Karaciğer yetmezliği nedir, neden olur? Belirtileri, teşhisi ve tedavisi
Kategori: Karaciğer Hastalıkları, Sağlık Sözlüğü
Karaciğer yetmezliği, acil tıbbi bakım gerektiren ve hayatı tehdit eden ciddi bir sağlık sorunudur. Vücut için kritik öneme sahip olan karaciğerin artık görevini yerine getiremediği anlamına gelir. Genellikle, iltihaplanma, hepatit B ve C, fibroz ya da siroz gibi bazı karaciğer hastalıkları nedeniyle zamanla gelişir. Bu durum, kronik karaciğer yetmezliği olarak tanımlanır. Mide bulantısı, halsizlik, ciltte ve gözlerde sararma, assit (karın bölgesinde aşırı sıvı birikmesi), bacaklarda ödem ve kaşıntı en yaygın belirtileridir. Çoğu zaman erken teşhis ve doğru tedaviyle şifa bulunabilir. Ancak, siroz ya da son evre karaciğer hastalığı olan kişilerde karaciğer nakli gerekebilir. Karaciğer yetmezliği bazen son evreye kadar belirti vermeyebilir. Bu nedenle risk grubunda olan kişilerin düzenli muayene olması tavsiye edilir.
İçindekiler
Karaciğer yetmezliği nedir?
Karaciğer yetmezliği, birçok karaciğer hastalığının son aşamasıdır ve acil tıbbi bakım gerektiren son derece tehlikeli bir durumdur. Karaciğerin büyük bir kısmı tedavi edilemeyecek kadar hasar gördüğünde ortaya çıkar. Karaciğer artık yiyecekleri sindirmeye yardımcı olmak için safra üretmek ve kanı toksik maddelerden temizlemek gibi birçok hayati işlevi yerine getiremez. (1)
Hepatit B nedir, nasıl bulaşır? Belirtileri ve yeni tedavi yöntemleri
Enfeksiyonlar, alkol kötüye kullanımı ve genetik koşullar karaciğer hasarına yol açabilir. Karaciğer yetmezliği çoğu zaman, yıllar içerisinde yavaş yavaş gelişse de bazen akut bir şekilde birkaç gün içinde tespit edilmesi zor bir şekilde de ortaya çıkabilir.
Akut karaciğer yetmezliği
Akut karaciğer yetmezliği, karaciğer sorunu olmayanlarda aniden gelişen karaciğer fonksiyon kaybıdır. Nadir görülen bir durumdur. Genellikle önceden karaciğer hastalığı olmayan bir kişide, günler veya haftalar içinde hızla ortaya çıkan fonksiyon kaybıdır. Zehirlenme veya aşırı dozda ilaç tedavisi nedeniyle oluşabilir. (2)
Aşırı kanama veya beyinde basınç artışı da dahil olmak üzere ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Sebebine bağlı olarak bazen tedavi edilebilen bir durum olsa da çoğu zaman tek tedavi, karaciğer naklidir.
Kronik karaciğer yetmezliği
Çeşitli karaciğer sorunları nedeniyle yavaş yavaş, zaman içinde ilerleyen ve karaciğerin çalışamayacak hale gelmesiyle sonuçlanan durumdur. İltihaplanma, fibroz, siroz gibi birkaç evrede oluşabilir. Her evrede, karaciğerin çalışma becerisi aşamalı olarak azalır. İleri aşamalarda ayrıca karaciğer kanseri gelişme riski artar. (3)
Karaciğer yetmezliği evreleri
Karaciğer iltihabı
İltihap, herhangi bir karaciğer hastalığının erken evresidir. Bu evrede karaciğerde büyüme olabilir. Vücudun diğer bölgeleri iltihaplandığında ısı artışına ve ağrıya neden olur. Ancak karaciğer iltihabı olan birçok kişi bu durumu hissetmeyebilir. Kalıcı hasar meydana gelmemesi için hastalığın erkenden teşhis edilmesi ve tedavi edilmesi önemlidir. (4)
Fibrozis
Karaciğer iltihabı tedavi edilmezse karaciğerde yaralar oluşmaya başlar. Yara dokusu büyüdükçe, sağlıklı karaciğer dokusunun yerini alır. Ancak yaralı doku aynı işlevleri yerine getiremez. Ayrıca, kanın karaciğerden akışını önleyebilir. Bu sürece fibrozis ya da fibroz denir.
