Zararlı yiyecekler nelerdir? Sağlıksız besinler sigaradan tehlikeli!
Zararlı yiyecekler, günümüzde en önemli sağlık sorunlarından birisidir. Başta fast food yiyecekler olmak üzere pek çok işlenmiş ve katkı içeren besin bu grupta yer alır. Son yıllarda yapılan araştırmalar zararlı besinlerin en az sigara kadar ölümcül olduğunu göstermiştir. Başta diyabet ve obezite olmak üzere pek çok hastalığın gelişmesine neden olan zararlı yiyecekleri tanımak, sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak için gereklidir. Doğal beslenme şekli 1970’li yıllardan itibaren yoğun kentleşme ve endüstriyel gıda üretimiyle birlikte adım adım işlenmiş yapay gıdaya yönelmiştir. Uzmanlar sağlıklı bir hayat için işlenmiş Fast Food ve Junk Food gibi endüstriyel gıdalardan uzak durulması gerektiğini vurguluyor.
İçindekiler
Zararlı yiyecekler nelerdir?
Beyaz un, şeker, rafine tuz, trans yağlar, gıda katkı maddeleri, mevsimi dışında yetişen meyve ve sebzeler, dondurulmuş gıdalar, suni yemle beslenen hayvanlar ve yan ürünleri neredeyse yediğimiz tüm gıdalarda bulunuyorlar. Genel olarak Fast Food ve Junk Food gıdalar yukarıda sıraladığımız bir veya daha çok maddeyi içlerinde barındırdığı için zararlı besinlerin en başında geliyorlar.
Diyabet (şeker hastalığı) nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi
İnsan sağlığı için tehlikeli besinler
Kolalı ve şekerli içecekler
Şeker ve şeker bazlı içecekler zararlı besinlerin başında yer alır. Şeker, herhangi bir faydalı mineral ya da vitamin içermediği için vücudun ona ihtiyacı yoktur, hatta besin listesinden çıkarmak pek çok hastalığı önlemek açısından önemlidir. Şeker, vücutta açlık ve tokluğu düzenleyen hormonları engeller. Bu da kilo almaya neden olur. Birçok çalışmada kola-şekerli ve obezite arasında güçlü bir bağlantı olduğu saptanmıştır. (1)
Ayrıca aşırı şeker tüketimi kalp hastalığı, diyabet ve kanser de dahil olmak üzere en ölümcül hastalıklarından bazıları ile de ilişkilidir. Beyinde dopamin salgılanmasını teşvik ederek bağımlılığa yol açabilir ve her seferinde daha fazla tüketmenize neden olur.
Meyvelerden ya da organik baldan aldığımız doğal şekeri vücut yapay şekere göre daha kolay tolere eder. Ancak bu besinleri de ölçülü tüketmek gerekmektedir.
Beyaz un ve unlu mamuller
Beyaz un, buğdayın rafine edilerek ulaşılan bir son ürünüdür. Rafinasyon işleminden dolayı tahıl değerleri düşer, karbonhidrat oranı artar. Kana hızla karışarak vücudumuz tarafından aynı şeker gibi algılanır. Tokluk hissetmemizi sağlayan mikro ve makro besinleri içermez. Yapılan çalışmalarda beyaz un tüketimi ile karın bölgesinde ve tüm vücutta yağlanma ile kolesterol yüksekliği ilişkili bulunmuştur.
İltihaba neden olan besinler! İltihap kurutan şifalı bitkiler ve kürler
Ayrıca rafine beyaz un, glisemik indekse sahiptir ve insülin seviyesini yükseltir. Bu da Tip 2 diyabet riskinde artışa neden olur. Fazla miktarda tüketildiğinde vücut kalp hastalıkları ve kansere daha yatkın hale gelebilir. Kepekli tahıllar sindirim sistemini desteklerken beyaz unun böyle bir özelliği yoktur.
Trans yağlar
Doğal trans yağlar bazı hayvansal ürünlerde bulunur ve zararlı değildir. Yapay trans yağlar, hidrojen moleküllerinin bitkisel yağlara pompalanmasıyla oluşturulur. Bu işlem, yağın kimyasal yapısını değiştirerek sıvıdan katıya dönüşmesini sağlar. Hidrojenlendikten sonra, bitkisel yağların raf ömrü uzar ve oda sıcaklığında katı hale gelir.
Trans yağlar margarinlerde, işlenmiş yiyeceklerde, abur cubur ve ayaküstü yemeklerde yoğun olarak kullanılmaktadır. Kötü kolesterolü ve dolayısıyla kalp hastalıkları riskini arttırırlar. Damar tıkanıklığına neden olurlar. Beyin ve kalbe yeterli miktarda kan akışı sağlanamadığı için felç ve kalp krizine neden olabilirler. Klinik çalışmalar trans yağların, özellikle fazla kilolu veya obez kişilerde iltihabı arttırdığını göstermektedir.
