Baş ve boyun kanserleri neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

30 Nisan 2015 | 18 Şubat 2020 | Kategori: Kanser, Sağlık Sözlüğü Print

79 Paylaşım

Baş ve boyun kanserleri, oldukça yaygın görülen çok sayıda kanser türünü kapsar. Nedeni tam olarak bilinmese de özellikle tütün ve alkolün birlikte kullanımı, en önemli tetikleyicisidir. Belirtileri türlerine göre farklılık gösterir. Genellikle kalıcı boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, seste değişiklik veya kısıklığı yaşanır. Tedavisi türüne, konumuna ve evresine göre değişir. Çoğunlukla cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi gibi tedaviler kullanılır. Tedaviden sonra, işitme kaybı, yeme zorluğu, diş problemleri, tiroid sorunları, nefes alma veya konuşma zorluğu gibi yan etkiler görülebilir. Bu nedenle fizik tedavi ve diğer tıp uzmanlarının kontrolü ve desteği gerekebilir. Elli yaş üstü erkeklerde daha sık görülür.

İçindekiler

Baş ve boyun kanserleri nedir?

Baş ve boyun kanserleri; gözler, beyin ve yemek borusu hariç baş veya boyun bölgesinde gelişen kanser türlerini kapsar. Bunlar, skuamöz (düz, yassı) hücre kaynaklıdır ve baş boyunda bulunan ağız, burun ve boğaz gibi nemli ve mukoza ile kaplı yüzeylerden başlar. Baş veya boyunda bu kanserin gelişebileceği 30’dan fazla alan vardır. Ayrıca kanser vücudun diğer bölgelerine, örneğin akciğere yayılabilir.

Baş ve boyun kanserleri türleri

Baş boyun kanserleri geliştiği alana göre adlandırılırlar. Ağız kanseri, dudakları, dili, diş etlerini, yanakların ve dudakların iç astarını, ağız tabanını, damağı içerir. Diğer sık görülen kanser türleri şunlardır:

Ağız kanseri neden olur? Belirtileri ve tedavisi yöntemleri

Nazofarenks (üst yutak) kanseri

Farenks (yutak), burnun arkasından başlayan, boyundan aşağı doğru inen ve soluk borusu (trake) ile sindirim borsunun (özofagusun) tepesinde biten içi boş bir tüptür. Farenksin üç kısmı vardır; bunlar nazofarenks, orofarenks ve hipofarenkstir.

Nazofarenks kanser burnun arkasının üst kısmında, orofarensk kanser yumuşak damak (ağzın arkası), dilin tabanı ve bademcikler dâhil farenks orta kısmında, hipofarenks kanseri ise boğazın alt kısmındaki hücrelerde gelişir.

Larinks (gırtlak) kanseri

Gırtlak (larenks) kanseri, ses tellerini içeren boğaz bölgesinde oluşur. Larinks, boyundaki farenksin hemen altında kıkırdaktan oluşan kısa bir geçittir. Ayrıca yiyeceklerin hava geçişlerine girmesini önlemek için gırtlak örtüsünü hareket ettiren küçük bir doku parçasına (epiglottis) da sahiptir.

Gırtlak (larenks) kanseri nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Paranazal sinüsler ve burun boşluğu kanseri

Kanser paranazal (burun çevresi) sinüslerin ve burun boşluğunun dokularında başlar. Paranazal sinüsler burun çevresindeki kemiklerde içi boş, hava dolu boşluklardır. Burun boşluğu ise ağız çatısını oluşturan kemiğin üzerinde uzanır ve boğazı birleştirmek için arkaya doğru eğilir.

Tükürük bezi kanseri

Tükürük bezlerinin dokularında kanserli hücrelerin oluştuğu bir kanser türüdür. Tükürük bezleri kansere dönüşebilecek birçok farklı hücre barındırır, bu nedenle birçok farklı tipte tükürük bezi kanseri vardır. Bunlardan biri de baş boyun kanser grubunun bir türüdür ve nadir görülür.

