Anevrizma nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
Anevrizma, atardamar duvarındaki şişme veya genişlemedir. Damar duvarının zayıflamasıyla gelişir. Ancak doğuştan da olabilir. Sigara, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, damar sertliği, obezite anevrizma riskini arttırır. Kalp ve beyin bölgesinde gelişen anevrizmalar çok tehlikelidir. Anevrizma yırtılırsa iç kanamaya, hatta ölüme neden olabilir. Ağrı, mide bulantısı-kusma, baş dönmesi, düşük tansiyon ve şok anevrizma yırtılması sonucu yaşanan bazı belirtilerdir. Derhal acil müdahale gerektirir. Problemin erken tespit edilip kontrol altına alınması için özellikle risk grubuna giren kişilerin düzenli sağlık taraması yaptırması önemlidir. Anevrizma genellikle ilaç ve cerrahi müdahaleyle tedavi edilir.
İçindekiler
Anevrizma nedir?
Anevrizma, atardamar (arter) duvarının bir kısmı zayıfladığında gelişen baloncuk benzeri şişlik veya genişlemedir. Vücudun herhangi bir yerinde oluşabilir. Çoğunlukla belirti göstermez ve tehlikeli değildir. Ancak beyin ve kalbi besleyen atardamarlarda oluşan anevrizma yırtılmaları iç kanamaya yol açarak hayatı tehdit eden sonuçlar doğurabilir. Yırtılma olasılığı şişkinliğin boyutuna bağlıdır acil müdahale gerektirir. (1)
Ateroskleroz (damar sertliği) nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Anevrizma neden olur?
- Doğuştan kalp deliği (artiyal septal defekt)
- Ailede anevrizma öyküsü
- Ailede kalp hastalığı-kalp krizi öyküsü
- Aort hastalığı veya yaralanması
- Yoğun stres
- Yüksek tansiyon
- Yüksek kolesterol
- Damar sertliği
- Kötü beslenme ve yaşam tarzı
- Obezite
- Sigara kullanımı
- Altmış yaşından büyük olmak
Anevrizma bir arter duvarı zayıfladığında oluşur. Ancak bu zayıflamaya neyin yol açtığı kesin bilinmemektedir. Ancak riski arttıran faktörleri azaltmak faydalı olacaktır. (2)
Anevrizma belirtileri
- Ağrı
- Kanama
- Soğuk ve nemli cilt
- Baş dönmesi
- Mide bulantısı-kusma
- Hızlı kalp atışı
- Şok
- Düşük tansiyon
- Cilt yüzeyine yakın, gözle görülür ağrılı ve şiş kitle
Belirtiler anevrizmanın vücudun neresinde geliştiğine ve türüne bağlı olarak farklılık gösterebilir. Vücutta veya beyinde oluşan anevrizmalar yavaş genişleyip yırtılana kadar hiçbir belirti göstermeyebilir. Ancak diğer dokulardaki dolaşımı engelleyebilir. (3)
Örneğin, tromboembolizme (herhangi bir damardaki pıhtıdan -trombüsten- kopan parçanın başka bir bölgedeki damarı tıkaması) ya da iskemik inme (beyni besleyen arterin pıhtı birikmesi nedeniyle tıkanması) gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Belirtiler anevrizmanın kendisinden çok oluşumuna yol açan bir rahatsızlıkla ilgili de olabilir. Örneğin, vaskülit (kan damarı iltihabı) sonucu oluştuysa ateş, halsizlik veya kilo kaybı yaşanabilir.
İskemi nedir? İskemik atak neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Anevrizmaya bağlı baş ağrısı
Beyindeki anevrizma genişledikçe veya şiştikçe beyindeki sinirlere baskı uygulayabilir ve migren benzeri oldukça şiddetli ve sıkça tekrarlanan baş ağrısı yaşanabilir. Bu ağrı özellikle spor gibi herhangi bir fiziksel aktivite, ağır bir şey kaldırırken, tuvalette ıkınırken veya cinsel ilişki sonrasında gelişirse derhal doktora gidilmelidir. (4)
Anevrizma teşhisi
Anevrizma genellikle belirti göstermediğinden vücutta tespit edilmeden kalabilir. Risk altında olan veya belirti gösteren kişilere ise fiziksel muayene yapıldıktan sonra durumuna göre aşağıdaki görüntüleme testlerinden biri yapılır: (5)
- Ultrason: Daha çok önlem amaçlı sağlık taramalarında kullanılır. Özellikle sigara vb. tütün ürünleri kullanan 65-75 yaş üstü erkeklere aort anevrizma riskine karşı düzenli ultrason taramasından geçmeleri önerilir.
- Manyetik Rezonans (emar): Belirtiler gözlemlendiğinde henüz yırtılmamış bir anevrizmayı görüntüleyebilir.
- Bilgisayarlı tomografi (BT): Genelde yırtılmış anevrizmalarda, özellikle beyin kanaması riski varsa tercih edilir.
- Anjiyografi (anjiyo): Beyin veya kalpte hızla gelişen ya da yırtılan anevrizmada acil cerrahi müdahale gerektiren bölgeyi saptamaya yardımcı olur.
