Panik atak gerçek bir tehdit olmayan durumlarda kişilerin kendisini tehlikede hissedip aşırı korku ve heyecanlı tepkiler vermesiyle gelişen bir psikolojik durumdur. Aşırı kaygı ve korku, kalp çarpıntısı, kesik nefesler, mide bulantısı, baş dönmesi, göğüste baskı ve ölüm korkusu gibi belirtilerle ortaya çıkar. Genellikle genetik özellikler; stresli yaşam ve koşulları; sigara, alkol, madde ve kafein tüketimi gibi sebeplerle ortaya çıkar ve tekrarlaması durumunda panik bozukluğu adı verilen psikolojik rahatsızlığa dönüşebilir. Bilişsel davranışçı terapi ve ilaç desteği ile tedavi edilebilen panik ataklar ve panik bozukluğu, yaşam tarzında yapılacak değişikliklerle de ciddi oranda azaltılabilir.
İçindekiler
Panik atak nedir?
Panik atak, herhangi bir dış tehdit olmadan kendini tehlikede hissedip aşırı kaygı ve korku tepkileri verme durumudur. Ortada gerçekten bir sorun olmasa da beden kalp çarpıntısı, mide bulantısı, nefes darlığı gibi korkutucu tepkiler verir. Süreleri 5 ila 20 dakika arasında değişen ataklar sırasında kişiler kalp krizi geçirdiklerini veya öleceklerini düşünebilirler. Bu gerçekten korkutucu bir durumdur ancak tehlikeli değildir. (1)
Anksiyete nedir? Kaygı neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
Panik atak neden olur?
Panik atağı tetikleyen şeyler nelerdir?
Ataklar çoğu zaman belirgin bir neden olmadan oluşsalar da çeşitli faktörler gerçekleşmelerinde rol oynayabilir:
- Genetik özellikler, ailede panik atak yaşamış bireylerin olması
- Stres düzeyinin artması, yakın zamanda yaşanan kayıplar, travmatik olaylar
- Çocukluk döneminde fiziksel veya cinsel istismar
- Strese ve olumsuz duygulara yatkınlık
- Sigara ve kafein tüketimi
- Obsesif-kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu, agorafobi gibi psikolojik durumlar
- Uyuşturucu madde kullanımı
- Nörotransmiter adı verilen beyindeki iletici yapılarda görülen kimyasal dengesizlikler
Panik atak belirtileri
- Kalp atışlarında hızlanma ve kalp çarpıntısı
- Göğüste baskı hissi
- Nefes darlığı, tıkanıklık, hızlı ve kesik nefes alma
- Boğulma hissi
- Ağız kuruluğu
- Terleme
- Titreme ve sıcak basmaları
- Baş dönmesi
- Mide bulantısı
- Kulak çınlaması
- Parmaklarda karıncalanma
- Bayılacak gibi hissetme
- Kontrolü kaybetme hissi
- Kalp krizi geçirme korkusu ya da ölüm korkusu
- Aklı yitirme veya delirme korkusu
Paranoya nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
Panik atak krizi nasıl olur?
Ataklar genellikle belirgin bir tetikleyici durum olmadan, herhangi bir ortamda, aniden oluşur. İlk olarak birden gelen bir kalp çarpıntısı ile başlar ve diğer semptomlarla birlikte birkaç dakika içinde şiddeti artar. Ataklar genellikle 5-20 dakika arası sürse de bazı ekstrem durumlarda bir saate kadar da uzayabilir.
Atak geçtikten sonra kişiler kendilerini çok yorgun ve bitkin hissedebilirler. Bu yorgunluk bazı durumlarda saatler sürebilir. Korku, endişe, stres gibi psikolojik etkileri ise genellikle daha uzun etkildir.
Panik atakta nefes darlığı
Ataklar sırasında nefessiz kalmak birçok insanı korkutur ve kişiler sıklıkla öleceklerini düşünür. Nefesteki tıkanmalar ve nefesin yetmemesi hissi çoğu zaman psikolojiktir. Eğer bu konuyla ilgili bir sağlık sorununuz yoksa, panik atak sırasında nefessiz kalmak tehlikeli değildir. Vücut kendine gerekli olan oksijeni ataklar sırasında da alabilmektedir.
Kişiler her ne kadar derin nefes alma ihtiyacı hissetse de bedenleri derin nefes alabilecek bir durumda değildir ve alabilecekleri nefes kısıtlıdır. Ancak vücut kendine gerekli olan oksijeni ataklar sırasında da alabilmektedir.
Panik atak nasıl geçer?
Panik atak sırasında nasıl nefes almalı?
- Nefesinizi kontrol etmeye çalışın. Nefes alıp verişinize odaklanın.
- Yavaşça burnunuzdan derin bir nefes alın, kısa bir süre tutun ve tekrar yavaşça ağzınızdan nefes verin.
- Nefesinizi alırken dörde kadar sayın, bir saniye tutun ve verirken de dörde kadar sayarak yavaşça bırakın.
