Menenjit nedir? Belirtileri, nedenleri, tedavisi ve aşısı

Menenjit, beyni saran zarların iltihaplanmasıyla oluşan ve erken evrede tedavi edilmediğinde beyin hasarı ve ölümle sonuçlanabilen ciddi bir bakteriyel enfeksiyondur. Yaygın olarak çocuklarda görülen menenjitin en önemli belirtileri arasında yüksek ateş, başağrısı, halsizlik, iştahsızlık, ense sertliği, kusma, parlak ışığa bakamama vehavale geçirme bulunur. Hastalığa yakalananların %95’i 5 yaş altındaki çocuklardır. Kalabalık ortamlarda bulunan çocuk ve erişkinler daha fazla risk taşırlar. Bazı virüs türleri de daha hafif bir menenjit tablosuna yol açabilirler ayrıca kafa travmaları da hastalığa neden olabilir. Ancak bakteriyel menenjit ağır seyreden tıbbi bir durumdur ve tedavi edilmediğinde yüksek oranda ölümle sonuçlanabilir. Menenjitten en önemli korunma yöntemi aşı yaptırmaktır.

Menenjit nedir?

Fungal menenjit türü genellikle bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda görülür.  Menejit genellikle soğuk algınlığı sonrası alınan bir enfeksiyon ile başlar. Felç, işitme kaybı ve beyin hasarına neden olabilir. Ayrıca diğer organlara da zarar verebilir.

Menenjit nedenleri

Viral enfeksiyonlar menenjitin en yaygın nedenidir, bunu bakteriyel enfeksiyonlar ve nadiren de mantar enfeksiyonları izler. Bakteriyel enfeksiyonlar yaşamı tehdit edici olabileceğinden, nedeni belirlemek önemlidir.

Çocuğuma meningokok menenjit aşısı yaptırmalı mıyım? Riskli mi?

Bakteriyel menenjit

Kan dolaşımına giren ve beyin ve omuriliğe giden bakteriler, akut bakteriyel menenjite neden olur. Fakat bakteri doğrudan meninksleri istila ettiğinde de menenjit oluşabilir. Bazen, kulak ya da sinüs enfeksiyonu, kafatası kırığı sonrası ya da nadiren de olsa bazı ameliyatlardan sonra da menenjit ortaya çıkabilir. Akut menenjite neden olan bakteriler:

• Streptococcus pneumoniae (pnömokok): Bu bakteri, bebeklerde, küçük çocuklarda ve yetişkinlerde en sık görülen bakteriyel menenjit nedenidir. Daha yaygın olarak pnömoniye veya kulak ve sinüs enfeksiyonlarına neden olur. Bir aşı bu enfeksiyonu önlemeye yardımcı olabilir.
• Neisseria meningitidis (meningokok): Bu bakteri, bakteriyel menenjitin önde gelen bir başka nedenidir. Bu bakteriler genellikle bir üst solunum yolu enfeksiyonuna neden olurlar ancak kan dolaşımına girdiklerinde meningokokal menenjite neden olabilirler. Bu özellikle gençleri ve genç yetişkinleri etkileyen oldukça bulaşıcı bir enfeksiyondur. Üniversite yurtlarında, yatılı okullarda ve askeri üslerde salgınlara neden olabilir. Bir aşı, enfeksiyonu önlemeye yardımcı olabilir.

• Haemophilus influenzae (hemofilus): Hemofilus influenza tip b (Hib) bakterisi, bir zamanlar çocuklarda bakteriyel menenjitin önde gelen nedeniydi. Ancak yeni Hib aşıları, bu tip menenjit vakalarının sayısını büyük ölçüde azaltmıştır.
• Listeria monocytogenes (listeria): Bu bakteriler pastörize edilmemiş peynirler, sosisli sandviçler ve öğle yemeği etlerinde bulunabilir. Hamile kadınlar, yenidoğanlar, yaşlı yetişkinler ve zayıflamış bağışıklık sistemi olan kişiler en hassas olanlardır. Bu bakteri, plasenta bariyerini geçebilir ve gebeliğin ilerleyen aylarında oluşan enfeksiyonlar bebek için ölümcül olabilir.

Viral menenjit

Viral menenjit genellikle hafif seyreder ve kendi başına iyileşir. Vakaların çoğu, yaz sonu ve sonbahar başında en yaygın görülen enterovirüsler olarak bilinen bir grup virüsden kaynaklanmaktadır. Herpes simpleks virüsü, HIV, kabakulak, Batı Nil virüsü ve diğerleri gibi virüsler de viral menenjite neden olabilir.

