda)
Hafif kemik yaşı gecikmesi,
Kafatasının üstünde çok sayıda ada benzeri geçişli kemikler (Wormian bones)
Yumuşak kafatası (bazı hastalarda)
Omurgalarda, skolyoz, kifoz
Gecikmiş kalça gelişimi
Leğen kemiğinde, küçük pelvis ve gecikmiş kalça gelişimi
Uzun kemiklerde kırıklar (üst ve alt)
Eğik uyluk kemiği
Eğik omuzlar
Üst ekstremitelerde eğilme
Alt ekstremitelerde eğilme
Üst ekstremite kısalık
Alt ekstremitelerin kısalık
Kol ve bacak gibi büyük kas gruplarını kontrol etme yeteneğinde gecikme
OI Tip VII: 3. kromozomda bulunan CRTAP genindeki homozigot veya bileşik heterozigot mutasyondan kaynaklanır. OI Tip VII, Osteogenezis imperfekta nin şiddetli veya öldürücü formudur. Bu form nadir bir formdur ve tüm imperfekta vakalarının % 2 ila 3’ünü oluşturduğu tahmin ediliyor. Çoklu kemik kırıkları, aşırı derecede düşük mineralizasyon ile karakterizedir. OI VII, otozomal resesif modelde kalıtılır. (12)
Yaygın ters doğum ((Breech presentation)
Normal doğum uzunluğu ama yetişkinlikte kısa boy
Normal doğum ağırlığı
Kafatası: ön fontanelde büyük açık
Kafatası: Arka suturede açık
Yuvarlak yüz
Uzun philtrum (üst dudak ile burun arasındaki mesafe)
Normal işitme
Gözün beyaz kısmının mavileşmesi (mavi sklera).
Proptozis (gözlerin birbirine göre farklı konumlanması)
Dişlerde Dentinogenezis imperfekta yok
Kanı kalpten akciğerlere taşıyan kan damarları yok (Pulmoner arter yokluğu)
Az gelişmiş pulmoner damarlar
Göğüs duvarı yapısal bozukluk (Pektus ekskavatum)
Solunum yetmezliği / pnömoniye sekonder bebeklik döneminde ölüm
işitme normal
Dar göğüs
Çoklu kaburga kırıkları
Böbrek büyümesi (Hidronefroz)
Doğumda birden fazla kırık var
Orta şiddette kemik kırılganlığı
Kafatasının üstünde çok sayıda ada benzeri geçişli kemikler (Wormian bones)
Omurgada kompresyon kırıkları
Skolyoz
Kalça kemiğinde, uzuvlarda anomaliler
Buruşuk uzun kemikler
Eğimli alt uzuvlar
El veya ayaklar normalden daha kısa ve küçük (Micromelia)
Osteopenik uzun kemikler
Doğumda birden fazla kırıklar
Ergenlik sonrası kırılmalarda azalma
Kemik yoğunluğu azlığı (Osteopeni)
OI Tip VIII: 1. kromozomda bulunan LEPRE1 genindeki homozigot veya bileşik heterozigot mutasyondan kaynaklanır. Tip VIII, İrlandalı göçmenler ve Batı Afrikalılar arasında daha yaygındır. Beyaz sklera, uzun eller ve aşırı derecede zayıflamış kemiklerle karakterizedir. OI VIII, otozomal resesif modelde kalıtılır.
Yaygın semptomlar:
Orantısız kısa boy
Kollar kısa ve cücelik
Geniş açık ön fontanel
Yumuşak kafatası
Kafatası kemikleri arasında açıklıklar (Open sutures)
Yuvarlak yüz
Gözler normal (Beyaz skleralar)
Proptozis (Gözlerin birbirine göre farklı konumlanması)
Dişlerde Dentinogenezis imperfekta yok
İnce kaburga
Varil şeklinde bir göğüs
Kırılgan kemikler
Şiddetli osteopeni
Normal kemik yaşı
Doğumda çoklu kırıklar
Eklem gevşekliği
Kafatasının üstünde çok sayıda ada benzeri geçişli kemikler (Wormian bones)
Omurgalarda skolyoz, kifoz
Platyspondyly Skolyoz
Omurgalarda kompresyon kırıkları
İnce, uzun kemikler
Dışarıya dönük bacaklar
Uzun falankslar (el ön kemikleri)
Kısa metakarplar (el arka kemikleri)
Merkezi sinir sisteminde gelişim gecikmesi
Osteogenezis imperfekta tedavisi
Osteogenezis imperfekta nın şimdilik bir tedavisi yok, ancak semptomlar hafifletebilir, kemiklerin kırılması önlenebilir ve hareket yeteneği en üst düzeye çıkarılabilir. Hastalığın şiddetli formları göğüs kafesi ve omurganın şeklini etkileyerek yaşamı tehdit eden solunum problemlerine yol açabilir. Böyle durumlarda bazı hastaların oksijen takviyesi alması gerekebilir. Ancak birçok vakada hastalar düzenli izleme ve doğru tedavi ile sağlıklı ve üretken bir yaşam sürebilir.
Kişiden kişiye değişen bu tedavilerin optimal yaşam kalitesi sağlayabilmesi için erken müdahale önemlidir. Bu özel tedaviler doktor tarafından belirlenecek bir prosedüre göre yapmalıdır. (15) (16) (21) (22)
Semptomları önlemeye veya düzeltmeye yönelik tedaviler
Kırıkların tedavisi (Kırık kemikler için atel ve alçılar)
Zayıf bacaklar, ayak bilekleri, dizler ve bilekler için destek
Vücudu güçlendirmek ve hareketleri iyileştirmek için fizik tedavi
Kollara veya bacaklara metal çubuk yerleştirme (Rodding)
Kemikleri güçlendiren ilaçlar
Diş tedavileri (kırılgan dişler için kron gibi özel kaplamalar)
Özel yapım ekipmanlar (Tekerlekli sandalyeler, diş telleri ve yardımcı cihazlar)
Yararlı olabilecek diğer önlemler
Normal kiloda kalınmalı (Fazla kilo kemiklere stres verir)
Doktor kontrolünde güvenli egzersiz yapılmalı
D vitamini ve kalsiyum açısından zengin gıdalar tüketilmeli (Ancak yüksek doz tavsiye edilmemektedir.)
Fazla alkolden kaçınılmalı veya sadece ara sıra içilmeli
Kafein azaltılmalı
Steroid ilaçların kullanımını doktor tavsiyesine uygun yapılmalı. (Bu ilaçlar kemik
yoğunluğunu azaltır.)
Sigara içmekten kesinlikle kaçınılmalı
Benzer konularda hazırlanmış diğer makaleler
Genetik Hastalıklar: Ehlers Danlos Syndrom (EDS)
Genetik Hastalıklar: Charcot-Marie-Tooth (CMT)
Genetik hastlıklar: Hemofili
Genetik hastalıklar: Huntington
Kromozomal hastalıklar-1 (Trizomi 21, Trizomi 18 ve Trizomi 13)
Size daha iyi hizmet verebilmemiz için sitemizde çerezler kullanılmaktadır. Giriş yaptığınız andan itibaren çerez kullanımını kabul etmiş sayılacaksınız.TamamDetaylı bilgi için tıklayın
YORUMUNUZ VAR MI?