Tomografi nedir, nasıl çekilir? BT ne işe yarar, zararları nelerdir?
Anevrizma türleri
Anevrizma damar duvarındaki gelişme şekline göre 2 ana grupta ele alınır:
- Sakküler anevrizma: Damar duvarının bir tarafında gelişir.
- Fusiform anevrizma: Damar duvarının her iki tarafında gelişir.
Vücutta geliştiği bölgeye göre sınıflandırılan anevrizma türlerinin en sık rastlanılanları ise şunlardır:
Aort anevrizması
Vücudun ana arterini etkileyen anevrizma türüdür. Abdominal aort anevrizması (AAA) ve torasik aort anevrizması (TAA) olmak üzere 2 çeşidi vardır. AAA en yaygın olanıdır. Karın, pelvis ve bacaklara kan taşıyan ana damarda (aortta) gelişir. 60 yaş üstü sigara içen veya yukarıdaki risk faktörlerinden birden fazlasını taşıyan erkeklerde oluşma olasılığı daha yüksektir. En tipik belirtileri karın, sırt veya bel bölgesinde ağrıdır. (6,7)
Nadiren görülen TAA ise aortun göğüsten geçen kısmını etkiler. En büyük nedeni damar sertliğidir. Başlıca belirtileri ses kısıklığı, yutma sorunu, solunum sıklığının artması göğüs-üst sırtta ağrı ve boyunda şişliktir.
Her iki aort anevrizmasında da derhal tıbbi yardım alınmalıdır.
Beyin (serebral) anevrizması
Genellikle beynin derinliklerindeki kan damarlarında oluşan anevrizma herhangi bir boyutta gelişebilir. Özellikle küçük boyutlu anevrizmalar genelde belirti vermez ve komplikasyon geliştirme olasılığı düşüktür. Ancak genişlerse sinirlere ve beyin dokularına baskı uygulayabilir.
Başlıca belirtileri migren benzeri baş ağrısı, göz ağrısı, çift görme, yüzün bir tarafında uyuşukluk ve kulak çınlamasıdır. Anevrizma yırtılırsa ani ve dayanılmaz şiddette baş ağrısı en tipik belirtisidir. Belirtiler yaşandığında hiç vakit kaybetmeden acil müdahale gerektirir. Çünkü 24 saatte ölümcül sonuçlar doğurabilir. Hayatta kalanların pek çoğunda ciddi sakatlıklar gelişebilmektedir.
Beyin anevrizması her yaşta ortaya çıkabilir ancak en sık 30-60 yaş yetişkinlerde ve kadınlarda görülür. Bazı kalıtsal bozuklukları olan insanlarda gelişme riski yüksektir. Ayrıca damar sertliği, kafa travması veya enfeksiyon dahil beyindeki kan damarı duvarını zedeleyen durumlar diğer önemli nedenlerindendir. (8)
Periferik arter anevrizmaları
Ana damar aort dışındaki arterlerde gelişen anevrizmalardır ve birçok çeşidi vardır. Başlıcaları şunlardır:
- Popliteal anevrizma: Diz arkasında (en sık görülen periferik anevrizmadır)
- Splenik anevrizma: Dalak yakınında
- Mezenterik anevrizma: Bağırsaklarda
- Femoral anevrizma: Kasıkta
- Karotis anevrizma: Boyunda
Psödoanevrizma nedir? Neden oluşur?
Psödoanevrizma, arterde şişme veya genişleme olmadan damar duvarının yırtılmasıdır. Yırtılma sonucu gelişen kanamada kan pıhtılaşarak bir zarla kaplanır ve anevrizma gibi arter duvarını oluşturan tüm tabakaları etkilemez. Yalancı anevrizma olarak da bilinir. (9)
Başlıca nedenleri enfeksiyon, yaralanma damardan ilaç kullanımının yan etkisi ve anjiyo işleminde takılan stent’tir.
Anevrizma tedavisi
Tedavi anevrizmanın şekline, büyüklüğüne, türüne, yırtılma riskine ve kişinin yaşıyla genel sağlık durumuna göre değişebilir. Genelde uygulanan tedavi yöntemleri şunlardır:
- Görüntüleme testleri: Eğer sağlık taraması veya belirtiler sonucu bir anevrizma teşhis edilirse sorunu kontrol altında tutmak için hastaya düzenli görüntüleme testleri önerilebilir.
- İlaç tedavisi: Özellikle yüksek tansiyon veya yüksek kolesterolü olan hastaların anevrizma geliştirme riskini veya mevcut anevrizmanın yırtılmasını önlemek için ilaç tedavisi uygulanabilir.
- Endavasküler cerrahi yöntem: Aort anevrizması gibi bazı türlerde zayıflayan damar duvarını güçlendirip yırtılmayı önlemek için ameliyatla stent takılabilir.
- Açık ameliyat: Aort veya beyin anevrizmaları gibi hayati tehlike doğuran durumlarda hasta acilen ameliyata alınır. Bu cerrahi müdahaleyle arter kapatılarak kanama önlenmeye çalışılır.