Fibrozis, karaciğerin çalışmasını olumsuz etkiler. Teşhis edilmesi zor olabilir çünkü çoğunlukla bir belirti vermez. Ancak doğru zamanda teşhis edilir ve başarılı bir şekilde tedavi edilirse, karaciğerin zamanla kendini iyileştirme şansı vardır.
Siroz
Siroz evresinde, karaciğerde sert yara dokusu yumuşak sağlıklı dokunun yerini alır ve karaciğerin düzgün çalışamaz. Hasta ciddi sağlık sorunları yaşamaya başlar. Siroz tedavi edilmezse, karaciğer tamamen işlevini yitirebilir ve karaciğer kanseri de dahil olmak üzere bir dizi komplikasyon oluşabilir. (5)
Siroz tedavisi, kalan sağlıklı karaciğer dokusunu koruyarak karaciğer hasarını durdurmayı veya yavaşlatmayı amaçlar.
Son evre karaciğer hastalığı
Son evre karaciğer hastalığı, karaciğer fonksiyonlarının önemli ölçüde kötüleştiği geri dönüşü olmayan bir durumdur. Karaciğer nakli dışında tedavisi yoktur. Hepatik ensefalopati, varis kanaması, böbrek yetmezliği, assit (karın boşluğunda sıvı toplanması) ve akciğer sorunları görülebilir. Bu evredeki hastalar nakil listesinde önceliklidir.
Karaciğer kanseri
Karaciğerde başlayan kansere birincil karaciğer kanseri denir. Karaciğer yetmezliğinin herhangi bir aşamasında ortaya çıkabilmesine rağmen, siroz ve hepatit B, birincil karaciğer kanseri için önde gelen risk faktörleridir. (6)
Karaciğer kanseri neden olur? Belirtileri, nedenleri ve tedavisi
Karaciğer yetmezliği nedenleri
Karaciğer yetmezliğinin nedeni, karaciğer yetmezliğinin türüne bağlı olarak değişebilir.
Akut karaciğer yetmezliği neden olur?
Akut karaciğer yetmezliğinin bazı durumlarda kesin nedeni bilinmese de, olası nedenler şunlardır:
- Bazı viral enfeksiyonlar (Hepatit A, B, E, Epstein-Barr virüsü, sitomegalovirüs ve herpes simpleks virüsü)
- Aşırı dozda asetaminofen kullanımı
- Antibiyotikler, NSAİİ’ler veya epilepsi ilaçları gibi reçeteli ilaçlara reaksiyon
- Bazı bitkisel takviyelere verilen reaksiyon (Ma huang, kava kava vb.)
- Wilson hastalığı
- Otoimmün hepatit
- Budd-Chiari sendromu
- Zehirli yabani mantarlar
- Endüstriyel kimyasallar
- Hamilelikte akut karaciğer yağlanması
- Septik şok
Kronik karaciğer yetmezliği nedenleri
- Kronik hepatit B veya Hepatit C enfeksiyonu
- Uzun süreli alkol kullanımına bağlı karaciğer yağlanması
- Alkolden bağımsız karaciğer yağlanması
- Otoimmün hepatit
- Safra kanallarını etkileyen kolanjit gibi hastalıklar
- Hemokromatoz (vücudun fazla demir depolamasına neden olan kalıtsal bir bozukluk)
- Siroz
- Birincil sklerozan kolanjit (safra kanallarına zarar veren bir hastalık)
- Oksaloz (kalsiyum oksalat kristallerinin idrar yoluyla atılamadığı bir durum)
- Wilson hastalığı
- Karaciğer kanseri (7)
Yorgunluk neden olur? Hangi hastalıkların belirtisidir? Ne iyi gelir?
Karaciğer yetmezliği belirtileri
- Mide bulantısı
- İştah kaybı
- Yorgunluk
- İshal
- Sarılık belirtileri (ciltte ve gözlerde sararma)
- Karın bölgesinde aşırı sıvı birikmesi (assit)
- Kilo kaybı
- Kaşıntı
- Cilt altında kolayca oluşan morarma veya kanama
- Bacaklarda ödem veya sıvı birikmesi
Bu belirtiler bazen başka hastalıklardan şüphelenilmesine neden olduğu için karaciğer yetmezliğinin teşhisi zor olabilir. Hatta bazı insanlarda karaciğer yetmezliği ölümcül bir aşamaya gelene kadar belirti göstermez. Bu nedenle risk grubunda olan insanların düzenli ölçümlerini yaptırmaları önemlidir.
Alkole bağlı karaciğer hastalığında, sarılık oluşabilir. Ayrıca toksinlerin beyinde birikmesi, uykusuzluğa, konsantrasyon eksikliğine ve zihinsel işlevlerde azalmaya neden olabilir. Dalak büyümesi, mide kanaması ve böbrek yetmezliği , hatta karaciğer kanseri gelişebilir.