Kronik menenjit

Yavaş büyüyen organizmalar (mantarlar ve Mycobacterium tuberculosis gibi) beyninizi çevreleyen membranları ve sıvıları istila eden kronik menenjite neden olur. Kronik menenjitin gelişmesi iki hafta veya daha fazla sürer. Kronik menenjitin baş ağrıları, ateş, kusma ve zihinsel bulanıklık gibi semptomları akut menenjitinkilere benzer.

Fungal menenjit

Fungal menenjit nispeten nadirdir ve kronik menenjite neden olur. Akut bakteriyel menenjiti taklit edebilir. Mantar iltihabı insandan insana bulaşıcı değildir. Kriptokokal menenjit, AIDS gibi bağışıklık yetersizliği olan kişileri etkileyen, hastalığın yaygın bir mantar şeklidir. Antifungal ilaçlarla tedavi edilmezse hayatı tehdit eder.

Meningokal menenjit nasıl bulaşır, belirtileri nelerdir?

Mikropsuz menenjit

Mikroplar dışında başka hastalıklar da meninkslerde iltihap yapabilir. Bunların başında bağışıklık sistemi hastalıkları yer almaktadır. Bu hastalıklarda bağışıklık sistemi yanlış şekilde hastanın kendi dokusuna karşı reaksiyon oluşturmaktadır. Bunlar arasında sistemik lupus eritematosus, Behçet hastalığı, sjögren hastalığı, sarkoidoz gibi hastalıklar sayılabilir. Beyin zarını tutan kanser hücreleri de menenjit yapabilmektedir. Buna karsinomatöz menenjit denmektedir ve seyri genellikle kötü olmaktadır.

Menenjit Belirtileri

• Baş ağrısı
• Boyun tutulması
• Mide bulantısı ve kusma
• Parlak ışığa bakmaktan kaçınma
• Zihin bulanıklığı
• Nöbet geçirme
• Soğuk el ve ayaklar
• Titreme
• Çok hızlı soluk alıp verme
• Eklem ve kas ağrıları

Viral menenjit belirtileri

Bebeklerde viral menenjit belirtileri

• Halsiz, uykulu ya da aşırı hassas olma
• Kusma ya da az yemek yeme
• Çok ağlama (inleme şeklinde ya da çok tiz)
• Yüksek ateş, fakat soluk ve lekeli bir görünüm
• Kafalarındaki yumuşak noktada (bıngıldak) bir şişlik olması
• Kaskatı olma ya da nöbet geçirme

Bebeklerde yüksek ateş nasıl düşürülür? Uyarılar ve öneriler

Yetişkinlerde viral menenjit belirtileri

• Baş ağrısı
• Ateş
• Boyun tutulması
• Nöbetler
• Parlak ışığa duyarlılık
• Uyuklama ve uyuşukluk hali
• Mide bulantısı ve kusma
• İştah azalması

Bakteriyel menenjit belirtileri

• Zihinsel bulanıklığı
• Mide bulantısı ve kusma
• Işığa duyarlılık
• Sinirlilik
• Baş ağrısı
• Ateş ve titreme
• Boyun Tutulması
• Vücutta morluklar
• Uyuklama ve uyuşukluk hali

Fungal menenjit belirtileri

• Mide bulantısı ve kusma
• Işığa duyarlılık
• Ateş
• Baş ağrısı
• Kafa karışıklığı ya da oryantasyon bozukluğu

Bronşiolit nedir, neden olur? Belirtileri, tanısı ve tedavi yöntemleri

Menenjit tanısı

Aile hekiminiz veya çocuk doktorunuz, bir tıbbi öykü, fizik muayene ve belirli tanı testlerine dayalı olarak menenjiti teşhis edebilir. Muayene sırasında doktor, baş, kulaklar, boğaz ve omurga boyunca deri etrafında enfeksiyon belirtileri olup olmadığını kontrol edebilir. Menejit teşhisi için yapılması gereken testler şunlardır:

• Kan kültürleri: Kan kültürleri kandaki bakterileri tanımlar. Bakteriler kandan beyne gidebilirler.
• Görüntüleme: Kafa tomografisi (BT) veya manyetik rezonans (MR) taramaları şişlik veya iltihaplanmayı belirlemekte yardımcı olabilir. Göğüs veya sinüslerin X ışınları veya BT taramaları da menenjitle ilişkili olabilecek diğer alanlarda enfeksiyon olup olmadığını gösterebilir.

Emar (MR) nedir, nasıl çekilir? Manyetik rezonans ne işe yarar?

• Spinal musluk (lomber ponksiyon): Kesin bir menenjit teşhisi için, beyin omurilik sıvısı (BOS) almak gerekebilir. Bu test merkezi sinir sistemindeki artan basınca bakılabilmeyi sağlar. Omurilik sıvısında iltihap veya bakteri de bulunabilir. Ayrıca bu test yardımıyla tedavi için en uygun antibiyotiği belirlemek de mümkün olabilir.