İşlenmiş etler
Salam, sucuk, sosis gibi marketlerde satılan, ambalajlanmış, raf ömrü uzatılmış, koruyucular ve tatlandırıcılar eklenmiş ürünlerin tamamına işlenmiş et diyoruz. Bazı çalışmalarda, fazla miktarda işlenmiş et tüketen kişilerde diyabet, kalp hastalığı ve bazı kanser türlerinin oranı daha yüksek bulunmuştur. Bunun nedeni, ürünlerdeki yüksek tuz içeriği, koruyucu kimyasallar ve yağdır. Amerikan Kanser Araştırma Enstütüsü’ne göre bu etlerin tüketilmesi kolon kanserine yakalanma riskini arttırmaktadır. (2)
Hazır pizzalar
Dünya fast food zincirleriyle popülerliğini sürdüren pizzalar sağlıksız besinler içinde göz ardı edilmeyecek bir yere sahipler. Rafine un ve işlenmiş etlerin kullanıldığı bu pek lezzetli ürünlerden mümkün olduğunca uzak durmak sağlık açısından önemli.
Patates kızartması ve cipsler
Kızarmış patates ve cipsler yüksek ısılarda kızartıldıkları için kanserojen maddelerin en önemlileri arasında bulunan ‘akrimalid’ adında bir kimyasal maddenin ortaya çıkmasına sebep olurlar. Bu nedenle bu ürünleri fazla miktarlarda tüketmemek gerekir. (3)
Meyveli yoğurt ürünleri
Yoğurt genel olarak sağlıklı besinler arasında gösterilir. Ancak marketlerde satılan meyveli, pastörize yoğurtlara lezzet katmak için şeker ilavesi uygulanır. Ayrıca pastörizasyon işleminin de tüm bakterileri öldürdüğü ön görülmektedir. Dolayısı ile probiyotik bakterilerin (insan sağlığına faydalı bakteriler) de pastörize ürünlerde bulunmadığı var sayılmaktadır.
Konserve yiyecekler
Konserve yiyeceklerin genellikle taze veya dondurulmuş yiyeceklerden daha az besleyici olduğu düşünülür, ancak bu her zaman doğru olmayabilir. Konserve işlemi yapılırken bir yiyeceğin besin maddelerinin çoğu korunur. Ancak işlem sırasında uygulanan yüksek ısı nedeniyle, C vitamini ve B vitamini gibi suda çözünen vitaminler zarar görebilir.
Ayrıca konserve yiyecekler, kalp hastalığı ve tip 2 diyabet gibi sağlık sorunları ile ilişkili bir kimyasal olan BPA içerebilir. Düzgün işlenmemiş konserve yiyecekler ölümcül bakteriler içerebilir, ancak bu oran çok düşüktür. Lezzetlerini, dayanıklılıklarını ve görünümlerini iyileştirmek için konserve yiyeceklere bazen tuz, şeker veya koruyucu maddeler eklenir. Bu da kalp hastaları ve diyabet hastaları için risk teşkil eder.
Dondurma
Yaz aylarının vazgeçilmezi dondurmalar yüksek miktarda şeker ve yapay aromalar içermektedir. Sık ve bol miktarda tüketilmemelerine dikkat edilmelidir.
Hazır kahveler
Kahve tek başına içildiği taktirde zararlı olmamasına karşın, 3’ü 1 arada gibi tatlandırıcı karıştırılmış hazır kahveler içerdikleri yapay tatlandırıcı ve aromalar açısından riskli gıda grubuna giriyorlar. (4)
Zararlı yiyeceklerin sağlığa etkileri
Günümüzde her beş ölümden biri zararlı besin kaynaklıdır. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki tuz, şeker, kırmızı ve işlenmiş et tüketiminin artmasına zıt olarak taze meyve ve sebze tüketiminin de azalmış olması kalp hastalıkları ve kanseri global olarak yükseltmiş durumda. Sağlıksız beslenmeye bağlı ölümler diğer tüm risk faktörlerini geçmiş bulunuyor.
Zararlı yiyecekler ölümcül olmanın yanı sıra yaşam kalitemizin de düşmesine sebep olabiliyorlar. Sebep oldukları başlıca sorunlar:
- Hafıza ve öğrenme bozuklukları
- Bunama riskinde artış
- İştah kontrol etme yeteneğinde azalma
- Vücuttaki kimyasal dengenin bozulmasına bağlı depresyon
- Sabırsızlık ve isteklerde kontrol bozukluğu
Sağlıksız besinler sigaradan tehlikeli!
The Lancet dergisinin 195 ülkenin gıda tüketim alışkanlıklarını değerlendirerek yapmış olduğu bir araştırmaya göre; her yıl, sağlıksız besinlerden kaynaklı ölümlerin sayısı 11 milyonu aşmakta. Washington Üniversitesi’nde Epidemiyolog olarak görevine devam eden Baş Yazar Ashkan Afshin aynı araştırmaya dayanarak bu ölüm oranının, sigaranın ölüme sebebiyet verme riskinin çok daha üzerinde olduğunu söylemiştir.
Nestle ve New York Üniversitesi de ‘Her insanın yemek yediğine’ ancak ‘Her insanın sigara içmediğine‘ dikkat çekerek sağlıksız besinlerin sigaradan daha tehlikeli olduğunun bir kez daha altını çizmiştir.
