Ateroskleroz (damar sertliği) nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Ateroskleroz, yani damar sertliği, atardamar içinde plak birikmesiyle damarların daralması ve sertleşmesi ile gelişen bir hastalıktır. Halk arasında damar kireçlenmesi olarak da bilinir. Hastalık, vücutaki kan akışını bozarak ciddi sorunlara neden olabilir. İleri düzey tıkanıklıklarda beyin, kalp, böbrek gibi hayati organlarda kalıcı hasarlar oluşabilir. Ateroskleroz yavaş ilerler ve uzun süre belirti vermeyebilir. Az bir efor sonrası göğüs ağrısı, yürüyüş sonrası bacaklarda ağrı hissediyorsanız veya ailenizde erken yaşta kalp krizi ve felç geçiren birey varsa ateroskleroz riskiz olabilir. Sigara, şeker hastalığı, yüksek kolestrol gibi faktörler de riski arttırabilir. Ateroskleroz tedavisi olan bir hastalıktır. Bazı yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisiyle hastalar normal yaşamlarına devam edebilir. 

Ateroskleroz nedir?

Damar duvarında biriken plaklar zamanla doku ve organlara giden kan akışını azaltırlar. Plaklar bazen parçalanarak kan pıhtısı oluşturarak inme gibi ciddi sorunlara neden olur.

Kolesterol nedir? Neden yükselir? Tedavisi ve iyi gelen yiyecekler

Ateroskleroz oluşum aşamaları

Atardamar duvarı birkaç tabakadan oluşur. Bu tabakalardan en içte olanı endotel (iç tabaka) olarak adlandırılır. Düzgün ve devamlı bir yapısı vardır. Ateroskleroz bu tabaka hasar gördüğünde başlar. Damar duvarı hasarlanınca bazı beyaz kan hücreleri aktifleşir ve atardamar duvarının içine doğru hareket eder. Endotel tabakası içinde bu hücreler daha çok kolesterol ve yağlı materyalden oluşan köpüklü hücrelere dönüşürler. (2)

Zamanla orta tabakada bulunan düz kas hücreleri de endotel tabakasının içine doğru yönelir ve orada birikirler. Ayrıca hücre artıkları, kolesterol kristalleri ve kalsiyum da iç tabakada birikirler. Bu yağ yüklü hücreler, düz kas hücreleri ve diğer materyallerden oluşan düzensiz birikim “aterosklerotik plak” olarak adlandırılır.

Yüksek kolestrol damarlarda birikerek Ateroskleroza neden olur

Ateroskleroz nedenleri

• Ailede erken ateroskleroz gelişen kişiler olması (genetik)
• İleri yaş
• Erkek olmak
• Sigara kullanımı
• Kandaki yüksek kolesterol seviyesi
• Hipertansiyon (Yüksek kan basıncı)
• Diyabet (Şeker hastalığı)
• Obezite (Şişmanlık)
• Hareketsiz yaşam şekli
• Yeterli meyve ve sebze tüketmeme
• Aşırı miktarda alkol tüketimi

Diyabet (şeker hastalığı) nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Ateroskleroz (damar sertliği) belirtileri

Karotis damar sertliği belirtileri

• Felç
• Güçsüzlük
• Baş ağrısı
• Yüz felci
• Konuşma güçlüğü
• Dengesizlik
• Görme kaybı
• Baş dönmesi

Koroner damar (kalp damarları) sertliği belirtileri

• Kalp krizi
• Göğüs ağrısı
• Fenalaşma hissi
• Terleme
• Kusma
• Aşırı panik
• Öksürük

Renal damar (böbrek damarı) sertliği belirtileri

• Ellerde ve ayaklarda şişlik
• Yüksek tansiyon
• İştah kaybı
• Böbrek yetmezliği

Periferik damar (bacak ve kol damarları) sertliği belirtileri

• Kol ve bacaklarda güçsüzlük
• Hareket esnasında ağrı
• Kol ve bacaklarda ısı kaybı, soğukluk
• Parmaklarda morarma ve yaralar

Emboli nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Tıbbı öykü

Sigara içen, aşırı kilosu olan, şeker hastalığı, yüksek tansiyonu olan kişilerde damar sertleşmesi riski daha yüksektir. Doğru teşhis için kişilerin ne kadar sigara içtiği ya da ailede görülen kalp hastalıklarıyla ilgili doktora doğru bilgi vermesi çok önemlidir. Eğer şüphelenilen bir durum varsa doktor diğer tanı yöntemlerine başvuracaktır.

Fizik muayene

• Hastanın ilk olarak tansiyonu ölçülür. Boy ve kilosu ölçülerek vücut kitle indeksi belirlenir. Tansiyonu yüksek olan ve vücut kitle indeksi yüksek olan hastalarda damar sertliği gelişme riski daha yüksektir.
• Doktor hastanın şikayetine göre şüphelendiği atardamarları steteskop aracılığıyla dinler. Bu şekilde bozulmuş kan akışına bağlı oluşan “üfürüm” duyulabilir. Bu sesin duyulması plağın kan akışını tıkadığını düşündürür. Damarlar muayene edildiğinde çok zayıf nabız alınabilir. Bazen algılanabilir bir nabız olmayabilir. Sonrasında buna yönelik görüntüleme yöntemlerine başvurulur.
• Kan akışının kısıtlandığı yerlerde iyileşmeyen yaralar varsa bu yaralar ateroskleroz açısından da değerlendirilir.

