Şizofreni nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Şizofreni, hayat boyu süren ama doğru tedavi ile kontrol altına alınabilen karmaşık bir beyin hastalığıdır. Genetik yatkınlık ile bilişsel ve çevresel birtakım faktörlerin bir araya gelmesiyle oluşur. Şizofreni hastaları gerçeklerle bağlarını kaybetmiş gibi görünebilir. Olmayan sesler duyabilir ve başkalarının onlara zarar vermeye çalıştığını düşünebilirler. Şizofreni, kişiden kişiye ve türden türe farklılık gösterebilir. Kimi hastalar tamamen içe kapanırken diğerleri daha hareketli ve sosyal olabilir. Etkili tedavi ile şizofreni hastalarının çoğu iyileşerek gündelik hayatını sürdürebilir. Şizofreninin nedeni henüz net bilinmiyor. Ancak uzmanlar genetik, bilişsel ve çevresel ortak etkiye sahip olduğunu düşünmektedir.

Şizofreni nedir?

Şizofreni belirtileri genellikle 16 ile 30 yaşları arasında başlar. Çok nadir olarak, çocuklarda veya 45 yaş sonrası yetişkinlerde de şizofreni görülebilir. Görülme sıklığı erkekler ve kadınlarda aynıdır ama erkekler de daha geç başlayabilir. Şizofreni genellikle yavaş başlar ve belirtilerini zaman içinde gösterir.

Paranoya nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Şizofreni kişinin diğer insanlarla iletişimini, eğitimini, çalışmasını veya günlük işlerini üstesinden gelmesini zorlaştırabilir. Ancak gelişen tedavi yöntemleriyle birlikte şizofreni hastalarının günlük hayattaki işlevsellikleri önemli ölçüde artmaktadır.

Şizofreni nedenleri

• Beyin kimyasallarında, özellikle de dopamin ve glutamatta meydana gelen sorunlar
• Genetik yatkınlık – Ailede şizofreni hastası bireylerin olması
• Birtakım virüslere maruz kalma
• Doğum öncesi yaşanan yetersiz beslenme
• Erken doğum veya düşük doğum ağırlığı
• Doğum sırasında asfiksi (oksijensiz kalma) gibi komplikasyonlar
• Artmış bağışıklık sistemi yanıtları – Vücudun kendi dokularına karşı da bağışıklık sistemini harekete geçirip savaştığı otoimmün hastalıkları
• Ergenlik ve genç yetişkinlik dönemlerinde psikoaktif ve psikotropik ilaç kullanımları
• Uyuşturucu kullanımı
• Yas, boşanma, işi ya da evi kaybetme, ilişki kaybı, fiziksel, duygusal veya cinsel istismar gibi travmatik yaşam olayları

Şizofreni birçok risk faktörünün bir araya gelmesiyle oluşur. Bu faktörlerin hiçbiri şizofreniye tek başına yol açmaz. Bazıları yatkınlığa sebep olurken bazıları da tetikleyici bir işleve sahiptir. Şizofreni gelişiminin düşük/yüksek zekayla hiçbir ilişkisi yoktur.

Borderline kişilik bozukluğu nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Şizofreni belirtileri

• Uyuma ve konsantrasyonda sürekli zorluk
• Sosyal durumlara uygun olmayan davranışlar
• Yakınlara karşı sürekli kızgın ve korku verici bir tutum içinde olma
• Sıra dışı konuşma, düşünme ve yazma biçimleri
• Olmayan şeyleri duyma ve görme
• Sürekli takip ediliyormuş hissi taşıma
• Sosyal ortamlardan çekilme, kendini izole etme
• Eğitim veya iş başarısında düşüş
• Kişilikte değişimler
• Önemli olaylara karşı kayıtsız kalma

Hezeyanlar (Delüzyonlar): Gerçeklikle ilgisi olmayan yanlış inançlardır. Herkesin size aşık olduğunu düşünme, sokakta gördüğünüz kişilerin ifadeleriyle size mesaj verdiğine inanma, birinin size zarar vereceğini veya düşüncelerinizi çalmaya çalışacağını sanma en yaygın delüzyonlar arasındadır. Kişiler, aksi kanıtlansa bile delüzyonlara inanmayı sürdürürler. Delüzyonların gerçeklikle ilişkisi değerlendirilirken, kişinin kültürü, dini inancı ve eğitiminin göz önüne alınması önemlidir.

Düşüncelerde bozulma: Karmaşık düşüncelere sahip olma, konuşurken konuya konsantre olmakta zorlanarak kolayca başka konulara kayabilir. Televizyon izlerken, gazete okurken veya biriyle sohbet ederken zorluklar yaşanabilir. Şizofreni hastalığına sahip bireyler bu durumu düşüncelerinin sisli ve bulanık olması şeklinde yorumlarlar.

