Panik atak gerçek bir tehdit olmayan durumlarda kişilerin kendisini tehlikede hissedip aşırı korku ve heyecanlı tepkiler vermesiyle gelişen bir psikolojik durumdur. Aşırı kaygı ve korku, kalp çarpıntısı, kesik nefesler, mide bulantısı, baş dönmesi, göğüste baskı ve ölüm korkusu gibi belirtilerle ortaya çıkar. Genellikle genetik özellikler; stresli yaşam ve koşulları; sigara, alkol, madde ve kafein tüketimi gibi sebeplerle ortaya çıkar ve tekrarlaması durumunda panik bozukluğu adı verilen psikolojik rahatsızlığa dönüşebilir. Bilişsel davranışçı terapi ve ilaç desteği ile tedavi edilebilen panik ataklar ve panik bozukluğu, yaşam tarzında yapılacak değişikliklerle de ciddi oranda azaltılabilir.
İçindekiler
Panik atak, gerçek bir tehdit ya da tehlike olmayan durumlarda kişilerin kendisini tehlikede hissedip aşırı kaygı ve korku tepkileri vermesiyle gelişen bir psikolojik durumdur. Ortada gerçekten bir sorun olmasa da bedenimiz bir sorun varmış gibi çeşitli tepkiler verir. Kalp çarpıntısı, mide bulantısı, nefes darlığı gibi tepkilerle panik ataklar korkutucu olabilir. Atak sırasında kişiler kalp krizi geçirdiklerini veya öleceklerini düşünebilirler.
Süreleri 5 ila 20 dakika arasında değişen panik ataklar genellikle kişinin stresli dönemlerinde, ortada belirgin bir sebep olmadan aniden gelişebilir. Korkutucu olmalarına karşın tehlikeli değillerdir. Çoğu insan hayatının stresli zamanlarında bir ya da iki kez panik atak geçirebilir. Bu dönem bittikten sonra atakların devam etmemesi beklenir. (1)
Anksiyete nedir? Kaygı neden olur? Belirtileri, tedavisi ve çözümü
Panik ataklar çoğu zaman belirgin bir neden olmadan oluşur. Ancak atakların oluşumunda çeşitli faktörler rol oynayabilir:
Paranoya nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
Panik ataklar genellikle belirgin bir tetikleyici durum olmadan, aniden başlar. İşte, okulda, trafikte veya kalabalık ve kapalı bir ortamda gelebilecekleri gibi evde sakince otururken de oluşabilirler. Genelde aniden gelen bir kalp çarpıntısı ile başlar ve birkaç dakika içinde şiddetlerini artırırlar. Ataklar genellikle 5-20 dakika arası sürse de bazı ekstrem durumlarda bir saate kadar da sürebilir.
Atak geçtikten sonra kişiler kendilerini çok yorgun ve bitkin hissedebilirler. Bu yorgunluk bazı durumlarda saatler sürebilir. Korku, endişe, stres gibi psikolojik etkileri ise genellikle daha uzun sürmektedir.
Panik ataklar sırasında nefessiz kalmak birçok insanı korkutur ve kişiler sıklıkla öleceklerini düşünür. Nefesteki tıkanmalar ve nefesin yetmemesi hissi çoğu zaman psikolojiktir. Eğer bu konuyla ilgili bir sağlık sorununuz yoksa, panik atak sırasında nefessiz kalmak tehlikeli değildir.
Vücudumuz kendine gerekli olan oksijeni ataklar sırasında da alabilmektedir. Bu durumu test etmek isterseniz bir pipet alıp birkaç dakika boyunca sadece pipetten nefes almayı deneyebilirsiniz. Panik ataklar sırasında yaşanan nefesin yetmemesi hissi, pipetten nefes almaya çok benzer. Kişiler her ne kadar derin nefes alma ihtiyacı hissetse de bedenleri derin nefes alabilecek bir durumda değildir ve alabilecekleri nefes kısıtlıdır.
