Hematoloji nedir? Hematolog hangi hastalıklara bakar?

25 Mayıs 2020 | 29 Haziran 2021 | Kategori: Kan Hastalıkları Print

16 Paylaşım

Hematoloji, kan ve kan yapıcı organlar ile ilgili hastalıkların tanı ve tedavisiyle ilgilenen bir tıp dalıdır. Hemofili, lösemi, kemik iliği kanseri, lenfoma, pıhtılaşma bozuklukları ve orak hücreli anemi gibi hastalıklar hematolojinin ilgi alanına girer. Hematolog, hematoloji alanında uzmanlaşmış doktordur. Çalışma alanı lenfatik organlar ve kemik iliğidir. Tam kan sayımı (hemogram), kemik iliği biyopsisi ve protrombin zamanı gibi çeşitli testler yardımıyla kan sayımı düzensizliklerini veya trombosit sorunların tanı ve tedavisini yapar. Hematolojik hastalıklar çok önemlidir ve tedavi edilmezlerse ölümcül olabilir.

İçindekiler

Hematoloji nedir?

Hematoloji, dahiliye ana branşının bir alt uzmanlık alanıdır; kan hastalıklarının tanısı, tedavisi ve önlenmesi ile ilgilenir. Hematologlar kanın yapısına, lenfatik organlara ve kemik iliğine odaklanır. Kanı, kandaki mutasyonları ve kemik iliği, dalak, timüs, lenf düğümleri gibi kan üreten organları incelerler.

Anemiden kan kanserine kadar kanı etkileyen çeşitli bozukluklar ve hastalıkların tanı, tedavi ve genel yönetimi hematologlar tarafından yapılır.

Hemogram nedir? Tam kan sayımı testi değerleri ne olmalı?

Hematolojik hastalıklar nelerdir?

Demir eksikliği anemisi, orak hücre hastalığı veya travmaya bağlı anemi
Polisitemi (aşırı alyuvar üretimi)
Myelofibroz
Lösemi, lenfoma, miyelom, miyelodisplastik sendrom gibi hematolojik kanserler
Hemofili, trombositopeni, trombofili, Von Willebrand hastalığı gibi trombosit ve kanama bozuklukları
Talasemi
Kan, kemik iliği, kök hücre nakli
Sıtma (kırmızı kan hücrelerini yok edebilen bir enfeksiyon)
Hiperkoagülabilite
Nötropeni
Arteriyel tromboembolizm, derin ven trombozu

Demir eksikliği anemisi nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Hematoloji çalışma alanları

Hemoglobinopati; kırmızı kan hücrelerinde vücuda oksijen taşıyan protein olan hemoglobinin globin zincirlerinde anormalliğe yol açan kalıtsal bir bozukluktur. Orak hücre anemisi ve talasemi hemoglobinopatinin en bilinen türleridir.
Hematolojik malignite; kemik iliği, kan ve lenf düğümleri kanserlerini tanımlar. Kan kanserleri, bağışıklık sisteminin hücrelerinde veya kemik iliği gibi kan hücreleri yapan dokularda başlar. Miyelom, lösemi ve lenfoma bir tür hematolojik malignitedir.
Anemiler; vücutta düşük hemoglobin veya kırmızı kan hücrelerine yol açan durumlardır. Anemi, oksijen bakımından zengin kanın vücutta dolaşmasını engeller.
Koagulopati; düzensiz kanama anlamına gelir, vücudun kan pıhtısı oluşturma yeteneğini yansıtır. Hemofili gibi kan bozuklukları koagulopati formlarıdır.

Lösemi nedir, neden olur? Belirtileri, türleri ve tedavi yöntemleri

Hematoloji hastalıklarının belirtileri

Her hastalığın kendine özgü belirtileri olmakla birlikte hematoloji hastalıklarının genel olarak belirtileri şunlardır:

Halsizlik, kas zayıflığı
Çarpıntı, nefes darlığı
Çabuk yorulma
Ağrı atakları
Sık enfeksiyon geçirme, ateş
Kanamanın uzun süre durmaması

Ne zaman Hematoloğa gitmek gerekir?