Davranışlarda ekstrem değişiklikler: Davranışlar birçok yönde değişiklik gösterebilir. Genel olarak davranışlar bir yere odaklı olmaktan çıkar ve bu durum bir işi tamamlamayı zorlaştırır. Bazı hastalar çocuksu bir hale bürünürken, bazıları tamamen eylemsizliğe geçebilir veya aşırı ve anlam verilemeyen bir hareketlilik içine girebilir.

Negatif belirtiler: Belirtilerin pozitif veya negatif olması, hastalığın bir özelliği getirmesi veya ortadan kaldırmasıyla ilgilidir. Delüzyonlar, halüsinasyonlar, düşünce ve davranışlardaki değişme ve bozulmaları hastalık ortaya çıkardığı için bunlar pozitif belirtiler olarak adlandırılır. Negatif belirtilerse sosyal ortamlardan çekilme, izolasyon, çeşitli aktivitelere ve genel olarak hayata ilişkin ilgiyi kaybetme, uyku ve konsantrasyonda zorluk gibi normalde var olan işlevselliklerin hastalık tarafından etkisizleştirilmesiyle oluşur.

Şizofrenide erken ve etkili tedavi, sonra oluşabilen tedaviye direnci azaltıyor

Şizofreni teşhisi

Şizofreni tanısını belirlemek için tek bir yöntem yoktur. Tanıya karar vermek için bir psikolog ya da psikiyatrist belirtilerinizi dinler, geçmişiniz ve ailenizle ilgili sorular sorabilir. Bu aşamadan sonra fiziksel veya psikolojik başka bir hastalığınız olup olmadığı araştırılır.

Çünkü bazı beyin tümörleri veya travma sonrası stres bozukluğu gibi bazı psikolojik rahatsızlıklar da şizofreni belirtileriyle karıştırabilecek belirtilere sahip olabilir. Bunlar için fiziksel muayene, beyin görüntüleme yöntemleri, psikiyatrik değerlendirme ve belirti listesini tanı sistemleriyle karşılaştırma yöntemleri kullanılabilir.

Şizofreni türleri

Şizofreninin birçok türü vardır. Belirtiler ve gelişim süreci türlere göre farklılık gösterebilir.

• Paranoid şizofreni nedir?

Kişilerin yoğun sanrıların etkisi altında kaldığı, rahatsızlığı kabul etmeyip belirtileri saklamaya çalıştığı ve dolayısıyla toplumdan uzaklaştığı bir türdür. Paranoid şizofreniye sahip kişiler kendilerini yoğun bir tehdit altında hissedebilir; eziyet ve zulüm gördüğünü, birileri tarafından cezalandırılacağını veya öldürüleceğini düşünebilir. Kuşkuculuk yaygındır. Öne sürdüğü düşüncelerin bir kısmı sanrılarla birleştirilse de gerçeklikle bağlantılı olabilir. Diğer şizofreni türlerine göre daha geç yaşlarda başlar ve yavaş gelişir.

• Hebefrenik (Dezorganize) Şizofreni nedir?

Hebefrenik şizofreni hastalarının zihni karışık ve tutarsızdır, bir söyledikleri diğeri ile uyuşmayabilir ve konuşmaları karma karışık olabilir. Dışarıdan bakıldığında davranışları duygusuz, yüzeysel veya uygunsuz, şapşalca ve çocuksu görülebilir. Gündelik bakım ve işlerini yapmakta zorlanabilirler. Çoğunlukla duş almak veya yemek hazırlamak gibi normal günlük işlerini yapma becerilerini bozan düzensiz davranışları vardır.

• Katatonik Şizofreni nedir?

Kişilerin genelde hareketsiz ve çevrelerindeki dünyaya karşı kayıtsız oldukları türdür. Katatonik şizofreni hastaları belli bir pozisyonda uzun süre durabilir ve genellikle olaylara tepki vermez. Ara sıra yüzlerini buruşturabilir veya biçimsiz duruşlar yapabilirler.

Depresyon tedavisi: Hangi yöntem etkili? Psikoterapi mi, ilaç tedavisi mi?

Başkalarının söylediği şeyleri tekrar edebilirler, zaman zaman taşkınlık ve diğer insanlara karşıtlık gösterebilirler. Genç yaşlarda ve aniden başlayan katatonik şizofreniye sahip kişilerde yetersiz beslenme, bitkinlik ve kendilerini yaralama gibi durumlar görülebilir.

• Ayrışmamış Şizofreni nedir?

Psikozun var olduğu ancak belirtilerin hiçbir gruba dahil edilemediği ya da belirtilerin diğer gruplardaki tanı kriterlerini karşılamadığı türdür.

• Kalıntı (Rezidüel) Şizofreni nedir?