Başta çok korkutucu gelse de pipetle birlikte denendiğinde de benzer bir durum yaşanır ve birkaç dakika beklerseniz aslında biraz yorgunluk yaşamak dışında korkulacak bir şey olmadığını, nefessiz kalmayacağınızı görmüş olursunuz.
Panik atak sırasında belirtiler tedirgin edici olsa da endişeye kapılmayın. Unutmayın, ciddi bir tehlike altında değilsiniz. Panik atak sırasında şunları yapabilirsiniz:
Nefes darlığı (dispne) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Panik ataklar sıklıkla kalp kriziyle karıştırılabildiği için genelde kişiler kalp krizi geçirdiklerini düşünerek hastanelerin acil servisine başvururlar. Burada yapılan testler sonucunda yaşanan durumun panik atak olduğu ortaya çıktıysa izlenebilecek en doğru yol bir ruh sağlığı uzmanına danışmaktır.
Antidepresan nedir? Ne işe yarar? Yan etkileri ve depresyon tedavisi
Panik ataklar hayatınızın yoğun ve stresli dönemlerinde karşınıza çıkabilir. Bir ya da iki kez deneyimlediyseniz ve sonrasında stresli dönemizin sona ermesiyle ataklar tekrar gelmediyse doktora gitmeniz şart değildir. Ancak eğer ataklar tekrarlıyor ve hayatınızda sizi bir şeylerden alıkoyuyorsa bir uzmana danışmak gereklidir.
Bazı durumlarda panik ataklar sıkça tekrarlar ve hayat kalitenizi düşürür. Zamanla yeni panik atakların gelmesinden korkmaya ve atak geldiğinde güvenli bir yerde olabilmek için işinizi/okulunuzu aksatmaya, arkadaşlarınızla görüşmemeye ya da dışarı çıkmamaya başlayabilirsiniz. Bu durumda panik atakların panik bozukluğu adı verilen durumdan kaynaklanması olasıdır.
Panik bozukluğu, tekrarlayan panik ataklarla başlar, bu ataklar yüzünden kişiler normal hayatlarını sürdürmekte zorlanır, ciddi değişiklikler yapıp birçok şeyden kaçınmaya başlarlar ve zamanla günlük hayattaki işlevselliklerini yitirmeye başlarlar. Yaklaşık olarak her 75 kişiden birinde görülen ve genelde genç yaşlarda başlayan panik bozukluğu kişiler için hayatı çok zorlaştırsa da kısa dönemli psikoterapiler ve gerektiğinde ilaç desteği ile çözülebilmektedir. (2)
Panik ataklarınız tekrarlıyorsa ve hayatınızı etkiliyorsa aile hekiminize veya bir psikoloğa başvurabilirsiniz. Teşhis için doktorunuz veya psikoloğunuz size birtakım sorular sorabilir.
Prozac (fluoksetin) nedir? Ne için kullanılır? Yan etkileri nelerdir?
Bu sorular panik ataklar sırasında neler yaşadığınız, atakların ne sıklıkta geldiği ve ne kadar sürdüğü, hayatınızı nasıl etkilediği, ailenizde panik atak görülüp görülmediği gibi konulara yöneliktir. Bu sorulara verdiğiniz yanıtlarla yaşadıklarınızın panik atak olup olmadığına, panik ataksa da sıklığına ve sizin hayatınıza olan etkisine bakılarak panik bozukluğuna sahip olup olmadığınıza karar verilir.
Ayrıca, tedavi için öncelikle diğer tıbbi sebepleri elemek gerektiğinden, teşhisten önce fiziksel sağlığınızda bir sorun olup olmadığını anlamak için EKG (elektrokardiyografi) gibi birtakım testler yaptırmanız gerekebilir. Eğer herhangi bir kalp rahatsızlığınız yoksa ve ataklar psikolojik olarak gelişiyorsa, psikologla birlikte terapiye başlayabilirsiniz.
