Kolon kanseri neden olur? Belirtileri, tedavisi ve ameliyatı
Kolon kanseri, sık görülen kanser türlerindendir, kötü beslenme ve modern yaşam tarzı nedeniyle yaygınlığı artmaktadır. Kalın bağırsak kanseri olarak da bilinen kolon kanseri, kalın bağırsağı oluşturan hücrelerin kontrolsüz çoğalması sonucu oluşur. Erken evrede teşhis edildiğinde başarıyla tedavi edilebilmektedir. Genetik nedenler, kötü beslenme ve hareketsizlik en önemli risk faktörleridir. Kabızlık veya ishal şeklinde bağırsak alışkanlığının değişmesi, kansızlığa bağlı çabuk yorulma, bulantı, kusma, gaz-dışkı çıkaramama, dışkıda kan görülmesi gibi belirtileri olabilir. Erken evrelerde belirti vermeyebilir. Esas tedavi yöntemi cerrahi ile etkilenen kolon kısmının çıkarılmasıdır. Cerrahi öncesinde veya sonrasında kemoterapi ve radyoterapi uygulanabilir.
İçindekiler
Kolon kanseri nedir?
Kolon kanseri (kolorektal kanser), kalın bağırsağı oluşturan hücrelerin genetik nedenler veya kötü beslenme gibi risk faktörleri nedeniyle kontrolsüz çoğalması sonucu oluşur. Kalın bağırsak tıp dilinde kolon olarak adlandırılır. İnce bağırsaktan anüse kadar uzanan kısımdır. Kalın bağırsak kanserleri ülkemizde sık görülür ve tüm kanserler arasında 3. sıradadır.(1)
Vakaların çoğu, adenomatöz polipler olarak adlandırılan kanser olmayan küçük hücre kümeleriyle başlar. Zamanla bu poliplerin bazıları kansere dönüşebilir. Polipler küçük olabilir ve semptomları az olabilir. Bu nedenle doktorlar, kansere dönüşmeden önce polipleri teşhis edip çıkararak kolon kanserini önlemeye yardımcı olmak için özellikle ailesinde kanser öyküsü olan kişilere düzenli tarama testleri önermektedir.(2)
Kolon kanseri nedenleri
- Herediter non-polipozis koli
- Familyal (ailesel) adenomatöz poli (FAP)
- Ülseratif kolit
- Crohn Hastalığı
- Kalın bağırsak polipleri
- Üreterosigmoidostomi: İdrar borusunun kalın bağırsağa ağızlaştırılması
- Pelvik bölgeye radyasyon uygulanması
- Meme, uterus (rahim), over (yumurtalık) kanserleri
Kolon kanseri risk faktörleri
Kolon kanseri belirtileri
- Daha önce olmayan, son zamanlarda ortaya çıkan kabızlık veya ishal durumu
- Demir eksikliği anemisi
- Halsizlik
- Çarpıntı
- Bağırsak tıkanıklığı
- Dışkıda kan görülmesi
- Sebebi bilinmeyen kilo kaybı
- Karın bölgesinde kitle
- Bağırsakların tam boşalmadığı hissi
- Karında ağrı, kramp, şişkinlik
Rektum kanseri neden olur? Belirtileri ve tedavi seçenekleri
Kolorektal kanserin belirtileri hastalığın yerleşmiş olduğu bölgeye, yayılımına, evresine, kanama, delinme, tıkanma gibi ek sorunlar oluşmasına göre değişir. Kanserin erken aşamalarında hastada belirti oluşmayabilir.
Ne zaman doktora görünmeliyim?
Dışkıda kan, barsak alışkanlıklarında devam eden bir değişiklik ya da daha önce bahsedilen diğer kolon kanseri belirtilerini fark ederseniz, doktorunuzla mutlaka görüşün. Uzmanlar genellikle kolon kanseri taramalarının 50 yaşından itibaren başlamasını tavsiye eder. Özellikle aile öykünüzde kolon kanseri varsa daha sık veya daha erken tarama yaptırmanız gerekebilir.
Alternatif tıp kanser tedavisini sekteye uğratıyor ve hastalara zarar veriyor!
Kolon kanseri türleri
- Adenokarsinom: Bağırsakta bulunan salgı bezi özelliği olan hücrelerde oluşan tümörlerdir. Kolorektal kanserlerin yüzde 95’inden fazlasını oluşturmaktadır. Önce adenomatöz polip (küçük ve zararsız tümörler) olarak oluşup sonra kansere dönüşür.