Özofagus (yemek borusu) kanseri , tiroid kanseri, beyin tümörleri ve göz kanseri, baş boyun kanseri grubunda yer almaz.

Baş ve boyun kanserleri nedenleri

Baş boyun kanserlerinde hücrelerin neden mutasyona uğrayıp anormalleşmeye başladığı kesin olarak bilinmemektedir. Ancak tetikleyici birçok risk faktörü vardır. Bu riskleri taşımak kanser olma olasılığını artırır ama kesin kanser olacağınız anlamına gelmez. Çünkü bu risklere sahip olmayan insanlarda da bu kanser türü gelişebilir.

Baş boyun kanserleri risk faktörleri

Alkol ve tütün kullanımı: Sigara, tüm tütün ürünleri ve alkol, baş boyun kanserleri ve ağız, orofarenks, hipofarenks, larinks kanserlerinin en önemli risk faktörleridir. Baş ve boyun kanserlerinin en az %75’inin nedenidirler. Tütün ve alkolü birlikte kullanan insanlarda kanser gelişme riski daha fazladır
HPV – insan papilloma virüsü: Bu virüse bağlı enfeksiyon bazı kafa boyun kanserleri, özellikle de bademcikler veya dili kapsayan orofarenks kanserler için bir risk faktörüdür

HPV nedir? Nasıl bulaşır? Belirtileri, tedavisi ve aşıları

Salamura veya tuzlu yiyecekler: Çocukluk döneminde salamura veya tuzlanmış gıdaların tüketimi, nazofarenks kanseri için bir risk faktörüdür
Ağız sağlığı: Kötü ağız hijyeni ve eksik dişler ağız kanserine yol açabilir.
Mesleki maruziyet: Ahşap tozu nazofarenks kanserine; asbest ve sentetik lifler gibi bazı kimyasallar ise gırtlak kanserine yol açabilir.
Radyasyona maruz kalmak: Özellikle tükürük bezleri kanserine neden olabilir.
Epstein-Barr virüsü enfeksiyonu: Epstein-Barr virüsüyle enfeksiyon, nazofarenks kanseri ve tükürük bezi kanseri için bir risk faktörüdür.

Baş ve boyun kanserleri belirtileri

Kalıcı boğaz ağrısı
Yutmada güçlük
Seste değişiklik veya ses kısıklığı, baş ve boyun kanserlerinin en dikkat çekici belirtileridir.

Başlıca türlerine göre diğer belirtiler şöyledir:

Ağız boşluğu: Diş etleri, dil veya ağızda beyaz ya da kırmızı yamalar, protezlerin rahatsızlık vermesine neden olan çene şişmesi ve ağızda kanama veya uyuşma
Farinks: Solunum veya konuşma sorunu, ağrılı yutma zorluğu, boyunda veya boğazda kalıcı ağrı, sık baş ağrısı, kulaklarda ağrı, çınlama sesi veya işitme zorluğu
Larenks: Ağrılı yutma zorluğu veya kulakta ağrı

Asbest nedir? Ne kadar tehlikelidir? Korunmak için ne yapmalı?

Paranazal sinüsler ve burun boşluğu: Temizlenmeyen sinüsler, antibiyotikler ile tedaviye yanıt vermeyen kronik sinüs enfeksiyonları, burun kanaması, sık baş ağrısı, şişlik gibi gözlerle ilgili diğer sorunlar, üst dişlerde ağrı veya protezlerle ilgili problemler.
Tükürük bezleri: Çene veya çene kemiğinin altında şişlik, yüz kaslarında uyuşma, felç ya da ağrı.

Bu belirtiler daha az ciddi rahatsızlıklardan da kaynaklanabilir. Ancak kanser tedavilerinde erken teşhis hayati bir önem taşıdığından hiç vakit geçirmeden bir uzmana görünmek önemlidir.