Panik atak ve panik bozukluğu tedavisinde ilaçlar genelde destek tedavi yöntemi olarak seçilir. Bazı tedavilerde ilaç gerekli görülmezken, bazıları için doktorunuz ilaç kullanımı önerebilir. (3)
Lustral (sertralin) nedir? Ne için kullanılır? Yan etkileri nelerdir?
Panik bozukluğu tedavisinde kullanılan ilaçlar ruh halinizi etkileyen ve zaman zaman yan etkilere sebep olabilen ilaçlardır. Bir kısmı bağımlılığa yol açabilir. Bu nedenle mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalı ve bırakılmalıdır.
Tedavide etkili olan ve birincil olarak tercih edilen yöntem psikoterapidir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT) adı verilen kısa dönemli terapilerle panik belirtilerinizi kontrol altına alabilir ve zaman içinde tümden kurtulabilirsiniz. Bu terapilerde genellikle panik ataklar sırasında neler yapacağınız, belirtilerle nasıl başa çıkacağınız, gelecekteki atakları önlemek için ne gibi yollar izleyebileceğinizi konuşur ve çeşitli teknikler öğrenirsiniz.
Selectra (sertralin) nedir? Ne için nasıl kullanılır? Yan etkileri
Belirtilerin tehlikeli olmadığını görmek için güvenli bir ortamda terapistinizle bunları deneyebilir, terapistinizin önerileri doğrultusunda kaçındığınız ortamlar varsa yavaş yavaş buralarda bulunmaya çalışabilirsiniz. Burada amaç, panik belirtilerinin yarattığı korkuyu ortadan kaldırmak, ataklar yüzünden hayatın kısıtlanmasını önlemek ve zaman içinde panik atakların oluşmasını engellemektir. (4)
Panik atak tedavilerine ek olarak beslenme düzeninizi değiştirmek iyileşme sürecinizi destekler. Beslenme ile ilgili yapabileceklerinizden bazıları şunlardır:
Çocuklarda nadiren de olsa panik atak görülebilir. Gençlerde çocuklara oranla daha yaygındır. Yetişkinler için bile korkutucu ve tedirgin edici olabilen panik ataklar, çocuklarda baş etmenin daha zor olduğu bir durum halini alabilir. Gelişimsel özelliklerini etkileyebilir ve öğrenme güçlüklerine yol açabilir.
Çocuklarda panik atak gözlenirse vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmakta yarar vardır. Uzmanlar çocuğunuzun hayatındaki stres faktörlerini ve deneyimlediği panik atakları değerlendirerek atakların sebebine ve tedavinin seyrine ilişkin kararlar verebilir.
Stres nedir? Stresin neden olduğu hastalıklar ve stresle baş etme
Hamilelik, yaşam tarzındaki ve hormonlardaki değişiklikler sebebiyle oldukça stresli ve kaygı verici bir dönem olabilir. Bu dönemde, geçmişte panik atak yaşayan kişiler yeni ataklar yaşayabileceği gibi, hiç atak geçirmemiş kişiler de ilk kez panik atak yaşayabilirler.
Panik ataklar tek başına tehlikeli olmasa da hamilelik dönemindeki yüksek kaygı ve stres düzeyi bebek gelişimini ve hamileliği etkileyebileceği için, panik atak geçiren hamile kişilerin en kısa zamanda bunu doktorlarıyla paylaşması ve doktorun önerileri doğrultusunda önlemler alması gereklidir.
Panik ataklarla yaşamak hayatınızı zorlaştırabilir. Tedavi sürecinize ek olarak hayatınızda yapacağınız kimi değişikliklerle atak sıklığını azaltabilir ve ataklar üzerindeki kontrolünüzü artırabilirsiniz.
Kaynaklar ve Referanslar:
1- Are you having panic attacks?,2- Reducing the Symptomatology of Panic Disorde3- Anksiyete ve panik atak tedavisiYAZIYI PAYLAŞ