Menenjit bulaşıcı mıdır?

Çeşitli menenjit türleri bulaşıcı değildir. Fungal, parazit kaynaklı ya da enfeksiyon kaynaklı olmayan menenjit bulaşıcı değildir.

Menenjitin en ciddi formu olan bakteriyel menenjit de özellikle meningokokal menenjitse bulaşıcı olabilir. Enfekte bir kişi ile uzun süreli temas yoluyla yayılır. Okullar, kreşler, askeri kışlalar, hastaneler ve kolej yurtları bu enfeksiyonu paylaşmak için en önemli yerlerdir. Bakteri ayrıca tükürük, balgam, öpüşmek, yemek kapları paylaşma, öksürme, hapşırma ve bakteri bulaşmış gıdalar aracılığı ile yayılabilir.

Menenjit risk faktörleri

• Aşıların atlanması: Önerilen çocukluk veya yetişkin aşılama programını tamamlamamış herkes için risk artar.
• Yaş:Çoğu viral menenjit vakası, 5 yaşından küçük çocuklarda görülür. Bakteriyel menenjit, 20 yaşın altındakilerde yaygındır.
• Bir topluluk ortamında yaşamak: Yurtlarda yaşayan üniversite öğrencileri, askeri üslerde personel, yatılı okullardaki çocuklar ve çocuk bakım tesisleri meningokokal menenjit riski altındadır. Bunun sebebi bakterinin büyük gruplar içinde solunum yolu ile hızla yayılmasıdır.
• Gebelik: Hamilelikte listeria bakterilerinin neden olduğu bir menenjit türü olan listeriosis daha çok görülür. Listeriosis, düşük doğum, ölü doğum ve erken doğum riskini artırır.
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması: AIDS, alkolizm, diyabet, immünsüpresan ilaçların kullanımı ve bağışıklık sisteminizi etkileyen diğer faktörler de menenjite daha duyarlı hale getirir. Dalağınızın alınması da riskinizi artırır ve dalaksız hastalar bu riski en aza indirmek için aşılanmalıdır.

Menenjitten korunma yolları

• Ellerinizi yıkayın: Dikkatli el yıkama mikropları önlemeye yardımcı olur. Çocuklara, özellikle yemeklerden önce ve tuvalete girdikten sonra, kalabalık bir yerde veya evcil hayvanlarla vakit geçirdikten sonra ellerini sık sık yıkamayı öğretin. Onlara ellerini iyice yıkamayı ve durulamayı gösterin.
• Hijyene dikkat edin: İçecekleri, yiyecekleri, yemek kaplarını, dudak kremlerini veya diş fırçalarını başkalarıyla paylaşmayın. Ve bu konuda çocukları ve gençleri de eğitin.
• Sağlığınıza dikkat edin: Yeterince dinlenerek, düzenli egzersiz yaparak ve bol miktarda taze meyve, sebze ve kepekli tahıllar ile sağlıklı beslenerek bağışıklık sisteminizi koruyun.
• Ağzınızı kapatın: Öksürmeniz veya hapşırmanız gerektiğinde, ağzınızı ve burnunuzu mutlaka kapatın.
• Hamileyseniz, yediklerinize dikkat edin: Sosisli sandviç ve şarküteri etleri dahil etleri iyice pişirerek listeriosis riskinizi azaltın. Pastörize edilmemiş sütten yapılan peynirlerden kaçının. Pastörize süt ile yapılmış ve etiketlenmiş peynirleri tercih edin.

Menenjit sonrası kalıcı hasarlar

Çoğu kişi bu hastalığı tamamen atlatarak birkaç ay içinde günlük yaşamlarına devam edebilecek duruma gelirler. Fakat tedavi edilmezse menenjit bazı kişilerde kalıcı hasarlara neden olabilir. Menenjitin neden olduğu sakatlıklar: sağırlık, davranış bozukluğu, konsantrasyon bozukluğu, koordinasyon bozukluğu, yorgunluk, hareket kısıtlılığı. Bazı şikayetler zamanla düzelse de, bazıları kalıcıdır. Sağırlık ömür boyu sürebilir.

Zatürre (pnomoni) nedir? Kimlerde görülür? Belirtileri ve tedavisi

Menenjit kişinin yaşamını tamamıyla değiştirebilir. Mesela çocuklarda menenjitten sonra aşırı hareketlilik, öğrenme problemleri görülebilir. Erişkinler sosyal yaşamlarını ve iş yaşantılarını etkileyen problemlerle karşılaşabilirler. Bazı kişiler ise hastalıktan önceki işlerini eski düzeylerinde yürütemezler. Kalıcı şikayetler oluşması halinde uzmanların yardımına mümkün olduğu kadar çabuk başvurmanın önemi büyüktür.

