Karaciğer yetmezliği nedir, neden olur? Belirtileri, teşhisi ve tedavisi

Karaciğer yetmezliği, acil tıbbi bakım gerektiren ve hayatı tehdit eden ciddi bir sağlık sorunudur. Vücut için kritik öneme sahip olan karaciğerin artık görevini yerine getiremediği anlamına gelir. Genellikle, iltihaplanma, hepatit B ve C, fibroz ya da siroz gibi bazı karaciğer hastalıkları nedeniyle zamanla gelişir. Bu durum, kronik karaciğer yetmezliği olarak tanımlanır. Mide bulantısı, halsizlik, ciltte ve gözlerde sararma, assit (karın bölgesinde aşırı sıvı birikmesi), bacaklarda ödem ve kaşıntı en yaygın belirtileridir. Çoğu zaman erken teşhis ve doğru tedaviyle şifa bulunabilir. Ancak, siroz ya da son evre karaciğer hastalığı olan kişilerde karaciğer nakli gerekebilir. Karaciğer yetmezliği bazen son evreye kadar belirti vermeyebilir. Bu nedenle risk grubunda olan kişilerin düzenli muayene olması tavsiye edilir.

Karaciğer yetmezliği nedir?

Hepatit B nedir, nasıl bulaşır? Belirtileri ve yeni tedavi yöntemleri

Enfeksiyonlar, alkol kötüye kullanımı ve genetik koşullar karaciğer hasarına yol açabilir. Karaciğer yetmezliği çoğu zaman, yıllar içerisinde yavaş yavaş gelişse de bazen akut bir şekilde birkaç gün içinde tespit edilmesi zor bir şekilde de ortaya çıkabilir.

Akut karaciğer yetmezliği

Akut karaciğer yetmezliği, karaciğer sorunu olmayanlarda aniden gelişen karaciğer fonksiyon kaybıdır. Nadir görülen bir durumdur. Genellikle önceden karaciğer hastalığı olmayan bir kişide, günler veya haftalar içinde hızla ortaya çıkan fonksiyon kaybıdır. Zehirlenme veya aşırı dozda ilaç tedavisi nedeniyle oluşabilir. (2)

Kronik karaciğer yetmezliği

Çeşitli karaciğer sorunları nedeniyle yavaş yavaş, zaman içinde ilerleyen ve karaciğerin çalışamayacak hale gelmesiyle sonuçlanan durumdur. İltihaplanma, fibroz, siroz gibi birkaç evrede oluşabilir. Her evrede, karaciğerin çalışma becerisi aşamalı olarak azalır. İleri aşamalarda ayrıca karaciğer kanseri gelişme riski artar. (3)

Karaciğer yağlanması neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Karaciğer yetmezliği evreleri

Karaciğer iltihabı

Fibrozis

Karaciğer iltihabı tedavi edilmezse karaciğerde yaralar oluşmaya başlar. Yara dokusu büyüdükçe, sağlıklı karaciğer dokusunun yerini alır. Ancak yaralı doku aynı işlevleri yerine getiremez. Ayrıca, kanın karaciğerden akışını önleyebilir. Bu sürece fibrozis ya da fibroz denir.

Fibrozis, karaciğerin çalışmasını olumsuz etkiler. Teşhis edilmesi zor olabilir çünkü çoğunlukla bir belirti vermez. Ancak doğru zamanda teşhis edilir ve başarılı bir şekilde tedavi edilirse, karaciğerin zamanla kendini iyileştirme şansı vardır.

Siroz

Siroz nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Siroz tedavisi, kalan sağlıklı karaciğer dokusunu koruyarak karaciğer hasarını durdurmayı veya yavaşlatmayı amaçlar.

Son evre karaciğer hastalığı

Karaciğer kanseri

Karaciğerde başlayan kansere birincil karaciğer kanseri denir. Karaciğer yetmezliğinin herhangi bir aşamasında ortaya çıkabilmesine rağmen, siroz ve hepatit B, birincil karaciğer kanseri için önde gelen risk faktörleridir. (6)

Karaciğer kanseri neden olur? Belirtileri, nedenleri ve tedavisi

Karaciğer yetmezliği nedenleri

Karaciğer yetmezliğinin nedeni, karaciğer yetmezliğinin türüne bağlı olarak değişebilir.

Akut karaciğer yetmezliği neden olur?

• Bazı viral enfeksiyonlar (Hepatit A, B, E, Epstein-Barr virüsü, sitomegalovirüs ve herpes simpleks virüsü)
• Aşırı dozda asetaminofen kullanımı
• Antibiyotikler, NSAİİ’ler veya epilepsi ilaçları gibi reçeteli ilaçlara reaksiyon
• Bazı bitkisel takviyelere verilen reaksiyon (Ma huang, kava kava vb.)
• Wilson hastalığı
• Otoimmün hepatit
• Budd-Chiari sendromu
• Zehirli yabani mantarlar
• Endüstriyel kimyasallar
• Hamilelikte akut karaciğer yağlanması
• Septik şok

Kronik karaciğer yetmezliği nedenleri

• Kronik hepatit B veya Hepatit C enfeksiyonu
• Uzun süreli alkol kullanımına bağlı karaciğer yağlanması

Hepatit C nedir? Nasıl bulaşır? Belirtileri ve tedavisi

• Alkolden bağımsız karaciğer yağlanması
• Otoimmün hepatit
• Safra kanallarını etkileyen kolanjit gibi hastalıklar
• Hemokromatoz (vücudun fazla demir depolamasına neden olan kalıtsal bir bozukluk)
• Siroz
• Birincil sklerozan kolanjit (safra kanallarına zarar veren bir hastalık)
• Oksaloz (kalsiyum oksalat kristallerinin idrar yoluyla atılamadığı bir durum)
• Wilson hastalığı
• Karaciğer kanseri (7)

Karaciğer yetmezliği belirtileri

• Mide bulantısı
• İştah kaybı
• Yorgunluk
• İshal
• Sarılık belirtileri (ciltte ve gözlerde sararma)
• Karın bölgesinde aşırı sıvı birikmesi (assit)
• Kilo kaybı
• Kaşıntı
• Cilt altında kolayca oluşan morarma veya kanama
• Bacaklarda ödem veya sıvı birikmesi

Ödem nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Alkole bağlı karaciğer hastalığında, sarılık oluşabilir. Ayrıca toksinlerin beyinde birikmesi, uykusuzluğa, konsantrasyon eksikliğine ve zihinsel işlevlerde azalmaya neden olabilir. Dalak büyümesi, mide kanaması ve böbrek yetmezliği , hatta karaciğer kanseri gelişebilir.

Karaciğer yetmezliği tanısı

Karaciğer yetmezliği kan testi

• Karaciğer kan testleri: Bu testler kandaki, karaciğer fonksiyonlarının bir göstergesi olabilecek çeşitli protein ve enzimlerin seviyelerini değerlendirir.
• Protrombin zamanı testi: Kanın pıhtılaşmasının ne kadar sürdüğü ölçülür. Akut karaciğer yetmezliğinde kan pıhtılaşması gecikebilir.
• Diğer kan testleri: Hemogram (Tam kan sayımı) ve viral hepatit veya karaciğer hasarına neden olabilecek genetik durumlar için kan testleri gerekebilir.

Hemogram nedir? Tam kan sayımı testi değerleri ne olmalı?

Diğer karaciğer yetmezliği testleri

• Görüntüleme testleri: Ultrason, tomografi veya MR taraması gibi görüntüleme yöntemleriyle karaciğerin detaylı görsel incelemesi yapılır.
• Biyopsi: Karaciğer biyopsisi, kanama riskinden dolayı boyundaki bir damara yerleştirilmiş kateterden ince bir iğne yardımıyla doku örneği alınarak yapılır. Bu doku örneği laboratuvarda incelenir ve yara dokusu olup olmadığı tespit edilir. Biyopsi ayrıca soruna neyin neden olabileceğini teşhis etmede de yardımcı olabilir.

Karaciğer yetmezliği tedavisi

İlaç tedavisi

• Hepatitte olduğu gibi bir virüs karaciğer yetmezliğine neden oluyorsa, antiviral ilaçlar kullanılabilir veya otoimmün hepatiti tedavisi için immün baskılayıcı ilaçlar verilebilir.
• Asetaminofen doz aşımının neden olduğu akut karaciğer yetmezliğini tersine çevirmek için asetilsistein kullanılabilir. Ancak ilaç bir an önce alınmalıdır.
• Mantar ya da farklı zehirlenmelerde, zehrin etkisini azaltan ilaçlar kullanılabilir.

Biyopsi nedir, nasıl yapılır? Biyopsinin riski var mıdır?

Karaciğer nakli

Karaciğer yetmezliği uzun vadeli bir hasardan kaynaklanıyorsa, öncelikli amaç, karaciğerin hala çalışmakta olan kısmını kurtarmaktır. İltihaplanma ve fibrozdan kaynaklanan karaciğer hasarı uygun şekilde teşhis ve tedavi edilirse zamanla tersine çevrilebilir ve iyileşebilir. Ancak sirozun neden olduğu hasar genellikle geri döndürülemez, sadece yavaşlatılabilir veya durdurulabilir. (9)

Yaşam tarzı değişiklikleri

Tedavinizin bir parçası olarak alkolden uzak durma, kilo verme veya ilaçları doğru kullanma gibi yaşam tarzı değişiklikleri de son derece önemlidir.

Akut karaciğer yetmezliği tedavisi

Akut karaciğer yetmezliği genellikle hastane yoğun bakım ünitesinde tedavi edilir. Oluşabilecek komplikasyonlar kontrol altına alınır ve karaciğer iyileşmek için zaman tanınır. Eğer karaciğer hasarının nedeni ilaç doz aşımı ya da zehirlenmeyse etkiyi tersine çevirmek için ilaç tedavisine başlanır. Ancak karaciğer yetmezliği geri döndürülemiyorsa karaciğer nakli gerekebilir.