- Gastrointestinal stromal tümörler: Kolonun kas dokusunda başlar. İlk başta iyi huylu olabilirler, ancak kansere dönüşebilirler ve o zaman sarkom adını alırlar.
- Kolonun karsinoid tümörü: Hormon üreten hücrelerde gelişirler. Yavaş ilerleyen, nadir bir tümör türüdür.
- Lenfoma: Bağırsağın lenf sisteminden kaynaklanan, nadir rastlanan türdür.
- Sarkomlar: Sarkomlar Kemik ya da kas hücrelerinde görülürler. Bu da kanserin düz kaslarda başladığı anlamına gelir. Adenokarsinomdan farklı şekilde tedavi edilen sarkomların en kısa sürede teşhis edilmesi ve tedaviye başlanması gerekir.
Lenf sistemi hastalıkları nelerdir? Belirtileri ve tedavileri
Kolon kanseri tarama
Kolon kanserinde erken tanı koyulması hastalığın tedavi edilebilmesi açısından çok önemlidir. Bu nedenle özellikle daha önce belirtilen risk faktörlerine sahipseniz mutlaka tarama yaptırmalısınız. 50-70 yaş arasındaki kişilere 1 veya 2 yılda bir dışkıda gizli kan testi ile hızlı, pratik bir şekilde tarama yapılır. Ailede kalın bağırsak polipleri, kalın bağırsak kanseri, kalıtsal polipozis öyküsü olan kişiler 40 yaşından itibaren taramaya başlanması önerilmektedir. Dışkıda kan saptanırsa kolonoskopi işlemi ile kesin tanı koyulabilir.
Adenomatöz polip nedeniyle ameliyat olan kişilere ameliyattan 3 yıl sonra kolonoskopi önerilmektedir. Ülseratif kolit, Crohn hastalığı olan kişilerde de kolonoskopi ile tarama yapılmaktadır. Dışkıda DNA tekniği, fekal immünokimyasal test (FIT), BT kolonografi gibi yeni geliştirilen tarama metodları da geleceğe yönelik umut vermektedir.
Kolon kanseri teşhisi
Hastanın şikayetleri, aile öyküsü ayrıntılı olarak değerlendirilir. Fiziki muayene yapılır. Teşhis için kan testleri, rektal tuşe (makattan kalın bağırsağın muayene edilmesi), kolonoskopi gibi girişimsel yöntemler, görüntüleme yöntemleri ve biyopsi kullanılır.
Kolonoskopi nasıl uygulanır
Kolonoskopi ucunda kamera ve ışık olan esnek bir hortum aracılığıyla kolonun görüntülenmesi işlemidir.
- Kolonoskopi yapılmadan 2-3 gün öncesinde işlem sırasında bağırsakların daha iyi görüntülenebilmesi için kolonoskopi diyeti (sıvı ağırlıklı beslenme) uygulanır ve bağırsak temizliği için ilaç kullanılır.
- İşlem sırasında ağrı hissedilmemesi için damardan yatıştırıcı madde uygulanır.
Kolonoskopi nedir? Nasıl yapılır? Kolonoskopinin riskleri nelerdir?
- Hasta sırt üstü veya yan yatarken iken ucunda kamera cihaz makattan içeri itilir.
- Yavaş yavaş kalın barsak boyunca ilerletilir, geriye doğru çıkartılırken kalın bağırsağın yüzeyini kaplayan tabaka monitör aracılığıyla izlenir, incelenir.
- Gerekli görülen durumlarda kolonoskopi sırasında biyopsi alınabilir, var olan polipler çıkarılabilir. Kanamanın durdurulması için ilaç uygulanabilir.
- İşlem genellikle 15-60 dakika arası sürede gerçekleştirilir.
Biyopsi kolon kanserinde nasıl uygulanır?
Kolon kanserinin kaynaklandığı hücrelere göre çeşitli türleri vardır. Bunların biyopsi ile belirlenmesi ve hastalığın evresinin saptanması tedavi yöntemlerinin seçilmesi için çok önemlidir. Kolon kanserini saptamak için biyopsi işlemi rektosigmoidoskopi, kolonoskopi işlemleri sırasında şüphelenilen bölgelere veya poliplerin görüldüğü bölgeye yapılır, örnek alınır. Ayrıca ameliyat sırasında çıkarılan parçalar da biyopsi için kullanılır ve incelenir.