Pozitif belirtilerin oldukça azaldığı, ancak izolasyon, eylem azlığı, duygularda körleşme veya donuklaşma gibi negatif belirtilerin varlığını sürdürdüğü bir durumdur.

Psikoz nedir, neden olur? Türleri, belirtileri ve tedavisi

• Şizofreni sonrası depresyon nedir?

Şizofreni şiddetinin ve belirtilerin oldukça azaldığı bir dönemin ardından yaşanan çökkünlük ve depresyon halidir. Kalıntı şizofreni ile karıştırılmaması için hastalığın öyküsünden yararlanılır.

• Basit şizofreni nedir?

Sanrılar, hezeyanlar ve hareket bozukluklarının görülmediği; daha çok negatif belirtilerin ortaya çıktığı ve bu yüzden de fark edilmesi zor olan türdür. Kalıntı şizofreniden ayrımı hastalık öyküsü ile sağlanır.

Yüksek dozda B grubu vitamin takviyesi şizofreni belirtilerini ciddi oranda azaltıyor

Şizofreni tedavisi

Şizofreninin tedavisi var mı?

Günümüzde şizofreninin kesin bir tedavisi yoktur ancak kullanılan ilaç tedavileri, hastalığı geriletmekte ve kişinin normal bir hayat sürmesine yardımcı olmaktadır. Mevcut tedaviler, belirtilerin çoğunun kontrolüne yardımcı olmaktadır. Doğru ilaç ve doz, genellikle birtakım ilaç ve dozları sırayla deneyerek saptanır. Bu nedenle, doktorun yazdığı ilaçları kullanmak ve beklenmeyen etkilerde yine doktora zamanında başvurmak oldukça önemlidir.

Ayrıca psikoterapi, aile eğitimi, beceri eğitimi ve rehabilitasyon çalışmalarına katılmak; negatif belirtilerin etkisini azaltmak, toplumdaki damgalamayı kırmak ve hastaların ruhsal iyilik haline katkı sağlamak için gereklidir.

Şizofrenide ilaç tedavileri

Antipsikotik ilaçların yan etkileri

• Bulanık görüş ve görmede zayıflama
• Vücut hareketleri kişi tarafından kontrol edilemez, sallayarak yürür
• Baş dönmesi
• Uyuşukluk
• Hızlı kalp atışı
• Huzursuz hissetme
• Menstrüel (adetle ilgili) sorunlar
• Güneşe karsı hassasiyet
• Deri döküntüleri
• Vücutta sertlik

Şizofreni tedavisinde doğru ilacı ve dozu bulmak zaman alabilir, doktorun birkaç farklı ilaç ve doz denemesi yapması gerekebilir. İlaç kullanma ve bırakma süreçlerinin tamamının doktor önerisi ve onayıyla gerçekleşmesi gerekir. Doktora danışmadan ilaç almayı bırakmak şizofreninin ciddiyetini artırabilir, belirtiler kötüleşebilir.

Şizofrenide psikoterapi ve psikososyal destek

Psikoterapi

Şizofrenide ilaç tedavisine ek olarak psikoterapi alınması da gerekir. Psikoterapi, kişilerin hastalıkla ve hastalığın günlük hayattaki etkileriyle başa çıkmasını kolaylaştırır. Kişilerin hastalıklarını ve kendilerini tanımasına yardımcı olur, böylece hastalığın verdiği sinyalleri değerlendirmesini sağlayarak olası bir nüksetmeyi önlemeyi amaçlar. Düzenli olarak psikoterapi gören kişilerin genel tedavisi ve işlevsellikleri de daha olumlu sonuçlar doğurur.

Şizofreni hasta yakınlarına tavsiyeler ve şizofreniyle ilgili doğru sanılan yanlışlar

Bu süreçte en sık kullanılan yöntemlerden biri olan bilişsel davranışçı terapi (BDT) hastanın mevcut sorunları tanımasına ve çözmesine yardımcı olur. Terapi, yararsız düşünce ve davranış kalıplarını tanımaya, değerlendirmeye ve değiştirmeye odaklanır.
Zaman zaman hastalıkla baş etme konusunda zorluk yaşayan kişiler reçetesiz ilaç veya alkol kullanımına yönelebilir. Bu durumlarda, rutin tedaviye ek olarak bu davranışların bırakılması için de ek tedavi yöntemleri kullanılabilir.