Menenjit Tedavisi

Bakteri­lerle oluşan menenjitlerde hastalığın olası gidişi tanının zamanlamasına ve tanı ile tedavi arasında geçen süreye bağlıdır. Geçen saatlerin bile büyük önem taşıdığı bu süreçte yüksek ateş, baş ağrısı, zihinsel bozukluklar gibi be­lirtiler karşısında kalan hekim, birkaç saat içinde hastalık tanısını koyup teda­viye başlamalıdır.

Uygun antibiyotik seçimi için gerekli olan laboratuvar testle­rinin hemen sonuç vermemesi nedeniy­le, menenjitlerin büyük çoğunlukla meningokok ve pnömokok kaynaklı oldu­ğu kabul edilip tedavi buna göre düzen­lenir. İlaç ve antibiyotik seçiminde iki temel nokta göz önünde tutulmalıdır:

• Hastalık etkeninin ilaca duyarlılığı
• İlacın hem kana, hem de beyin-omurilik sıvısına geçme düzeyi

Meningokoklara bağlı menen­jitte hastanın yanı sıra aile bireyleri ve önlem almadan hastaya yaklaşan kişi­ler de incelenmelidirler. Bu kişilere ko­ruyucu önlem olarak iki gün boyunca her 14 saatte bir ağızdan 600 miligram rifampisin verilir. Bir yaşın altındaki çocuklarda vücut ağırlığının her kilo­gramı için 5 mg, 1-12 yaş arasın­da ise 10 mg rifampisin, iki gün süreyle 12 saatte bir verilir. Antibiyotik tedavisine başladıktan 24 saat sonra meningokok menenjiti bulaşıcı özelli­ğini yitirir.

Menenjit Aşısı

Menenjit aşısı, çocukların aşı takviminde tek başına yer almayan, genellikle karma aşılar içinde uygulanan bir aşı türüdür. Rutin aşı programında 2. aydan itibaren uygulanan zatürre ( pnömokok) aşısı ve karma aşı içinde yer alan menenjit (Hemophilus İnfluenza) aşısı ile diğer önemli iki menenjit etkenine karşı bebeklerde koruma sağlanmaktadır.

• Konjüge meningokok aşısı (MCV4): 2 yaş ve üzeri için
• Polisakkarid meningokok aşısı (MPSV4): 55 yaş üstü kişiler için (hacı adaylarına yapılan aşı). Kullanılacak aşının adı “Menactra” olup, bugüne kadar 60 milyona yakın doz kullanılmıştır.

Menenjit aşısı kimlere uygulanabilir?

Bağışıklık sistemi henüz gelişmemiş ve bu ağır hastalığa en açık konumda olanlar bebeklerdir. Aşının, bebeklere de uygulanması mümkündür. 9-  23 aylık bebeklerde, 3 ay ara ile 2 kez uygulanmakta; 2-11 yaş arasında ise bir kez uygulanmaktadır. Genç ve erişkinler için tekrar dozu üzerine çalışmalar devam etmektedir. Aşının koruyuculuğu %90-100 arasında seyretmekte, yani son derece iyi bir koruma sağlamaktadır.

Aşılar sayesinde menenjitsiz bir dünya hayali gerçek olabilir

Menenjit aşısının yan Etkileri

Menenjit Aşısının, aşı uygulanan noktada hassasiyet ve kızarıklık, iştah kaybı, halsizlik gibi yan etkileri olabilir. Aşının yan etkilerinin şiddetlenmemesi için, karma aşılar ile beraber yaptırılmaması önerilmektedir.

Menenjit aşısı fiyatı 2018

• Menactra: 9-23 aylık bebeklerde 3 ay arayla 2 kere uygulanıyor. 2-11 yaş arasında ise bir doz uygulanması yeterlidir. Tekrar dozu konusu henüz belirlenmemiştir. Aşılanma sonrası korunma tiplere göre % 90 -%100 seviyelerine çıkmaktadır; yani koruyuculuğu iyidir. Fiyatı: 207 TL
• Nimenrix: 12 aylıktan itibaren çocuklara, ergen ve yetişkinlere tek bir doz şeklinde uygulanır. Fiyatı 227 TL

Menenjit aşısı dikkat edilmesi gerekenler

• Aşı yapılacak kişinin, aşı içeriğindeki herhangi bir maddeye karşı alerjisi varsa,
• Enjektörde bulunan latekse karşı alerjisi varsa,
• Kişi, bağışıklık sistemini zayıflatan veya yüksek ateşli bir hastalık geçiriyorsa
• Kişinin hastalık geçmişinde Guillain-Barre Sendromu (GBS) adında sinirsel bir hastalığı mevcutsa, aşı uygulanamamaktadır.

---

Referanslar: 1- Meninigitis 2- What Is Meningitis? 3- How Contagious Is Meningitis?