Tümörün moleküler testi
Bazen teşhis koyulması bazen de tedavinin belirlenmesi amacıyla biyopsi ile alınan materyalde spesifik genler, proteinler, tümöre özgü diğer faktörler laboratuvar koşullarında araştırılır. Bunun için çeşitli mikroskoplar, boyama yöntemleri kullanılır. Eğer metastatik veya tekrarlayan kolon kanseriniz varsa, yayıldığı veya tekrarladığı bölgeden bir doku örneği alınabilir.
Kolon kanserinde kan testleri
- Hemogram: Kolon kanseri genellikle kalın bağırsak veya rektuma kanamasına sebep olduğu için, hastada kansızlığa neden olabilir. Hemoglobin düzeyi ölçülerek anemi olup olmadığı araştırılır.
- Karsinoembriyonik antijen (CEA): Doktorunuz kanınızı bazen kolon kanserleri tarafından üretilen bir kimyasal için de test edebilir. Takip edilen, kanınızdaki CEA düzeyi, doktorun kanserin tedaviye yanıt verip vermediğini anlamasını sağlar.
- Karbonhidrat antijen (CA 19-9): Mide bağırsak sistemi tümörlerinde CEA’den sonra en çok kullanılan tümör belirleyicidir.
Kolon kanseri tanısında kullanılan kan testi
Bilgisayarlı tomografi (BT) ve MRG
BT ve MRG kolon kanserinin teşhisinde ilk başvurulacak teşhis yöntemleri değildir. BT taraması ile kanserin akciğerlere, karaciğere ve diğer organlara yayılması kontrol edilebilir. MRG, tümörün boyutunu ölçmek için kullanılabilir. Daha net bir resim oluşturmak için taramadan önce özel bir boyalı ilaç verilir. MRG, kolon kanserinin nerede büyüdüğünü bulmak için en iyi görüntüleme testidir.
Tomografi nedir, nasıl çekilir? BT ne işe yarar, zararları nelerdir?
Ultrason
Kolon kanserinin teşhisinde ultrason kullanımı transrektal ultrason şeklindedir. Makat aracılığıyla kalın bağırsağın son kısmındaki lezyonlar derinlik ve yayılım açısından incelenebilir.
Kolon kanseri evreleri
Kolon kanseri evresinin belirlenmesindeki amaç hastalığın yayılım derecesini saptamak ve buna göre tedavi şeklini belirlemektir.
- Evre 0: Bu kolon kanserinin en erken aşamasıdır ve kolonun en iç tabakasının ötesine ilerlememiştir. Gözle görülür tümör yoktur. Lenf düğümlerine yayılmamıştır.
- Evre 1: Kanser kolonun mukoza denilen iç tabakasından, kolonun submukoza denilen bir sonraki katmanına doğru büyümüştür. Lenf düğümlerine yayılım yoktur.
- Evre 2: Kanser hala lenf düğümlerine yayılmamıştır. Ancak kolonun dış katmanlarına ve karın içi organları yerinde tutan zara (visseral peritona) kadar ulaşmıştır. Ve yakın organlara doğru büyümektedir.
- Evre 3: Tümör, kas tabakalarının ötesine kadar büyümüştür ve yakında bulunan 4 veya daha fazla lenf nodunda tespit edilebilir. Komşu organlara yayılım olabilir ancak uzak organlara yayılım yoktur.
- Evre 4: Bu evre kolon kanserinin en ileri aşamasıdır ve kanserin, akciğerler, karaciğer gibi uzak organlara yayıldığını gösterir.
Kolon kanseri tedavisi
Kolon kanserinin esas tedavi yöntemi cerrahidir. Etkilenen bölgenin çıkarılması hedeflenir. İleri evrelerde kemoterapi ve radyoterapi yöntemleri de kullanılır.(4)
Kolon kanseri ameliyatı
Kolon kanserinin temel tedavi yöntemi cerrahi ile tümörün çıkarılmasıdır. Kolon kanserli her hasta gastroenterolog, radyolog, onkolog ve genel cerrahın görüşleri alınarak değerlendirilir. Genellikle tümörün yerleştiği kolon kısmına göre ameliyat planlanır. Ameliyatlar laparoskopik yöntemle kapalı olarak veya açık cerrahi ile yapılabilir.
Genel anestezi altında; cerrah, kalın bağırsağın kanserli kısmı, lenf bezlerine yayılım gösteren mezo denilen yağlı kısmı ve onun çevresindeki dokuyu çıkarır. Bu tip kolon kanseri ameliyatları, sıklıkla erken evre bağırsak kanserlerinde gerekli tek tedavi şeklidir.