Psikososyal destek yöntemleri

• Aile eğitimi: Şizofreniyle mücadele için aile desteği çok önemlidir. Ailelerin hem damgalanmayla başa çıkması hem de tedavi süresince yakınlarını doğru biçimde destekleyebilmesi için aile eğitimleri çok faydalıdır.
• Beceri eğitimleri ve rehabilitasyon: Hastalara şizofreniyle mücadele yöntemlerini kazandırmak amaçlanır. Hastalığın sebep olduğu sosyal izolasyon, iletişim kurmada güçlük, damgalanmayla karşılaşma gibi olumsuz durumlarla ilgili sağlıklı başa çıkma yolları geliştirilmesine; aynı zamanda iş bulma veya okula gitme gibi günlük yaşam becerilerinin edinilmesine yardımcı olunur.
• Paylaşım grupları: Hastaların ve yakınlarının -genellikle hastalar ve yakınları olmak üzere ayrı ayrı- bir araya gelerek, hastalığın seyrine, belirtilerle veya günlük hayattaki zorluklarla başa çıkmaya yönelik paylaşım yaptığı toplantılardır. Bu gruplar özellikle hastalıkla yıllardır yaşayan kişilerin yeni tanı almış ve ne yapacağı konusunda aklı karışık olan kişilere deneyimlerini aktarması ve umut vermesi açısından önemlidir.

Şizofreni hastalarına öneriler

• Hastalıktan utanmayın: Şizofreni herkesi etkileyebilen ve çok çeşitli faktörlerin bir araya gelmesiyle oluşan bir beyin hastalığıdır. Hastanın veya yakınının geçmişte yaptığı veya yapmadığı bir şeyden ötürü gelişmez, hastalık bir ceza değildir. Hastalığı sürekli gizlemeye çalışmak kişiye kendini kötü hissettirebilir, tedavi sürecini olumsuz etkileyebilir, kişinin sosyal hayata dönüşünü zorlaştırabilir.
• Tedaviye uyum gösterin: Şizofreni tedavisi aileyi de kapsayan bir süreçtir. Kişinin tedavi sürecinde desteklenmesi; bunun için de gerekirse ev içi düzenin gözden geçirilmesi, ilişkilerde daha özenli olunması ve ailenin/yakınların bu süreçte kişinin yanında olduğunu hissettirmesi önemlidir.
• Şizofreniyi öğrenin: Şizofreni çok tanınmayan, hakkında birçok mit olan bir hastalıktır. Bu söylentilere inanmadan önce şizofreniyi doğru kaynaklardan araştırın. Bunun için doktorunuza danışabilir, aynı zamanda çeşitli illerde bulunan şizofreni derneklerine başvurabilirsiniz.
• Bir destek grubuna katılın: Tedavi süreci uzundur ve disiplinli olmayı gerektirir. Bu süreçte zaman zaman hastalar ve yakınları yorulabilir, umutsuzluğa kapılabilir veya zararlı baş etme yöntemlerine yönelebilir. Destek grupları hasta ve yakınlarına yalnız olmadığını hatırlatır, deneyimleri aktararak yeni çözüm yöntemleri gösterir ve tedavi süreci hakkında hastaya gerçekçi umutlar verir.
• Spor yapın ve sosyalleşin: Tedavi sürecinde hem hastanın hem de yakınlarının aktifleşmesi ve sosyalleşmesi süreci olumlu etkiler. Açık hava yürüyüşleri ve kültür fizik hareketleri başlangıç için iyi olabilir. Bunun yanında sinema, tiyatro gibi kültürel etkinlikler de hem hastalar hem de yakınları için faydalı olacaktır.

• Rahatlama ve stres yönetimi metotları öğrenin: Hastalığın ve tedavi sürecinin ayrı ayrı zorlukları olabilir. Bunlarla başa çıkmak için meditasyon veya yoga faydalı olacaktır. Unutmayın! Yalnız değilsiniz, şizofreni sanılandan çok daha yaygın bir hastalıktır. Toplumdaki damgalama cesaretinizi kırmasın. Tedaviye uyum gösterin, sosyal hayattan çekilmeyin ve gerektiği zaman destek almaktan çekinmeyin. Doktorunuz, Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri ve şizofreni derneklerinden bu konularda daha detaylı bilgiler alabileceğinizi aklınızdan çıkarmayın. Bknz:>>> Schizophrenia,

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

3 Yorum

En Yeniler

Eskiler Beğenilenler

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör

dilan

1 yıl önce

ben sizofrenım selam

0

Yanıtla

Bayram Akbudak

2 yıl önce

atipik psikoz hastası bir bayan komşumuz var,çok dindar ama gittikçe daha da dindarlaşıyor sokakra yürürken ezan okunursa yolun ortasında namaz kılıyor bir kere yolda namaz kılarken araba çarpmıştı,sürekli Kuran okuyor, telefon açınca uzun uzun dua ediyor sonra konuşuyor,konuşurken konudan konuya geçerek karmakarışık konuşuyor,Benimle evlenmek istediğini söyledi,bilinçli mi karar verdi anlayamıyorum.Günde… Devamını oku »

3

Yanıtla

Hatice

2 yıl önce

Cevaben  Bayram Akbudak

Bahsettiğiniz kişide bir düzelme oldu mu?

0

Yanıtla