- Bunu yaparken burnunuza aldığınız nefese ve onun göğüs boşluğunuzu nasıl doldurduğuna odaklanın.
Panik atak anında ne yapmak gerekir?
Panik atak sırasında belirtiler tedirgin edici olsa da endişeye kapılmayın. Unutmayın, ciddi bir tehlike altında değilsiniz. Yukarıda bahsettiğimiz nefes yöntemi dışında ataklar sırasında şunları yapabilirsiniz:
- Yaşadığınız şeyin geçeceğinin bilincinde olun. Çoğu zaman ataklar kalp krizi ile karıştırılır. Nefes darlığı ve kalp hızındaki artış korkutucu olsa da bu belirtilerin panik ataktan kaynaklandığını ve bir süre sonra geçeceğini hatırlayın.
Nefes darlığı (dispne) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi
- Gözlerinizi kapatın, bulunduğunuz yere ve zamana odaklanın. Ataklar sırasında gözlerinizi kapayıp çevrenizdeki uyarıcı etkenlerden uzaklaşmaya çalışın. Oturduğunuz yeri, ayağınızın bastığı zemini, bir şey tutuyorsanız tuttuğunuz nesneyi hissedin ve bulunduğunuz ana odaklanın. Bazen ortamda bulunan bir nesneyi seçmek ve ona odaklanmak da gerçekliğe dönüp sakinleşebilmenize yardımcı olabilir.
- Kaslarınızı sıkıp gevşetin. Bedenimizin üzerinde kontrol sağlamak atakları sonlandırmaya yardımcı olur. Bu nedenle atak sırasında el veya ayak parmaklarınızdan başlayarak, sırasıyla tüm kaslarınızı sıkıp gevşetin. Bunun için, her seferinde bir kası (vücudun her iki tarafındaki kaslar aynı anda olacak şekilde, örneğin sağ ayak ve sol ayak birlikte) sıkabildiğiniz kadar sıkın, o kasları hissedin ve sonrasında yavaşça bırakın. Bunu bütün bedeniniz için tekrarlayın.
Antidepresan nedir? Ne işe yarar? Yan etkileri ve depresyon tedavisi
Panik atak için ne zaman doktora görünmek gerekir?
Panik ataklar hayatınızın yoğun ve stresli dönemlerinde karşınıza çıktıysa, stres azaldığında da tekrar etmediyse doktora gitmeniz şart değildir. Ancak ataklar tekrarlıyor ve gündelik hayatınızı sürdürmenize engel oluyorsa mutlaka bir uzmana danışın.
Panik bozukluğu nedir?
Panik bozukluk ve panik atak arasındaki fark nedir?
Her panik atak yaşayan kişi panik bozukluğu geliştirmez. Panik bozukluk, bir tür kaygı bozukluğudur. Panik bozukluğu olan kişilerde sık ve beklenmedik, hayat kalitesini düşürecek düzeyde panik ataklar olur. Kişi zamanla yeni atakların gelmesinden ve etkilerinden korkmaya başlar. Atak geldiğinde güvenli bir yerde olabilmek için işini/okulunu aksatabilir, arkadaş toplantılarına katılmamayı tercih edebilir, hatta hiç evden çıkmayabilir. (2)
Panik atak testi ve teşhisi
Panik atak tanısı nasıl konulur?
Ataklarınız tekrarlıyorsa ve hayatınızı etkiliyorsa aile hekiminize veya bir psikoloğa başvurabilirsiniz.
- Teşhis için doktor öncelikle tam bir fizik muayene yapabilir.
- Tiroid veya kalp ile ilgili sorunları elemek için kan testleri ve elektrokardiyogram (EKG) isteyebilir.
- Yaşamınız, korkularınız veya endişeleriniz, panik ataklar sırasında neler yaşadığınız, atakların ne sıklıkta geldiği ve ne kadar sürdüğü, hayatınızı nasıl etkilediği, ailenizde panik atak görülüp görülmediği hakkında sorular sorabilir. Verdiğiniz yanıtlara göre yaşadığınızın panik atak ya da panik bozukluk olup olmadığına karar verilir.
Prozac (fluoksetin) nedir? Ne için kullanılır? Yan etkileri nelerdir?
Panik atak tedavisi
Panik atak için hangi ilaç kullanılır?
İlaç tedavisi genelde psikoterapiye destek tedavi yöntemidir. Bazı tedavilerde ilaç gerekli görülmezken, bazıları için doktor ilaç kullanımı önerebilir. (3)
Panik atak tedavisinde kullanılan ilaçlar:
- SSRI (Seçici serotonin geri alım inhibitörü) grubu ilaçlar (Fluoksetin, sertralin vb.): Kandaki serotonin seviyesini yükselten antidepresanlardır.
Lustral (sertralin) nedir? Ne için kullanılır? Yan etkileri nelerdir?
- SNRI (Serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri): Kandaki serotonin ve norepinefrin geri emilimini azaltan antidepresan türü ilaçlardır.