Genellikle tümörlü kısım çıkarıldıktan sonra sağlam kısımları birbirine bağlanır. Bu işleme anastomoz adı verilir. Kalın bağırsakların sağlam kısımları birbirine bağlanamazsa ya da bağlandıktan sonra güvenli durum oluşmamışsa cerrah “kolostomi” denilen bir işlem yapar. Karın duvarında kalın bağırsak içeriğinin dışarı atılmasını sağlayan bir delik açarak bağırsağı buraya bağlar. Bu deliğe kolostomi torbası takılır ve dışkı bu torbada birikir. Kolostomi geçici veya kalıcı olabilir.
Cerrahi tedavi kolon kanseri karaciğere yayılım göstermişse karaciğerdeki tümörün temizlenmesi için de uygulanır.
Radyasyon tedavisi ve Radyoterapi
Kolon kanserinde radyoterapi (ışın tedavisi) genellikle cerrahi öncesi tümör dokusunun küçülmesi amacıyla kemoterapi ile birlikte kullanılır. Ayrıca cerrahi tedavi sonrası kalıntı tümör dokusunu yok etmek için de uygulanabilir.
Radyoterapi nedir? Kanser tedavisinde nasıl uygulanır? Yan etkileri
Kolon kanserinde kemoterapi (ilaç) tedavisi
Kolon kanserinde kemoterapi; cerrahi öncesi tümörlü alanı küçültmek amacıyla (neoadjuvan tedavi) ve cerrahi sonrası gözle görülemediği için çıkarılamayan tümörlü dokuların yok edilmesi (adjuvan tedavi) amacıyla kullanılır. 5-fluorourasil (5-FU), irinotekan, oksaliplatin kolon kanserinde kullanılan kemoterapi ilaçlarıdır.
Kemoterapi nedir? Kanser tedavisinde nasıl uygulanır, yan etkileri nelerdir?
Yeni kolon kanseri ilaçları
İleri evredeki kolon kanser tedavisinde kullanılmaya başlanan yeni ilaç çalışmaları devam etmektedir. Bu ilaçların özellikle uzun dönem etkileri araştırılmaktadır. Bu ilaçlar:
- Anti vasküler endotelyal büyüme faktörü (Anti-VEGF): bevacizumab, aflibercept, regorafenib
- Anti epidermal büyüme faktörü reseptörü (Anti-EGFR): cetuximab, panitumumab
Bu ilaçların hipertansiyon, kanama, tromboz oluşumu ve proteinüri gibi yan etkileri olabilir.
Onkoloji nedir? Onkolog ne iş yapar? En önemli onkolojik hastalıklar
Kolon kanseri ve beslenme
Doğru beslenme, kolon kanserinde diğer kanser türlerine göre daha çok önem taşır. Kolon kanseri batıda ve gelişmiş ülkelerde daha sık görülmektedir. Bunun nedeni olarak da sosyoekonomik düzey yükseldiğinde yağdan zengin, işlenmiş ürünler içeren, kırmızı et ağırlıklı, fast-food tarzı beslenme şeklinin öne geçmesi düşünülmektedir.(5)
- Lifli (fiber) yiyeceklerden zengin, sebze meyve içeriği fazla olan, A, C, D, E vitamini içeren, balık gibi deniz ürünlerinden ağırlıklı beslenmek kolon kanseri riskini azaltır.(6)
- Kırmızı et uzun süre, yüksek sıcaklıklarda, ateşe doğrudan maruziyet yoluyla pişirilirse zararlı ve kanserojen etkisi artar.
- Doymuş yağ tüketiminin fazla olması kolon kanseri riskini artırır.
- Zeytinyağı kullanılması önerilmektedir. Ancak zeytinyağı yüksek sıcaklığa maruz kaldığında etkilendiği için ısıtılmadan, soğuk şekilde yemeklere eklenmesi önerilir.
Kanserde beslenme tedavisi ne kadar önemli? Uzmanından öneriler…
Kolon kanserine iyi gelen şifalı bitkiler
Şifalı bitkiler dikkatli tüketilmeli, özellikle kanser tedavisi gören hastaların mutlaka doktorlarına danışmaları gerekir. Çünkü yanlış bir uygulama hastalığın daha hızlı ilerlemesine neden olabilir ya da tedavi sürecine zarar verebilir.
Günümüzde karahindiba, kekik, adaçayı, keten tohumu, hardal otu, zerdeçal (Curcumin), yeşil çay, yaban mersini gibi bitkiler kalın barsak kanserinden koruyucu olarak ilişkilendirilmişlerdir. Ancak özellikle risk taşıyan kişilerde etkileri kısıtlı olabilir.