Baş ve boyun kanserleri teşhisi

Hastanın şikâyetleri doğrultusunda sağlık geçmişi, alışkanlıkları ve aile öyküsü hakkında bilgi alınırken fiziksel muayene yapılır. Belirti ve semptomlar baş boyun kanserine işaret ediyorsa daha fazla test yapılır.

Bu testlerden bazıları şunlardır:

Kan ve idrar tahlilleri: Bu tahliller hastanın genel sağlığıyla ilgili daha fazla bilgi verebilir.
Boyun muayenesi: Doktor baş ve boyun bölgesini kontrol ederek anormal bölgeleri saptamaya çalışır. Örneğin şiş lenf bezleri fiziksel muayenede kolayca hissedilir. Ağız ve boğazın bazı kısımları kolayca görülmediğinden bu bölgelere bakmak için aynalar, ışıklar ve/veya özel fiber optik mikroskoplar kullanılabilir.
Panendoskopi: Bu işlemde lokal anestezi altında burun, ağız ve boğaz içine bir tür mikroskop olan panendoskopiyle bakılır ve biyopsi ile doku parçaları çıkartılabilir.

Biyopsi nedir, nasıl yapılır? Biyopsinin riski var mıdır?

Biyopsi: Şüpheli bölgeden küçük bir doku parçasının incelenmek üzere alındığı işlemdir. Bu işlemle kesin kanser teşhisi konulur.

Teşhis konduktan sonra kanserin türü, evresi ve metastaz yapıp yapmadığını araştırmak için yapılan diğer testler ise bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MRG), göğüs röntgeni, positron emisyon tomografisi (PET) ve baryum yutma işlemidir.

Baş ve boyun kanserlerii evreleri

Evre, kanserin başladığı yerde büyümesini veya yayılmasını tanımlar. Ayrıca kanserin diğer organlara yayılıp yayılmadığını da söyler. Baş boyun kanseri evreleri, türlerine göre farklılık gösterebilir, ancak genel olarak kanser evreleri 0, 1, 2, 3 veya 4 olarak numaralandırılır. Sayı ne kadar az olursa kanser o kadar az yayılmış olur. Evre 4 gibi daha yüksek bir sayı, başladığı yerden yayılan daha ciddi bir kanser anlamına gelir.

Baş ve boyun kanserleri metastazı

Bu gruptaki bir kanser türünden dolayı tedavi görmüş kişilerde baş boyun kanserleri metastazı olasılığı daha yüksektir. İkincil kanser olarak adlandırılan bu kanserler genellikle baş, boyun, yemek borusu veya akciğerlerde gelişir.

Metastaz nedir, neden olur? Metastatik kanser belirtileri ve tedavisi

Baş ve boyun kanserleri tedavisi

Baş ve boyun kanser cerrahisi

Bu kanserlerin bazıları, ulaşılması zor yerlerdedir. Yine de ameliyat, kanseri ve çevresindeki sağlıklı dokunun bir kısmını çıkarmak için tercih edilebilir. Bazı durumlarda dilin, boğazın, gırtlağın, soluk borusunun veya çene kemiğinin çıkarılması gerekebilir.

Ayrıca boyundaki kanserli lenf bezlerini çıkarmak için de uygulanabilir. Ameliyat ileri evredeki hastaların yaşadıkları semptomları hafifletmek için de kullanılabilir. Hasta , tümör nedeniyle yutma sorunu yaşıyorsa bir beslenme tüpü yerleştirmek için ameliyat yapılabilir.

Baş ve boyun kanserlerinde radyoterapi

Radyoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili ışınlar kullanır. Baş boyun kanserlerinde ana tedavi olarak, ameliyat öncesinde tümörü küçültmek, sonrasında ise geriye kalan kanserli hücreleri öldürmek için uygulanabilir. Ayrıca son evredeki kanser vakalarında semptomları hafifletmek için de radyasyon tedavisi kullanılabilir. Radyasyon iki farklı yöntemle verilebilir.