Hamilelikte hangi yiyecekler zararlı?
Hamilelikte beslenmek anne ve bebeğin sağlığı açısından son derece önemlidir. Bu dönemde abur cuburlardan ve fazla kafeinden uzak durulmalıdır. Hamilelikte tüketilmemesi gerekli başlıca gıdalar: (5)
- Yüksek cıvaya sahip balıklar; Kılıçbalığı, iri uskumru, ton balığı, balina (6)
- Az pişmiş veya çiğ balık ve kabuklu deniz ürünleri, (7)
- Az pişmiş et, işlenmiş et,
- Çiğ yumurta,
- Çiğ lahana
- Bakteri bulundurma riskine karşı pastörize edilmemiş süt ürünleri
Zararlı yiyecekler ve obezite
Obezite vücutta fazla yağ birikmesi ve hareketsizlikten meydana gelen bir hastalıktır. Yağ oranı yüksek olan fast food gıdalardan kesinlikle uzak durulmalıdır. Donmuş hazır gıdalar, cipsler, beyaz ekmek, unlu mamüller, şekerli içecekler ve çikolata aşırı miktarlarda tüketilirse obeziteye sebep olmaktadırlar.
Zararlı yiyecekler ve kanser
Son yıllarda kanser vakalarında büyük artış izlenmektedir. Zararlı yiyeceklerle beslenme bu artışta önemli rol oynamaktadır. Kansere sebep olan başlıca gıdalar; işlenmiş kırmızı et, çiftlik somon balığı, trans yağlar, beyaz un, GDO’lu gıdalar, yapay tatlandırıcılar, mikrodalgada pişirilen patlamış mısırlar, cipsler ve abur cubur gıdalar, salamura gıdalar olarak özetlenebilir.
Zararlı yiyecekler ve diyabet
Zararlı yiyecekler kan şekerinin ve insülin seviyesinin artışına sebep olabilirler. Diyabeti olan hastaların kaçınması gereken başlıca gıdalar: şeker ve şekerli içecekler, trans yağlar, beyaz ekmek, makarna ve pirinç, meyveli yoğurtlar, aromalı hazır kahve çeşitleri, kurutulmuş meyveler, paketlenmiş abur cuburlar, kızarmış patates olarak sayılabilir. (8)
Diyabet (şeker hastalığı) nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Kalbe hangi yiyecekler zararlı?
Kalp sağlığı için şeker, sodyum ve yağ içeren gıdalardan uzak durulmalıdır. Diyet içecekler, konserve gıdalar, dondurulmuş gıdalar, kahve kreması, trans yağlar, bulyon, şekerli içecekler, dondurma, bisküvi, işlenmiş ve kırmızı et tüketimi, kızarmış yiyecekler başlıca uzak durulması gereken gıdalardır.
Böbreğe hangi yiyecekler zararlı?
Aşırı tuz tüketimi tansiyonu arttırır. Tansiyondaki artış ise böbreklere fazla yük binmesine sebep olur. Böbrek sağlının korunması için yeterli miktarda su tüketilmeli (günde 1.5 – 2 litre) ve tuz tüketimi mutlaka sınırlandırılmalıdır. GDO’lu gıdalar, alkol ve sigara tüketimi, gazlı/kafeinli içecekler, aşırı protein veya mineral tüketimi böbrekleri olumsuz etkiler.
Ülsere hangi yiyecekler zararlı?
Ülser, sindirim sistemini oluşturan yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağında meydana gelen aşınmalar sonucu oluşan bir hastalıktır. Tedavi sürecinde beslenme alışkanlığının da kontrol altına alınması gerekir. Süt ve süt ürünleri, gazlı, kafeinli ve alkollü içecekler, baharatlı yiyecekler, kırmızı ve işlenmiş etler ülseri olanların tüketmemesi gereken gıdalardır.
Gastrite hangi yiyecekler zararlı?
Gastrit, mide içindeki mukoza tabakasının iltihaplanması sonucu oluşan bir hastalıktır. İlaç tedavisi yanında beslenme önemli rol oynar. Hazmı zor olan gıdalar tüketilmemelidir. Kafeinli/gazlı içecekler, kızartmalar, portakal ve greyfurt, turşu, ekşi krema, dondurma, süzme yoğurt, işlenmiş etler, baharatlı yiyecekler gastriti olanların kaçınması gereken besinlerdir. (9)
Kaynaklar ve Referanslar:
1- Foods Bad for Health,2- Effects of Fast Food on the Body,3- Foods to Avoid With DiabetesYAZIYI PAYLAŞ
Benzer Yazılar
DSÖ Küresel Trans Yağ Raporu’nda Türkiye mercek altında
Diyabet hastaları için bilimsel beslenme önerileri ve uyarılar
Sağlığa Evet Derneği: Gıdalardaki trans yağlar tamamen yasaklanmalı
Prof. Dr. Elif Dağlı: Türkiye, endüstriyel trans yağ kısıtlamasında ipi göğüsledi
Türkiye, sağlık riski yaratan trans yağlarda AB mevzuatına uyumlu düzenleme yaptı
YORUMUNUZ VAR MI?