- Curcumin (zerdeçal): Curcumin; zerdeçalın içinde bulunan bir maddedir. Bu içeriğin antioksidan, antiinflamatuvar özelliklere sahip olduğu bilinmektedir. Kolon kanseri açısından ailesel (familyal) adenomatöz polipozisli hastalarda adenomların sayısını ve boyutunu azalttığına yönelik bazı çalışmalar mevcuttur.
- Yeşil çay: Yeşil çay içeriğindeki flavonoidler ve flavonoller açısından zengindir. Kolon kanseri riskini azalttığına yönelik çalışma mevcuttur.
Zerdeçal nedir, faydaları nelerdir? Hangi hastalıklara iyi gelir?
Kolon kanserinde yaşam süresi
Kolon kanserleri dünyada kansere bağlı ölüm nedenleri arasında ikinci sıradadır. Erken tanı çok önemlidir. Erken evrede teşhis edilmesi durumunda 5 yıllık sağ kalım oranları %90 civarındadır. Ancak erken tanı koyulamaması durumunda hastaların çoğunda lenf bezlerine veya diğer organlara yayılım meydana gelmiş olur ve tümör çıkarılsa bile 5 yıl içerisinde ölüm görülür. Tedavi uygulanamayan hastalarda bu süre daha kısadır.
Bağırsak tıkanıklığı nedir?
Bağırsağın içten veya dıştan tamamen ya da kısmen tıkanmasıdır. Bağırsak tıkanıklığı tıp dilinde ileus olarak adlandırılır. Karın bölgesinde geçirilen ameliyatlar, fıtık, kitle gibi hastalıklar veya bağırsağın kendi etrafında dönmesi bağırsak tıkanıklığına neden olabilir ya da herhangi bir neden saptanamayabilir.
Bağırsak tıkanıklığı belirtileri
- Özellikle yemeklerden sonra oluşan karın ağrısı
- Bulantı, kusma
- İstemsiz kilo kaybı
- Gaz ve dışkı çıkarılamaması
- Sürekli şişkinlik
- İshal
Bağırsak tıkanıklığı acil bir durumdur. Eğer yukarıdaki belirtileri kendinizde gözlemliyorsanız acil olarak en yakın hastaneye gidin.
Kolorektal kanserlerin belirtileri, teşhisi ve güncel tedavi seçenekleri
Kolon kanseri hastalarına öneriler
- Kolon kanseri olduğunuzu öğrendikten sonra doktorunuzla süreç hakkında ayrıntılı olarak konuşun. Tedavi seçeneklerini öğrenin. Doktorunuz tarafından önerilen tedavi yöntemlerine uyun, doktorunuza bilgi vermeden farklı yöntemler kullanmayın.
- Kolon kanseri de diğer kanserler gibi hastaların yaşam şartlarını zorlaştırır. Bu nedenle aile üyelerinizden yardım isteyin. Gerekirse profesyonel psikolojik destek alın.
- Kolon kanseri ameliyatları sırasında kolostomi işlemi de yapılabilir. Kolostomi işlemi geçici veya kalıcı olabilir. Kolostomi ile yaşamaya alışmak başlangıçta zor gelecektir. Ancak buna zamanla uyum sağlayabileceğinizi unutmayın. Kolostomi hemşirelerinden veya bu konuyla ilgilenen bir görevliden destek ve yardım alın.
- Kolostomi bakımı önemlidir. Ailenizden biriyle birlikte bu eğitimi öğrenin ve uygulayın.
- Sigara veya alkol kullanıyorsanız bırakın.
- Kolon kanserinde beslenme çok önemlidir. Gerekirse uzman bir diyetisyene danışın.
- Fiziksel aktivitelere zaman ayırın.
- Ameliyat yapıldıktan sonrası hastalığın nüks (tekrar) edip etmediğini araştırmak amacıyla yapılması gereken periyodik taramalarınızı ihmal etmeyin.
Kaynaklar ve Referanslar:
1- Bowel cancer,2- Colorectal Cancer,3- Kolon kanseri4- Effects of interactions between common genetic variants and smoking on colorectal cancerYAZIYI PAYLAŞ
Kolonoskopi nedir? Nasıl yapılır? Kolonoskopinin riskleri nelerdir?
Kalın bağırsak (kolon) kanserinden korunmanın 7 etkili yöntemi
YORUMUNUZ VAR MI?