Radyoterapi nedir? Kanser tedavisinde nasıl uygulanır? Yan etkileri

En sık kullanılan yöntem harici ışın radyasyonudur ve vücudun dışındaki bir makineden kansere yöneliktir. Diğeri ise radyoaktif tohumların kanserli bölgeye yerleştirildiği brakiterapidir (iç radyasyon). Bu tedavinin genel yan etkileri yorgunluk, tat değişiklikleri, boğuk ses, ağız kuruluğu, ağız ve boğaz yaraları, yutma veya yeme sorunudur.

Baş ve boyun kanserlerinde kemoterapi

Kemoterapi kanserle savaşmak için ilaçların kullanılmasıdır. İlaçlar koldaki bir damardan veya hap olarak verilebilir. Bu ilaçlar kana geçer ve vücuda yayılır. Çoğunlukla iki veya daha fazla ilaç birlikte verilir ve tedavi aylarca sürebilir. Genellikle radyasyonla birlikte verilir. Yan etkileri yorgunluk, mide bulantısı, kusma ve saç dökülmesidir.

Kemoterapi nedir? Kanser tedavisinde nasıl uygulanır, yan etkileri nelerdir?

Hedefe yönelik tedavi

Bu ilaçlar direkt kanserli hücreleri öldürürken normal hücrelere zarar vermez. Bazen kemoterapinin yerine kullanılabildiği gibi, bazen de kemoterapinin etkisini artırmaya yardımcı olur, yan etkileri daha azdır. Genellikle son evre kanser tedavilerinde uygulanır.

İmmünoterapi

İmmünoterapi tedavisiyle bağışıklık sisteminin kansere saldırmasına yardımcı olunur. Daha az yan etkiye sahiptir ancak bazen bu yan etkilerden biri ciddi olabilir.

Baş boyun kanserleri tekrarlayabilir. Bu nedenle tedavi bitse de hasta takip altında tutulur. Bu sürece doktor karar verir ve hasta kontrole geldiğinde laboratuvar testleri veya görüntüleme testleri yapılabilir.

İmmünoterapi nedir, nasıl uygulanır? Kanser tedavisindeki faydaları

Baş ve boyun kanserleri yaşam süresi

Erken teşhis her zaman kanseri yenme şansını yükseltir. Bu baş boyun kanserleri için de geçerlidir ancak yavaş ilerleyen kanser türleri olduklarından belirtiler genellikle ikinci ya da daha üst evrelerde fark edilip ciddiye alınır. Eğer kanser 1. Evrede teşhis edilebilirse 5 yıllık sağ kalım oranı % 75 civarındadır. Hastanın genel sağlığı, yaşı gibi etmenler de tedavi sürecini ve başarısını etkileyebildiğinden genel bir yaşam süresi vermek zordur. Ancak kanser ileri aşamalardaysa ölüm riski artabilir.

Baş ve boyun kanserlerine iyi gelen şifalı bitkiler

Yeşil çay: Demleme usulüyle yapılan bu çayın suyunun en fazla 65-70 derece olması gerekir. 2-2,5 gr yeşil çayı 350 ml. suda iki-üç dakika demledikten sonra yapraklarını çıkararak günde 2-3 bardak tüketebilirsiniz. Çay soğuduğunda tadı bozulabileceğinden demliğin ısısını altında bir mum ile korumaya özen gösterin.
Çörek otu: Çörek otunun çayını yapabilirsiniz, ayrıca salataya ya da yoğurda katarak da tüketebilirsiniz. Çörek otu yağından çay da hazırlayabilirsiniz. Bunun için bir kupa sıcak suya 1 çay kaşığı nane koyup 10 dk. demleyin. Daha sonra nane yapraklarını çıkarmak için bir elekten süzüp 1 çay kaşığı çörek otu yağı ve tatlandırmak için 1 tatlı kaşığı ilave ederek günde 1-2 bardak içebilirsiniz.
Zerdeçal: Demleme usulü çayını hazırlayıp günde 1-2 bardak tüketebilirsiniz. Ayrıca özellikle ağız kanseri vakalarında gargara yapabilir ya da 1 tatlı kaşığı zerdeçalla suyu karıştırıp macun kıvamına getirerek ağız içi yaralarına uygulayabilirsiniz.
Kudret narı: Bir sonbahar bitkisi olan kudret narını taze tüketebileceğiniz gibi kudret narı yağı ya da macunu da alabilirsiniz.
Ökseotu: Bu bitkiden hazırladığınız çaydan günde 1-2 bardak tüketebilirsiniz. Bunun için 1 çay kaşığı dolusu ince kıyılmış ökse otunu 1 fincan soğuk suya atıp oda sıcaklığında 1 gün bekletin. Daha sonra bu karışımı ısıtarak içebilirsiniz.
Devedikeni: Demleme usulü çayını hazırlayıp günde 1-2 bardak tüketebilirsiniz.