- Benzodiazepinler: Genelde kısa dönemli tedaviler için tercih edilen yatıştırıcı ilaçlardır.
Panik bozukluğu tedavisinde kullanılan ilaçlar ruh halinizi etkileyen ve zaman zaman yan etkilere sebep olabilen ilaçlardır. Bir kısmı bağımlılığa yol açabilir. Bu nedenle mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalı ve bırakılmalıdır.
Panik atak psikoterapi ile geçer mi?
Tedavide etkili olan ve birincil olarak tercih edilen yöntem psikoterapidir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT) adı verilen kısa dönemli terapilerle panik belirtilerinizi kontrol altına alabilir ve zaman içinde tamamen kurtulabilirsiniz. Bu terapilerde amaç, panik atak belirtilerinin yarattığı korkuyu ortadan kaldırmak, ataklar yüzünden hayatın kısıtlanmasını önlemek ve zaman içinde panik atakların oluşmasını engellemektir. (4)
Selectra (sertralin) nedir? Ne için nasıl kullanılır? Yan etkileri
Panik atak hastaları nasıl beslenmeli?
Panik atak tedavilerine ek olarak beslenme düzeninizi değiştirmek iyileşme sürecinizi destekler. Beslenme ile ilgili yapabileceklerinizden bazıları şunlardır:
- Kafeinden uzak durun. Günde 1 ya da 2 bardaktan fazla kahve tüketmeyin.
- B vitamini içeren besinler tüketin.
- Siyah çay yerine bitki çayı veya yeşil çay için.
- Fazla şekerli ve tuzlu gıdalardan kaçının.
- Meyve-sebze tüketimini artırın.
- Uzun süre aç kalmayın
- Kalorisi düşük diyetler uygulamayın.
Gençlerde ve çocuklarda panik atak
Çocuklarda nadiren de olsa panik atak görülebilir. Gençlerde çocuklara oranla daha yaygındır. Yetişkinler için bile korkutucu ve tedirgin edici olabilen panik ataklar, çocuklarda baş etmenin daha zor olduğu bir durum halini alabilir. Gelişimsel özelliklerini etkileyebilir ve öğrenme güçlüklerine yol açabilir.
Çocuklarda panik atak gözlenirse vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmakta yarar vardır. Uzmanlar çocuğunuzun hayatındaki stres faktörlerini ve deneyimlediği panik atakları değerlendirerek atakların sebebine ve tedavinin seyrine ilişkin kararlar verebilir.
Stres nedir? Stresle nasıl başa çıkılır? Neden olduğu hastalıklar…
Hamilelikte panik atak için ne yapılır?
Hamilelik, yaşam tarzındaki ve hormonlardaki değişiklikler sebebiyle oldukça stresli ve kaygı verici bir dönem olabilir. Bu dönemde, geçmişte panik atak yaşayan kişiler yeni ataklar yaşayabileceği gibi, hiç atak geçirmemiş kişiler de ilk kez panik atak yaşayabilirler.
Panik ataklar tek başına tehlikeli olmasa da hamilelik dönemindeki yüksek kaygı ve stres düzeyi bebek gelişimini ve hamileliği etkileyebileceği için, panik atak geçiren hamile kişilerin en kısa zamanda bunu doktorlarıyla paylaşması ve doktorun önerileri doğrultusunda önlemler alması gereklidir.
Panik atak yaşayanlar için öneriler
Ataklarla yaşamak hayatınızı zorlaştırabilir. Tedavi sürecinize ek olarak hayatınızda yapacağınız kimi değişikliklerle atak sıklığını azaltabilir ve ataklar üzerindeki kontrolünüzü artırabilirsiniz.
- Tedavinize uyum gösterin. Terapilerinizi aksatmayın, ilaçlarınızı doktorunuzun önerdiği şekilde kullanın.
- Destek gruplarına katılın. Panik bozukluğuna sahip başka insanlarla deneyimlerinizi paylaşabileceğiniz gruplara katılın.
- Atak geldiğinde yapacaklarınızı önceden belirleyin. Terapistinizle birlikte atak sırasında yapacaklarınızın bir listesini çıkarın.
- Korkunuzun üzerine gidin, kalabalık ortamlardan kaçınmayın.
- Bedeninizin kontrolünü geri kazanmak için düzenli olarak yoga ve egzersiz yapın.
- Beslenme alışkanlıklarınızı değiştirin. Yukarıda bahsettiğimiz beslenme önerilerini dikkate alabilirsiniz.
YAZIYI PAYLAŞ
Yazar Hakkında
Ekin Çakır
Psikoloji
Panik atak’a genel bir bakış: Panik atak nedir, belirtileri nelerdir?
Panik atak neden ve nasıl oluşur?
Beynin yardım çağrısı olan panik atak, asıl sorununuzu maskeliyor
Panik atak, uyku problemlerine neden oluyor
Panik atak nedir, kişinin yaşamını nasıl etkiler?
YORUMUNUZ VAR MI?