Anevrizma ameliyatı
Hızla büyüyerek yırtılma riski taşıyan anevrizmalara türüne göre birçok farklı ameliyat tekniği uygulanabilir. Ancak temelde 2 farklı yöntem kullanılır:
Kapalı (endavasküler) cerrahi yöntem
Cerrah hastanın bacak veya kasığındaki artere bir tüp yerleştirerek bunu anevrizmalı bölgeye kadar ilerletir. Ardından hasarlı yere küçük bir stent sokulup aorta takılır. Bu müdahale yırtılmayı önleyerek zayıf duvarı güçlendirir.
İşlem 1-2 saat sürebilir. İyileşme süresi (birkaç gün) hızlı olduğundan daha sık tercih edilir. Yaygın olarak aort anevrizmasında kullanılır. Açık cerrahi yönteme göre daha az ağrılıdır ve daha düşük komplikasyon riski taşır.
Olası riskler: enfeksiyon, felç, stentin kayması veya stent etrafında kanamadır. Endavasküler stent uygulamalarında başarı oranı %99’dur. (10)
İnme (felç) nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
Açık cerrahi yöntem
Genel anestezi altında ilgili bölgeye kesi uygulanır. Örneğin aort anevrizmasında aortu açığa çıkarmak için karın bölgesine büyük bir kesi uygulanarak hasarlı damar çıkarılıp yerine stent takılır. Beyin anevrizmasında ise kafatasına küçük bir delik açılarak anevrizmaya kan akışını engellemek için ilgili damara mandal gibi bir klips yerleştirilir. (11)
Açık cerrahi yöntemin kapalı yönteme göre bazı dezavantajları olabilir. Ameliyat 3-5 saat ya da biraz daha uzun sürebilir. Ayrıca cerrahi bölgenin iyileşmesi daha uzun zaman alır (yaklaşık 1 ay kadar). Komplikasyon geliştirme riski de daha fazladır.
Beyin anevrizmasının yırtılma olasılığı yüksek değilse ciddi cerrahi komplikasyonlardan dolayı cerrahi müdahale tercih edilmez. Yırtılma söz konusu olursa hasarlı damar sarılarak (platin bobin embozilasyonu) olası diğer kanamalar önlenir.
Anevrizma ameliyatı öncesi-sonrası nelere dikkat etmeli?
Ameliyat öncesi:
- Reçeteli-reçetesiz (takviyeler dahil) kullandığınız tüm ilaçları doktorunuza bildirin.
- Doktorun almanızı istediği ilaçlar hariç herhangi bir ilaç kullanmayın.
- En az 1 hafta önce sigara-alkol kullanımını bırakın.
- Ameliyattan 8 saat önce bir şey yiyip içmeyin.
- Size hastanede ve evinizde yardımcı olacak bir refakatçi ayarlayın.
Polinöropati nedir? Neden olur? Belirtileri, türleri ve tedavisi
Ameliyat sonrası:
- Takip randevularını ihmal etmeyin.
- Reçete edilen ilaçları düzenli kullanın ve bir doz unutulursa asla 2 doz birden almayın.
- Sigara ve alkol kullanımını tamamen bırakın.
- Doktora danışmadan hiçbir ilaç, hatta şifalı bitki kullanmayın.
- Tamamen iyileşene ve doktor onayı alana kadar aşırı fiziksel aktivitelere ara verin.
- İyileşme süresince ağır eşya kesinlikle kaldırmayın.
- Doktorun vereceği diğer talimatlara birebir uyun.
Anevrizma ile beyin kanaması ilişkisi
Beyindeki anevrizma yırtılırsa beyin kanamasına yol açarak ciddi nörolojik komplikasyonlara hatta ölüme neden olabilir. Yırtılmış beyin anevrizmasının, dolayısıyla beyin kanamasının tipik belirtisi aniden gelişen son derece şiddetli baş ağrısıdır. Hastalar bu ağrıyı hayatımın en kötü baş ağrısı olarak tarif eder.
Anevrizmadan korunma
Bazı anevrizmalar doğuştan olduğu için bir anevrizmayı önlemek her zaman mümkün değildir. Yine de yaşam tarzında yapılacak düzenlemeler anevrizmanın gelişme ve en önemlisi yırtılma olasılığını azaltabilir.
- Sigarayı bırakın.
- Stres yönetimini öğrenin.
- Düzenli fiziksel aktivite, spor yapın.
- Sağlıklı beslenin
- Yüksek tansiyon, kolesterol ve damar sertliği varsa doktorun reçete ettiği ilaçları düzenli alın ve tavsiyelerine uyun.
- Obezite sorunu varsa bir diyet uzmanıyla görüşüp zayıflamaya çalışın.
- Her yıl düzenli olarak sağlık taraması yaptırın.
YAZIYI PAYLAŞ
Benzer Yazılar
İntratorasik aort anevrizması ve diseksiyonları
Beyin kanaması nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Aort diseksiyonu (yırtığı) nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi
Baş ağrısı neden olur, ne iyi gelir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri
Kadınlarda ve erkeklerde en sık görülen kanser türleri ve tedavileri
YORUMUNUZ VAR MI?