Karaciğer yetmezliği tanısı
Karaciğer yetmezliğinin teşhisinde doktor önce hastanın tıbbi geçmişi hakkında bilgi alır ve fizik muayene yapar. Ardından gerekli olması durumunda aşağıdaki testler istenir:
Karaciğer yetmezliği kan testi
- Karaciğer kan testleri: Bu testler kandaki, karaciğer fonksiyonlarının bir göstergesi olabilecek çeşitli protein ve enzimlerin seviyelerini değerlendirir.
- Protrombin zamanı testi: Kanın pıhtılaşmasının ne kadar sürdüğü ölçülür. Akut karaciğer yetmezliğinde kan pıhtılaşması gecikebilir.
- Diğer kan testleri: Hemogram (Tam kan sayımı) ve viral hepatit veya karaciğer hasarına neden olabilecek genetik durumlar için kan testleri gerekebilir.
Diğer karaciğer yetmezliği testleri
- Görüntüleme testleri: Ultrason, tomografi veya MR taraması gibi görüntüleme yöntemleriyle karaciğerin detaylı görsel incelemesi yapılır.
- Biyopsi: Karaciğer biyopsisi, kanama riskinden dolayı boyundaki bir damara yerleştirilmiş kateterden ince bir iğne yardımıyla doku örneği alınarak yapılır. Bu doku örneği laboratuvarda incelenir ve yara dokusu olup olmadığı tespit edilir. Biyopsi ayrıca soruna neyin neden olabileceğini teşhis etmede de yardımcı olabilir.
Karaciğer yetmezliği tedavisi
Karaciğer yetmezliğine nedeni karaciğer hasarıdır. Bu yüzden öncelikle tedavi bu hasara neden olan faktörlere odaklanır. (8)
İlaç tedavisi
- Hepatitte olduğu gibi bir virüs karaciğer yetmezliğine neden oluyorsa, antiviral ilaçlar kullanılabilir veya otoimmün hepatiti tedavisi için immün baskılayıcı ilaçlar verilebilir.
- Asetaminofen doz aşımının neden olduğu akut karaciğer yetmezliğini tersine çevirmek için asetilsistein kullanılabilir. Ancak ilaç bir an önce alınmalıdır.
- Mantar ya da farklı zehirlenmelerde, zehrin etkisini azaltan ilaçlar kullanılabilir.
Karaciğer nakli
Karaciğer yetmezliği uzun vadeli bir hasardan kaynaklanıyorsa, öncelikli amaç, karaciğerin hala çalışmakta olan kısmını kurtarmaktır. İltihaplanma ve fibrozdan kaynaklanan karaciğer hasarı uygun şekilde teşhis ve tedavi edilirse zamanla tersine çevrilebilir ve iyileşebilir. Ancak sirozun neden olduğu hasar genellikle geri döndürülemez, sadece yavaşlatılabilir veya durdurulabilir. (9)
Şiddetli siroz veya son evre karaciğer hastalığı olan kişilerde, çoğunlukla karaciğer nakli gerekir. Karaciğer nakli işleminde hasta karaciğer, sağlıklı bir vericiden alınan karaciğerle değiştirilir. Genellikle başarılı bir prosedürdür.
Yaşam tarzı değişiklikleri
Tedavinizin bir parçası olarak alkolden uzak durma, kilo verme veya ilaçları doğru kullanma gibi yaşam tarzı değişiklikleri de son derece önemlidir.
Akut karaciğer yetmezliği tedavisi
Akut karaciğer yetmezliği genellikle hastane yoğun bakım ünitesinde tedavi edilir. Oluşabilecek komplikasyonlar kontrol altına alınır ve karaciğer iyileşmek için zaman tanınır. Eğer karaciğer hasarının nedeni ilaç doz aşımı ya da zehirlenmeyse etkiyi tersine çevirmek için ilaç tedavisine başlanır. Ancak karaciğer yetmezliği geri döndürülemiyorsa karaciğer nakli gerekebilir.
Kaynaklar ve Referanslar:
1- Chronic Liver Disease and Cirrhosis2- Liver Diseases3- Symptoms of liver diseaseYAZIYI PAYLAŞ
Hepatit C nedir? Nasıl bulaşır? Belirtileri ve tedavisi
Siroz nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
Hepatit B nedir, nasıl bulaşır? Belirtileri ve yeni tedavi yöntemleri
YORUMUNUZ VAR MI?