Anemi ve pıhtılaşma bozukluğu gibi bir hastalıkta veya vücudun bir enfeksiyona karşı sepsis gibi tehlikeli bir reaksiyon geliştirdiği durumlarda, dâhiliye doktoru hastayı bir hematoloğa yönlendirir. Lösemi, lenfoma veya multipl miyelom gibi kan kanserlerinde hasta bir onkoloğa gidebilir veya her iki alanda da eğitim almış bir hematoloğa görünebilir.

Lenf sistemi hastalıkları nelerdir? Belirtileri ve tedavileri

Hematoloji testleri

Bir hematoloğun yapabileceği testler şunlardır:

Tam kan sayımı: En yaygın hematoloji testlerinden biri olan bu test, kanın ve kanı oluşturan farklı hücre tiplerinin analizidir. Anemi, pıhtılaşma problemleri, kan kanserleri, bağışıklık sistemi bozuklukları, enflamatuar hastalıklar ve enfeksiyonların tespitinde ve izlenmesinde kullanılır. Tam kan sayımı genel olarak; lökositler (beyaz kan hücresi), eritrositler (kırmızı kan hücresi) ve trombositler gibi kan hücrelerinin seviyeleri, özellikleri, hacimleri gibi hesaplamaları içerir.

Trombosit sayısı: Genellikle tam kan sayımının bir parçası olarak yapılır. Belirli tip kanama ve pıhtılaşma bozukluklarının teşhis ve izlenmesine yardımcı olur.
Kan enzim testleri: Bu testlerin karaciğer hastalıkları veya kardiyovasküler durumları teşhis etmek için kullanılan birçok türü vardır.
Kemik iliği biyopsisi: Anemi, trombositopeni veya bazı kanserlerin teşhisinde ve izlenmesinde kullanılır. Yaygın bir test değildir, ancak hematologlar için ortaktır.
Protrombin zamanı (PT) – Kısmi tromboplastin zamanı (PTT): Kanama ve pıhtılaşma bozukluklarını değerlendirmek, antikoagülasyon tedavilerini izlemek ve tedavinin nasıl çalıştığını kontrol etmek için yapılır.

Akdeniz anemisi (talasemi) nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Hematolojik hastalıklar nasıl tedavi edilir?

Anemi tedavisi

Demir eksikliği anemisi: Çoğunlukla nedeni kan kaybı ya da kötü beslenmedir. Kan kaybına neden olabilecek mide ya da bağırsak kanaması varsa tedavi edilir. Beslenme kaynaklıysa demir açısından zengin beslenme ve demir takviyesi uygulanır.
Aplastik anemi: Kemik iliği kırmızı kan hücrelerini üretmeyi durdurduğunda ortaya çıkar. Birincil kemik iliği yetmezliği, miyelodisplazi gibi hastalıklar veya bazı ilaçlar aplastik anemiye neden olabilir. Tedavisinde ilaçlar ve kan nakli kullanılabilir.
Hemolitik anemi: Kalp kapağında sızıntı veya anevrizma gibi mekanik faktörler, enfeksiyon veya otoimmün bir hastalıktan kaynaklanabilir. Tedavide nedene bağlı olarak antibiyotikler veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanılabilir. (1)

Hemofili tedavisi

Hemofili, kanda pıhtılaşma bozukluğudur. Replasman tedavisi de denilen, donör kanından elde edilen faktör VIII transfüzyonları ile tedavi edilir. (2)

Orak hücreli anemi tedavisi

Hastalığın kesin tedavisi olmasa da vücutta hasar yaratmasını önlemek için doğru yönetilmesi çok önemlidir. Semptomları kontrol altına almak için farklı yöntemler uygulanır. Ağrı kesici ilaçlar, kan nakli, enfeksiyon tedavisi ve önlenmesi için antibiyotikler ve aşılar, folik asit takviyeleri, hidroksiüre tedavisi ve kemik iliği nakli en sık tercih edilen tedavi yöntemleridir. (3)

Hemofili nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Akdeniz anemisi (Talasemi) tedavisi

Talasemi tedavisinde pek çok branş bir arada çalışır. Kan nakli, ilaç tedavisi, kök hücre nakli ve gerekli görüldüğü taktirde kalsiyum ve D vitamini takviyeleri uygulanan tedavilerden bazılarıdır. (4)