Anjiyo nedir? Nasıl yapılır, ne işe yarar? Riskleri nelerdir?

Kan testleri

Görüntüleme testleri

• Elektrokardiyogram (EKG): Halk arasında kalp grafisi olarak bilinir. Kalp damarlarında ateroskleroz düşünülüyorsa EKG çekilir.
• Ultrason: Ultrason ile atardamarlardaki kan akım hızı ve kan basıncı değerlendirilir.
• Bilgisayarlı tomografi: Daralan ve sertleşen damarın tespit edilmesinde kullanılır.
• Göğüs röntgeni: Göğüs röntgeninde göğsün içindeki, kalp, akciğer ve kan damarları gibi organ ve yapıların resimleri çekilerek kalp yetmezliği belirtileri ortaya çıkarılabilir.
• Ayak bileği brakiyal indeksi: Bu testte, kanın ne kadar iyi aktığını görmek için ayak bileğindeki kan basıncı ile koldaki kan basıncı karşılaştırılır.

Kalp hastalıkları neden olur? Belirtileri, tedavisi ve korunma yöntemleri!

• Stres testi: Bu test, kalbin fiziksel aktivite sırasında ne kadar iyi çalıştığına dair bilgi toplamak için kullanılır. Kişi bir koşu bandı üzerinde yürürken ya da egzersiz bisikleti sürerken kalp ritmi, tansiyonu ve solunumu izlenir.
• Anjiyografi: Anjiyografide atardamarlarınızın iç kısmını göstermek için boya ve özel x ışınları kullanılır. Kateter adı verilen ince ve esnek bir tüp koldaki, kasıktaki veya boyundaki bir kan damarı içine yerleştirilir. Röntgen görüntüsünde görülebilen boya, kateterden arterlere enjekte edilir. Doktor bu yöntemle damarlardaki kan akışını görebilir. Bu test plağın arterleri bloke edip etmediğini ve boyutunu gösterebilir.

Ateroskleroz tedavisi

Damar sertliği tedavisinde uygulanan başlıca yöntemler:

İlaç tedavisi

Kan sulandırıcı ilaç tedavisi plak oluşumu ve kan pıhtısı oluşumunu önleyebilir. Bu şekilde kalp krizi ve felç riski azalır. Ama kan sulandırıcı ilaç tedavileri doktor tavsiyesi olmadan kullanılmamalıdır. Kolesterolü yüksek olan kişilerde statinler (kolesterol düşürücü ilaçlar) kullanılır. Yüksek tansiyon tedavisi de antihipertansif (tansiyon düşürücü) ilaçlar ile yapılır. Kan şekeri yüksekliği olan kişilerde de diyabete yönelik ilaç tedavisi uygulanır.

Prof. Dr. Mehdi Zoghi: Kolesterol ile ilgili kafanızda soru işaret(ler)i kalmasın

Ameliyat ile tedavi

İleri derece tıkanıklıklarda veya kalp krizi, felç geçiren kişilerde ameliyat etkili bir tedavi yöntemi olarak kullanılabilir. Ameliyat kararı hastanın durumu ve aciliyetine göre alınır.

• Kalp anjiyosu: Kalp anjiyosu yapılarak tıkanıklığın derecesi ölçülür ve belirli kriterleri karşılayanlarda stent takılabilir.
• Bypass ameliyatı: Kalp anjiyosu ile tedavi edilemeyen hastalarda bypass ameliyatı yapılır. Doğru seçilen hastalarda çok faydalı bir yöntemdir.
• Karotis endarterektomi ameliyatı: Karotis damarı (şah damarı) tıkanıklıklarında gerekli olduğu durumlarda karotis damarına müdahale edilir. Gerekli durumlarda karotis damarı içine stent takılabilir. Ayrıca damar içi temizlenmesi işlemi yapılabilir.

Ateroskleroz bitkisel tedavisi

Bitkisel tedavilerin temel noktası kolesterolü ve yüksek tansiyonu düşürerek damar sertliğine etki etme şeklindedir. Öncelikle doymuş yağ asitleri içeren besinlerden uzak durulmalıdır. Zeytinyağı, ceviz, fındık, avakado ve balık yağı gibi besinler kolesterolü düşürerek aterosklerozun daha kötüye gitmesini engelleyebilir.

Kalp krizi belirtileri nelerdir? Kriz anında acil müdahale yöntemleri

Ayrıca geleneksel Çin tıbbında daha fazla olarak kullanılan onlarca yiyecek ve içeceğin aterosklerozu engellediği, damarları tamamen açtığı gibi kesin ifadeler kullanılsa da Amerika Ulusal Tamamlayıcı ve İntegratif Sağlık Birimi bu tedaviler hakkında daha fazla çalışma ve kanıta ihtiyaç duyulduğunu söylemektedir.