Deve dikeni neye iyi gelir? Tohumu ve yağının faydaları

Bu şifalı bitkileri doktora danışmadan kesinlikle kullanmayın. Ayrıca aynı anda örneğin ökseotu çayı ve yeşil çay bir arada içilmemelidir.

Baş boyun kanserleri hastaları nasıl beslenmeli?

Beslenme, baş boyun tedavisinin önemli bir parçasıdır çünkü tedavilerin çoğu yemek yemeyi ve yutmayı zorlaştırır. Tedavi sırasında vücudu güçlü tutmak için tahıl ve taze sebze, meyve ağırlıklı beslenmek, şeker tüketimini sınırlamak ve bol su içmek son derece önemlidir. Ağızda oluşabilecek yaraları korumak ve kurumayı önlemek için yiyecekler öğütülebilir ya da püre haline getirilebilir.

Ekşi ve şekersiz sert sakızlar, kserostomiye sahip hastalarda tükürük akışını uyarır. Hastalar, ağızda kuruma yapan kafein, tütün ve alkol gibi maddelerden kaçınmalıdır. Bazı hastalar yapay tükürük ve ağız nemlendirici ürünlerle rahatladıklarından bahsetmektedirler. Yutma ile ilgili bir güvenlik sorunu varsa alınan sıvının yoğunluğunun da ayarlanması gerekir. Tüm bu konularla ilgili hastalar bu konuda uzman bir diyetisyenden yardım alabilirler.

Baş ve boyun kanseri hastalarına öneriler

Egzersiz yapın: Haftada 40-60 dakika orta derecede egzersiz, vücudun hastalıklara karşı verdiği tepkiyi artırarak kanser gelişimini önlemeye yardımcı olabilir. 25 dakikalık tempolu bir yürüyüşün kanser riskini % 18 kadar azalttığı görülmüştür.
Bol bol güneşlenin: D vitamini eksikliği erken metastaza yol açabilir. Bu nedenle sabah egzersizini güneşli bir alanda yapmayı tercih edin.
Uykunuzu düzenleyin: Uyku, yara iyileşmesinde önemli bir faktördür. Uykudan önce içilen 1 bardak sıcak badem sütü, uykuya dalmanızı kolaylaştırabilir. Magnezyum takviyesi uyku düzenlemesinde rol oynar. Televizyonunuzu ve yatak odanızdaki tüm ışıkları her zaman kapatın. Vücut sıcaklığı uykuya dalmanızı zorlaştırabilir. Bu yüzden egzersizlerinizi akşam değil sabah yapmayı tercih edin.
Tütün ürünleri ve alkol kullanmayın: Bu kanserin en önemli tetikleyicisi olan tütün ve alkol kullanmayı kesinlikle bırakmalısınız. Bu konuda doktorunuzdan yardım isteyebilirsiniz. Bknz: >>> Head and Neck Cancer Symptoms

Kaynaklar ve Referanslar:

1- Head and Neck Cancer,2- What Causes Head and Neck Cancers?3- Head and Neck Cancer,4- Diagnosis and management of head and neck cancer

YAZIYI PAYLAŞ

Paylaş

Tweetle