Karaciğer yetmezliği, acil tıbbi bakım gerektiren ve hayatı tehdit eden ciddi bir sağlık sorunudur. Vücut için kritik öneme sahip olan karaciğerin artık görevini yerine getiremediği anlamına gelir. Genellikle, iltihaplanma, hepatit B ve C, fibroz ya da siroz gibi bazı karaciğer hastalıkları nedeniyle zamanla gelişir. Bu durum, kronik karaciğer yetmezliği olarak tanımlanır. Mide bulantısı, halsizlik, ciltte ve gözlerde sararma, assit (karın bölgesinde aşırı sıvı birikmesi), bacaklarda ödem ve kaşıntı en yaygın belirtileridir. Çoğu zaman erken teşhis ve doğru tedaviyle şifa bulunabilir. Ancak, siroz ya da son evre karaciğer hastalığı olan kişilerde karaciğer nakli gerekebilir. Karaciğer yetmezliği bazen son evreye kadar belirti vermeyebilir. Bu nedenle risk grubunda olan kişilerin düzenli muayene olması tavsiye edilir.
İçindekiler
Karaciğer yetmezliği, birçok karaciğer hastalığının son aşamasıdır ve acil tıbbi bakım gerektiren son derece tehlikeli bir durumdur. Karaciğerin büyük bir kısmı tedavi edilemeyecek kadar hasar gördüğünde ortaya çıkar. Karaciğer artık yiyecekleri sindirmeye yardımcı olmak için safra üretmek ve kanı toksik maddelerden temizlemek gibi birçok hayati işlevi yerine getiremez. (1)
Hepatit B nedir, nasıl bulaşır? Belirtileri ve yeni tedavi yöntemleri
Enfeksiyonlar, alkol kötüye kullanımı ve genetik koşullar karaciğer hasarına yol açabilir. Karaciğer yetmezliği çoğu zaman, yıllar içerisinde yavaş yavaş gelişse de bazen akut bir şekilde birkaç gün içinde tespit edilmesi zor bir şekilde de ortaya çıkabilir.
Akut karaciğer yetmezliği, karaciğer sorunu olmayanlarda aniden gelişen karaciğer fonksiyon kaybıdır. Nadir görülen bir durumdur. Genellikle önceden karaciğer hastalığı olmayan bir kişide, günler veya haftalar içinde hızla ortaya çıkan fonksiyon kaybıdır. Zehirlenme veya aşırı dozda ilaç tedavisi nedeniyle oluşabilir. (2)
Aşırı kanama veya beyinde basınç artışı da dahil olmak üzere ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Sebebine bağlı olarak bazen tedavi edilebilen bir durum olsa da çoğu zaman tek tedavi, karaciğer naklidir.
Çeşitli karaciğer sorunları nedeniyle yavaş yavaş, zaman içinde ilerleyen ve karaciğerin çalışamayacak hale gelmesiyle sonuçlanan durumdur. İltihaplanma, fibroz, siroz gibi birkaç evrede oluşabilir. Her evrede, karaciğerin çalışma becerisi aşamalı olarak azalır. İleri aşamalarda ayrıca karaciğer kanseri gelişme riski artar. (3)
İltihap, herhangi bir karaciğer hastalığının erken evresidir. Bu evrede karaciğerde büyüme olabilir. Vücudun diğer bölgeleri iltihaplandığında ısı artışına ve ağrıya neden olur. Ancak karaciğer iltihabı olan birçok kişi bu durumu hissetmeyebilir. Kalıcı hasar meydana gelmemesi için hastalığın erkenden teşhis edilmesi ve tedavi edilmesi önemlidir. (4)
Karaciğer iltihabı tedavi edilmezse karaciğerde yaralar oluşmaya başlar. Yara dokusu büyüdükçe, sağlıklı karaciğer dokusunun yerini alır. Ancak yaralı doku aynı işlevleri yerine getiremez. Ayrıca, kanın karaciğerden akışını önleyebilir. Bu sürece fibrozis ya da fibroz denir.
Fibrozis, karaciğerin çalışmasını olumsuz etkiler. Teşhis edilmesi zor olabilir çünkü çoğunlukla bir belirti vermez. Ancak doğru zamanda teşhis edilir ve başarılı bir şekilde tedavi edilirse, karaciğerin zamanla kendini iyileştirme şansı vardır.