Ateroskleroz hangi hastalıklara yol açar?

• Anjina (göğüs ağrısı) ve kalp krizi
• Kalp yetmezliği
• Kalp ritim bozukluğu
• İnme (felç)
• Böbrek yetmezliği
• Bacaklarda ağrı ve kramplar
• Gangren ve iyileşmeyen yaralar

Ateroskleroz ölümcül müdür?

Ateroskleroz ve kolesterol

Kolesterol tüm hücrelerde bulunan mumsu, sarı, yağ benzeri bir maddedir. Vücudun kendi doğasında ve kırmızı et, yumurta, tereyağı gibi bazı yiyeceklerin içinde bulunur. Kolesterol; D vitamini ve bazı hormonların oluşumunda gereklidir. Yani vücutta belli düzeylerde olması gerekir. Ancak yüksek seviyede olması başta ateroskleroz olmak üzere pek çok hastalığa neden olabilir.

İnme (felç) neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

İyi kolesterol ve kötü kolesterol nedir?

Ateroskleroz hastaları nasıl beslenmeli?

• Hazır gıdalar, çikolata, bisküvi, poğaça gibi doymuş yağ asitleri içeren besinleri azaltın.
• Doymamış yağ asitleri içeren ve lifli gıdalar ile beslenin. Zeytinyağı, avokado, ceviz, fındık ve balık gibi besinlerin doymamış yağ asidi içeriği fazla olduğu için ağırlıklı olarak tüketebilirsiniz.
• Yiyeceklerdeki tuz ve şeker oranını azaltın.
• Meyve ve sebze tüketimini arttırın.

Omega 3 nedir, ne işe yarar? Faydaları nelerdir, hangi gıdalarda bulunur?

Damar sertliğinden korunma yolları

• Eğer risk grubunda olduğunuzu düşünüyorsanız öncelikle bir doktora başvurun ve kontrollerinizi yaptırın.
• Sigara içmeyin ve sigara içilen ortamlarda bulunmayın: Sigara ateroskleroz için en büyük risk faktörlerinden biridir. Sigarayı bırakmak için ülkemizde hizmet veren sigara bırakma polikliniklerinden destek alabilirsiniz.
• Sağlıklı kilonuzu koruyun: Olması gereken vücut kitle indeksi (VKİ) 18.5 ile 24.9 arasındadır. Daha fazla kilo ateroskleroz için yüksek risk oluşturur. Eğer fazla kiloluysanız sağlıklı kilo vermek için bir diyetisyenden yardım alabilirsiniz.
• Sağlıklı beslenin: Omega-3, doymamış yağ asidi ve lifli gıdalar içeren kalp dostu yiyecekler ile beslenin. Doymuş yağ asitleri yerine zeytinyağını tercih edin. Trans yağlardan uzak durun.
• Kan basıncınızı ve kolesterol seviyenizi kontrol altında tutun
• Alkolü azaltın
• Yaşamınızdaki stresi mümkün olduğu kadar azaltın ya da kontrol altına almaya çalışın.

Ateroskleroz hastaları için öneri ve uyarılar

• Düzenli egzersiz yapın. Örneğin yürüyüş, ateroskleroza bağlı periferik arter hastalığının (kol ve bacak damarlarındaki sertleşme) tedavisinde önemlidir. Doktor önerileri eşliğinde bir yürüyüş programı düzenlenebilir. Egzersiz yapmak ayrıca kan basıncını düşürücü etkisi ve ağırlık kaybına katkısı nedeniyle de önemlidir. Egzersiz esnasında aşırı efordan kaçınılmalıdır. Eğer kalp damarlarındaki ateroskleroz ileri düzeyde ise aşırı efor kalp krizini tetikleyebilir.

Stent nedir? Kimlere, nasıl takılır? Faydaları ve riskleri

• Kalp krizi ve felç gibi ciddi sorunlardan kaçınmak için doktorunuz ile işbirliği yapın.
• Tedavi planınızın dışına çıkmayın ve doktorunuzun önerdiği ilaçları düzenli kullanın.
• Kontrollerinizi ve tahlillerinizi aksatmayın.
• Yeni veya kötüye giden belirtileriniz varsa mutlaka doktorunuza bilgi verin.
• Aterosklerozla ilişkili bir hastalığa sahip olmak korku, endişe, depresyon ve strese neden olabilir. Doktorunuzla bu konuda konuşmak yardımcı olabilir.
• Hastalığınız hakkında bilgi edinin. Bunun için bölgenizdeki aile hekimliği merkezlerine, halk sağlığı departmanlarına ya da hastanelere başvurabilirsiniz.
• Aileniz ve arkadaşlarınızla yaşam tarzınızdaki değişiklikler hakkında konuşun. Size yardımcı olabilirler. Örneğin, yemek düzeni, kilo verme ya da sigarayı bırakmak için onlardan yardım isteyebilirsiniz. Ayrıca ateroskleroz, genetik geçişli olabildiği için sizin yaşam biçiminizdeki değişiklikler diğer aile üyelerinize de yardımcı olabilir.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör