İltihap nedir? Neden olur? Belirtileri, tedavisi ve kurutan diyetler

İltihap, (yangı) vücudun mikropları, zararlı maddeleri ve ölü hücreleri ortadan kaldırmak için kullandığı savunma yöntemidir. Bakteri ve virüslerin neden olduğu enfeksiyonlar, kimyasal maddeler, vücuda giren cisimler gibi birçok nedenle iltihap oluşabilir. Hızlı başlayan ve kısa sürede geçen iltihap akut; yavaş seyir gösteren ve uzun süre devam eden iltihap kronik olarak adlandırılır. Kızarıklık, şişlik, ağrı, ısı artışı ve etkilenen yerde fonksiyon kaybı olması iltihabın temel belirtileridir. İltihabın sebebi enfeksiyon ise antibiyotik, antifungal ve antiparazitik gibi ilaçlar ve kremler kullanılır. Uzun süreli kronik iltihaplar gerekli durumlarda ise kortizon gibi iltihap baskılayıcı ilaçlar kullanılır. İşlenmiş şeker içeren gıdalar, margarin gibi yağlar dokulara zarar vererek iltihabı artırır. Lifli gıdalar, somon balığı, domates, yaban mersini, fındık ve zeytinyağı iltihap oluşma riski azalır.

İltihap nedir?

İltihap türleri

Vücutta inflamasyon oluştuğunda ortaya çıkan belirtiler her ne kadar rahatsızlık verici olsa da iltihap; vücudun çoğu durumu zarar görmeden atlatması için gereklidir. Akut ve kronik olmak üzere iki tip iltihabi durum vardır:

• Akut iltihap: Hızlı ve erken başlayan, kısa zamanda şiddetli hale gelen ve belirtileri birkaç günde sonlanan iltihaptır.
• Kronik iltihap: Yavaş başlayan, uzun süre devam edip birkaç ay sürebilen iltihaptır.

Romatizma nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

İltihap neden olur?

Akut ve kronik inflamasyon nedenleri farklıdır. Birçok sebep iltihaba yol açabilir:

• Bakteri, virüs, mantar, tüberküloz gibi enfeksiyon etkenleri
• Sıyrık, çizik, kesi gibi yaralanmalar
• Parmağa diken batması gibi yabancı cisimlerden kaynaklanan hasarlar
• Kimyasal maddeler: Silika, kömür tozu gibi maddeler bağışıklık sistemi tarafından tamamen yok edilemez, vücuttan atılamaz ve sürekli iltihabi duruma yol açarlar.
• Otoimmün hastalıklar: Vücudun kendi dokularına saldırması sonucu oluşan sistemik lupus eritematozus, romatoid artrit gibi hastalıklar

İltihaplı hastalıklar nelerdir?

• Akut bronşit
• Sinüzit, tonsillit
• Akut apandisit
• Romatoid artrit
• Sedef hastalığına bağlı artrit, gut artriti
• Dermatitler (egzama)
• Astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
• Tüberküloz (verem)
• Diş eti iltihapları
• Kronik peptik ülser
• Ülseratif kolit, Crohn hastalığı gibi bağırsak hastalıkları

İltihap belirtileri

Akut iltihap belirtileri

• Kızarıklık
• Ağrı
• Isı artışı
• Şişlik
• Fonksiyon kaybı: iltihaplı eklemin hareketinde kısıtlılık, bronşitte nefes darlığı
• Ateş ve ateşe bağlı kalp hızında artış

Kronik iltihap belirtileri

• Kas ve eklem ağrısı
• Geçmeyen halsizlik ve yorgunluk
• Uykusuzluk, baş ağrısı
• Depresyon, anksiyete, davranış bozuklukları
• Kabızlık, ishal

Ülseratif Kolit nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

İltihap tanısı

• Tıbbi öykü: Şikayetlerin ne zaman başladığı, hangi şikayetin ön planda olduğu, daha önce aynı şikayetlerin olup olmadığı, şikayetlerin hangi durumlarda arttığı, azaldığı ayrıntılı bir şekilde sorgulanır. Eşlik eden hastalıklar, kullanılan ilaçlar sorgulanır.
• Fiziki muayene: Eklemlerde şişlik, ısı artışı, kızarıklık olup olmadığına, varsa bunların hangi eklemlerde daha yoğun olduğuna bakılır. Romatoid artrit (iltihaplı romatizma) açısından sabah tutukluğu olup olmadığı sorgulanır ve ayrıntılı şekilde muayene edilir.
• Laboratuvar testleri: Akut iltihap durumunda vücudun savunma hücreleri aktifleşir, beyaz kan hücrelerinin sayısı artar. Kronik iltihapla seyreden bazı hastalıklarda kansızlık görülebilir. Bu nedenle tam kan sayımı testi yapılır. Vücutta iltihap olduğunda düzeyi artan eritrosit sedimantasyon hızı, CRP, prokalsitonin gibi parametrelerin kanda ölçümü yapılır. Altta yatan hastalığı tespit etmeye yönelik elektrolit değerleri (sodyum, potasyum), karaciğer ve böbrek fonksiyon testlerine bakılabilir.
• Görüntüleme yöntemleri: İltihaba birçok farklı hastalık sebep olabileceği için gerekli durumlarda ultrason, bilgisayarlı tomografi ve MR gibi görüntüleme yöntemlerine başvurulur. Bazen kesin tanı için biyopsi ile örnek alınması gerekebilir.

İltihap tedavisi

Romatoid artrit nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri

İltihabın birçok farklı nedeni olduğu için bu nedenler tedavi edildiğinde iltihabi süreç de sonlanacaktır. Akut ve kronik iltihabın tedavi süreçleri farklıdır. İltihabın akut veya kronik olmasına, hastanın yaşına, kullandığı ilaçlara, genel sağlık durumuna, belirtilerin şiddetine göre tedavi seçeneği değişir.

Akut iltihap tedavisi

Kronik iltihap yapan hastalıkların tedavisi aksatıldığında veya tetikleyici bir faktörle karşılaşıldığında akut alevlenmeler dolayısıyla akut iltihap olabilir. Bu durumda akut iltihap nedenleri ve tetikleyiciler gözden geçirilerek tedavi edilmelidir.

Kronik iltihap tedavisi

Kronik iltihaba yol açan nedenlere göre tedavi değişecektir. Tedavi altta yatan hastalığın tedavisi ve hastalığa bağlı oluşan belirtilerin tedavisi şeklinde iki başlık altında toplanabilir. Bazı kronik iltihabi eklem hastalıklarına bağlı oluşabilecek eklem ağrısı ve fonksiyon kaybı gibi durumlarda fiziksel tedavi ve rehabilitasyon gerekli olabilir. Kronik iltihabın oluşmasını kolaylaştıran faktörlerden uzak durulması da tedavide önemli bir noktadır.

İltihap ilaçları

• Kortizon ilaçları: Genellikle kronik iltihaba neden olan hastalıklarda kullanılır. Bazen akut iltihap oluşturan durumlarda da kullanılabilir. İltihabı baskılayıcı (anti-inflamatuar) ilaçlardır. Deksametazon ve metilprednizolon bu gruptadır. Uzun süre kullanıldığında ciddi yan etkileri olabileceği için doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Başlıca yan etkileri hipertansiyon, şeker yüksekliği, kemik erimesi ve bağışıklık sisteminin baskılanmasıdır. Uzun süre kullanılan kortizon ilaçları aniden kesilmemelidir. Doktor kontrolü ile azaltılarak belirli bir sürede kesilmelidir.

Kortizon nedir? Neden kullanılır? Faydaları ve zararları

• Non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİİ): Toplumda yaygın bir şekilde ağrı kesici olarak kullanılan diklofenak, ibuprofen ve piroksikam gibi ilaçlar bu gruptadır. Bu ilaçların hem ağrı kesici (analjezik) hem iltihap baskılayıcı etkileri olduğu için özellikle kronik iltihabi hastalıklarda kullanılır. Çok sık kullanılmaları halinde böbrek ve karaciğer yetmezliğine neden olacağından doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
• Antibiyotikler: İltihaba sebep olan bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılan amoksisilin ve klaritromisin gibi ilaçlardır.
• Antiparazitler: Kıl kurdu, tenya ve sıtma gibi parazit enfeksiyonlarında kullanılan mebandazol, hidroksiklorokin gibi ilaçlardır.
• Antifungallar: Mantarların sebep olduğu iltihaplar için kullanılan flukanazol gibi ilaçlar
• Bağışıklık sistemini etkileyen ilaçlar: Birçok tedaviye rağmen iltihabın baskılanmaması halinde ve uzun süre kullanılan kortizon tedavisini kesebilmek için metotreksat, azatioprin ve siklofosfamid gibi ilaçlardır. Kan hücrelerini, pıhtılaşma hücrelerini ve bağışıklık hücrelerini etkilemek gibi ciddi yan etkileri vardır.

İltihap kremleri

• Antibakteriyel kremler: Deri yüzeyinde bakteri veya mantar enfeksiyonu kaynaklı iltihap varsa bu kremler kullanılır. Fusidik asit, izokonazol içeren kremler.
• Anti-inflamatuar kremler: Romotaid artrit gibi birçok inflamatuar hastalıkta iltihabı baskılamak için kortizon veya ağrı kesici etkili ilaç içeren kremler kullanılır.

Anti-iltihap diyeti

• Düşük glisemik içeren besinler tüketilmelidir. Rafine (işlenmiş) şeker, mısır şurubu içeren yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Sosis, salam gibi gıdalar tüketilmemelidir.
• Yağlar: Doymuş ve sentetik trans yağlar iltihabı tetikler. Omega-3 içeren soya yağı, mısır yağı, susam yağı, zeytin yağı kullanılması iltihabı önlemeye yardımcıdır.
• Sebze ve meyveler: Yaban mersini, elma, brüksel lahanası, brokoli, karnabahar, lahana, avokado, domates gibi yiyeceklerde doğal antioksidan içerik fazladır. İltihabı önleyici etkileri vardır.
• Lifli gıdalar: Diyette lifli gıdaların tüketilmesi iltihap sürecinde etkili olan bazı maddelerin seviyesini azaltarak etki eder.

Avokado nedir, nasıl yenir? Avakadonun faydaları nelerdir?

• Çay: Yeşil çayda bulunan polifenol içeriği iltihabı azaltma özelliğine sahiptir.
• Vitamin ve mineraller: Magnezyum, çinko, selenyum, D vitamini, E vitamini içeren besinler, antioksidan içerikleri sayesinde iltihabi süreci azaltır.
• Akdeniz diyeti: Meyve ve sebzeden zengin, somon balığı, ton balığı, fındık, ceviz, zeytinyağı, soya yağı, tahıl ağırlıklı bir beslenme şeklidir. Anti-iltihap özelliği taşıyan çoğu besini içermesi nedeniyle tercih edilebilir.

E vitamini, hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve eksikliği

İltihap ve inflamasyon aynı şey mi?

İltihap bulaşıcı mıdır?

Akut iltihabın nedenleri arasında yer alan enfeksiyon etkenleri kişiden kişiye bulaşırsa ve bulaştığı kişide aynı hastalığı ortaya çıkarırsa iltihap bulaşıcı hale gelmiş olur. Örneğin cinsel yolla bulaşan hastalıklar enfeksiyon tablosu oluşturur. Hastalığı yapan enfeksiyon etkeni kişiden kişiye bulaşırsa bulaştığı kişide de iltihap süreci başlar. Ancak kronik iltihapla seyreden hastalıklar kişiden kişiye bulaşmaz. Örneğin romatoid artrit hastalığı bulaşıcı değildir.

İltihaplı romatizma

İltihaplı romatizma tıp dilinde romatoid artrit olarak isimlendirilir. Kronik iltihap nedenleri arasındadır. 30-50 yaş aralığında ve kadınlarda daha sık görülür. Ateş, halsizlik, yorgunluk, kilo kaybı, eklem ağrısı şeklinde belirtilerle başlayabilir. En önemli belirtisi sabah tutukluğudur. Uyku veya uzun bir istirahat sonrası eklemlerde oluşan sertlik hissi sabah tutukluğu olarak adlandırılır. Bu hastalıkta el ve ayak başta olmak üzere birçok eklemde şişlikler oluşur. Eklemlerde kızarıklık görülmesi beklenmez.

Kızarıklık olursa başka hastalıklar düşünülür. İltihaplı romatizma eklemler dışında kalp, akciğer, göz gibi başka organlarda da hasara yol açabilir. Bu hastalık uzun süre devam eden ilerleyici bir hastalıktır, iş gücü kaybına neden olabilir.

İltihaplı yara

Deri bütünlüğünün herhangi bir nedenle bozulması sonucu deride iltihap belirtilerini oluşturan süreç başlar. O bölgede kızarıklık, şişlik, sıcaklık artışı, ağrı gibi belirtiler görülür. Deri bütünlüğünün bozulması bakteri gibi enfeksiyon etkenleri nedeniyle veya kimyasal maddelere maruziyet sonucu oluşabilir. Vücut bütünlüğü bozulduğunda başlayan iltihap sürecinin sonlanmaması, ağır seyretmesinin bazı nedenleri vardır.

Hijyen kurallarına dikkat edilmemesi, vücut bütünlüğü bozulan deri parçasının başka yabancı cisimlerle temas ettirilmesi bu nedenler arasındadır. Ayrıca kişide şeker hastalığı gibi enfeksiyona ve yara oluşumuna kolaylık sağlayan bir hastalık olması da süreci kötü etkiler. Ameliyat sonrası, felç gibi hastalıklar sonrası uzun süre yatakta kalınmasına bağlı oluşan bası yarası ciddi iltihaplı yaralar oluşturur.

Yara nedir, nasıl hızlı iyileşir? Yaranın tedavisi ve çeşitleri

İltihaplı sivilceler

Sivilce (akne) kıl köklerinin tabanındaki yağ bezlerinin tıkanması sonucu oluşur. Yüz, sırt, ense gibi bölgelerde daha sık sivilce çıkar. Ağrılı, şiş, büyük sivilceler iltihaplı sivilceler olarak adlandırılır. Bu sivilcelerin iyileşmesi uzun sürerse deride çukur şeklinde çok sayıda iz kalabilir. Gerekli durumlarda antibiyotikli kremler, hap şeklinde antibiyotikler ve A vitamini türevi haplar tedavide kullanılır.

İltihap nasıl kurutulur?

Halk arasında iltihabı engellemek amaçlı kullanılan ilaç ve yöntemler ‘iltihap kurutucu’, ‘iltihap sökücü’, ‘iltihap giderici’ şeklinde adlandırılmaktadır. İltihaba yol açan nedene uygun bir tedavi yöntemiyle iltihap kurutularak tedavi edilmiş olur.

İltihap için öneriler ve uyarılar

• Hijyen kurallarına dikkat edin.
• Kilo vermek istiyorsanız sağlıklı bir diyet ve uygun egzersizle bunu yapın. Yağ dokusu vücutta sistemik bir iltihaba neden olur, iltihabın başlamasına zemin hazırlar.
• Doktor reçetesi olmadan antbiyotik kullanmayın. Gereksiz yere kullanılan antibiyotikler bağırsaktaki yararlı mikroorganizmalara zarar verir, onların yerine gelen zararlı mikroorganizmalar iltihabı tetikleyebilir.
• Uyku düzeninin düzgün olması dokuların yenilenmesi için önemlidir. Uykusuzluktan kaçının.
• Sürekli devam eden psikolojik stres nedeniyle vücut iltihabi süreçleri yönetme yeteneğini kaybeder. Yoga ve meditasyon gibi yöntemler stresle ilişkili iltihabın etkisinin azalmasında yardımcı olabilir. Ayrıca başa çıkamadığınız durumlarda psikiyatrist ve psikolog desteği alabilirsiniz.
• Anti-iltihap özelliği olan yiyecekleri tüketmeye dikkat edin.
• Düzenli egzersiz yapın.
• Doktor tarafından başlanan tedavileri aksatmadan uygulayın.

---

Referanslar: 1- What is an inflammation?, 2- Chronic Inflammation, 3- Foods that fight inflammation