Kan pıhtılaşması tedavisi

Kan pıhtıları, pıhtının bulunduğu yere ve hastanın sağlığına göre tedavi edilir. Tedavide kan sulandırıcılar (antikoagülanlar), trombektomi (pıhtının cerrahi olarak çıkarılması), kateter yönelimli tromboliz (kateter aracılığı ile pıhtı çözücü ilacın kan pıhtısına yönlendirildiği bir prosedür) yöntemleri uygulanabilir. (5)

Kan kanserleri tedavisi

Lösemi, lenfoma ve myelom hematolojik kanserlerdir. Genellikle tedavi hastanın yaşına, genel sağlık durumuna ve kanserin türüne göre belirlenir. Kemoterapi, biyolojik terapi, radyasyon terapisi ve kök hücre nakli gibi tedavilerin bir kombinasyonu uygulanabilir. (6)

Hemoglobin nedir? Yüksekliği ve düşüklüğü neden olur? HGB testi

Ayrıca son dönem yapılan çalışmalarla vücudun bağışıklık sistemini kullanan yenilikçi tedavi yöntemleri geliştirilmiştir. Bunlardan bazıları:

Viroterapi: Kızamık gibi bir virüsü belirli kanser hücrelerini öldürmek için silahlandırmak üzere geliştirilen biyomühendislik çalışmasıdır.
Bağışıklık kontrol noktası inhibitörleri: Bağışıklık sisteminin belirli kanser hücrelerini tanımasına ve hedeflemesine yardımcı olan ilaçlardır.
Kimerik antijen reseptörü (CAR) T-hücresi terapisi: Hastanın bağışıklık sistemine yardımcı olan T hücrelerini, kanser hücrelerine saldırmaları için geliştirilen biyomühendislik çalışmasıdır.

Lökosit (akyuvar) nedir? WBC yüksekliği ve düşüklüğünün nedenleri

Hematolog kime denir, ne iş yapar?

Hematolog, kan hastalıklarının nedenlerini ve mekanizmalarını inceleyerek yeni tedaviler geliştiren; teşhis, tedavi ve takibini yapan; hem klinik, hem de laboratuvar eğitimine sahip uzman hekimdir. Hastanelerde, kan bankalarında veya kliniklerde çalışabilirler.

Kan hastalıkları vücudun tümünü etkileyebileceğinden, hematologlar dâhiliye, radyoloji, onkoloji, patoloji, pediatri gibi hemen hemen her uzmanlık alanıyla birlikte çalışırlar. Birçok hematolog aynı zamanda onkoloji eğitimi de almaktadır.

Hematologlar aşağıdaki alanlarda uzmandırlar:

Kan oluşumu ve kan bozukluklarındaki anormallikler
Hematoloji hastalarının bakımı ve tedavisi
Hematolojik değerlendirmeler laboratuvarında yönetim ve biyolojik tanı (kan analizleri)
Kanama veya tromboza neden olan bozuklukların biyolojik ve klinik tanısı
Kemik iliği nakli sürecinin yürütülmesi
Kan bankalarının kontrolü, kan ürünlerinin üretimi
Hematolojik hastalıkları kontrol altına almak için yeni prosedürlerin araştırılması ve geliştirilmesi

Nötrofil (NEU) nedir? Yüksekliği ve düşüklüğü neden olur, belirtileri nedir?

Nasıl hematolog olunur?

Türkiye’de yan dal uzmanlığı olarak Hematoloji eğitimi, Dâhiliye veya Pediatri Uzmanlığı sonrası verilmektedir. 6 yıllık Tıp Fakültesi eğitiminden sonra 5 yıl Dâhiliye veya Pediatri uzmanlığı ve ardından 3 yıl da Hematoloji için yan dal uzmanlık eğitimi gerekmektedir.

Hematoloji uzmanları ne kadar maaş alır?

Hematologların maaşları çalıştıkları kurumlara göre farklılık göstermekle birlikte ortalama 4 bin-10 bin TL arasında değişmektedir.

Hematolojik hastalıklar ölümcül müdür?

Kanla ilgili problemler vücudun birçok fonksiyonunu engelleyebilir, kalp komplikasyonlarına ya da hızlı seyreden yüksek riskli bakteri enfeksiyonlarına yol açabilir; tedavi edilmezlerse ölümcül olabilir.

Kaynaklar ve Referanslar:

1- Blood Diseases2- Blood Disorders3- Blood Disorders

YAZIYI PAYLAŞ

Paylaş

Tweetle