Siroz evresinde, karaciğerde sert yara dokusu yumuşak sağlıklı dokunun yerini alır ve karaciğerin düzgün çalışamaz. Hasta ciddi sağlık sorunları yaşamaya başlar. Siroz tedavi edilmezse, karaciğer tamamen işlevini yitirebilir ve karaciğer kanseri de dahil olmak üzere bir dizi komplikasyon oluşabilir. (5)
Siroz tedavisi, kalan sağlıklı karaciğer dokusunu koruyarak karaciğer hasarını durdurmayı veya yavaşlatmayı amaçlar.
Son evre karaciğer hastalığı, karaciğer fonksiyonlarının önemli ölçüde kötüleştiği geri dönüşü olmayan bir durumdur. Karaciğer nakli dışında tedavisi yoktur. Hepatik ensefalopati, varis kanaması, böbrek yetmezliği, assit (karın boşluğunda sıvı toplanması) ve akciğer sorunları görülebilir. Bu evredeki hastalar nakil listesinde önceliklidir.
Karaciğerde başlayan kansere birincil karaciğer kanseri denir. Karaciğer yetmezliğinin herhangi bir aşamasında ortaya çıkabilmesine rağmen, siroz ve hepatit B, birincil karaciğer kanseri için önde gelen risk faktörleridir. (6)
Karaciğer kanseri neden olur? Belirtileri, nedenleri ve tedavisi
Karaciğer yetmezliğinin nedeni, karaciğer yetmezliğinin türüne bağlı olarak değişebilir.
Akut karaciğer yetmezliğinin bazı durumlarda kesin nedeni bilinmese de, olası nedenler şunlardır:
Bu belirtiler bazen başka hastalıklardan şüphelenilmesine neden olduğu için karaciğer yetmezliğinin teşhisi zor olabilir. Hatta bazı insanlarda karaciğer yetmezliği ölümcül bir aşamaya gelene kadar belirti göstermez. Bu nedenle risk grubunda olan insanların düzenli ölçümlerini yaptırmaları önemlidir.
Alkole bağlı karaciğer hastalığında, sarılık oluşabilir. Ayrıca toksinlerin beyinde birikmesi, uykusuzluğa, konsantrasyon eksikliğine ve zihinsel işlevlerde azalmaya neden olabilir. Dalak büyümesi, mide kanaması ve böbrek yetmezliği , hatta karaciğer kanseri gelişebilir.
Karaciğer yetmezliğinin teşhisinde doktor önce hastanın tıbbi geçmişi hakkında bilgi alır ve fizik muayene yapar. Ardından gerekli olması durumunda aşağıdaki testler istenir:
Karaciğer yetmezliğine nedeni karaciğer hasarıdır. Bu yüzden öncelikle tedavi bu hasara neden olan faktörlere odaklanır. (8)
Karaciğer yetmezliği uzun vadeli bir hasardan kaynaklanıyorsa, öncelikli amaç, karaciğerin hala çalışmakta olan kısmını kurtarmaktır. İltihaplanma ve fibrozdan kaynaklanan karaciğer hasarı uygun şekilde teşhis ve tedavi edilirse zamanla tersine çevrilebilir ve iyileşebilir. Ancak sirozun neden olduğu hasar genellikle geri döndürülemez, sadece yavaşlatılabilir veya durdurulabilir. (9)
Şiddetli siroz veya son evre karaciğer hastalığı olan kişilerde, çoğunlukla karaciğer nakli gerekir. Karaciğer nakli işleminde hasta karaciğer, sağlıklı bir vericiden alınan karaciğerle değiştirilir. Genellikle başarılı bir prosedürdür.
Tedavinizin bir parçası olarak alkolden uzak durma, kilo verme veya ilaçları doğru kullanma gibi yaşam tarzı değişiklikleri de son derece önemlidir.
Akut karaciğer yetmezliği genellikle hastane yoğun bakım ünitesinde tedavi edilir. Oluşabilecek komplikasyonlar kontrol altına alınır ve karaciğer iyileşmek için zaman tanınır. Eğer karaciğer hasarının nedeni ilaç doz aşımı ya da zehirlenmeyse etkiyi tersine çevirmek için ilaç tedavisine başlanır. Ancak karaciğer yetmezliği geri döndürülemiyorsa karaciğer nakli gerekebilir.
Kaynaklar ve Referanslar:
1- Chronic Liver Disease and Cirrhosis2- Liver Diseases3- Symptoms of liver diseaseYAZIYI PAYLAŞ