Menenjit, beyni saran zarların iltihaplanmasıyla oluşan, erken evrede tedavi edilmediğinde beyin hasarı ve ölüme neden olabilen bakteriyel bir enfeksiyondur. Yaygın olarak çocuklarda görülen menenjitin en önemli belirtileri arasında yüksek ateş, baş ağrısı, halsizlik, iştahsızlık, ense sertliği, kusma, parlak ışığa bakamama ve havale geçirme bulunur. Hastalığa yakalananların %95’i 5 yaş altındaki çocuklardır. Kalabalık ortamlarda bulunan çocuk ve erişkinler daha fazla risk taşırlar. Bazı virüs türleri de daha hafif bir menenjit tablosuna yol açabilir. Kafa travmaları da hastalığa neden olabilir ancak bakteriyel menenjit çok ağır seyreder. Menenjitten en önemli korunma yöntemi aşı yaptırmaktır.
İçindekiler
Menenjit, beyin ve omuriliği çevreleyen, meninks adılı ince zar dokusunun iltihaplanmasıdır. Yetişkinlerde ya da çocuklarda görülebilir. En yaygın olanı viral menenjittir. Viral menenjit daha az şiddetli olma eğilimindedir ve çoğu insan tedavi olmaksızın tamamen iyileşir. Bakteriyel menenjit daha nadirdir, ancak ölümcül olabilir. İnsanlar arasında yakın temas halinde yayılır.
Fungal menenjit, hastalığın nadir görülen bir şeklidir. Fungal menenjit türü genellikle bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda görülür. Menejit genellikle soğuk algınlığı sonrası alınan bir enfeksiyon ile başlar. Felç, işitme kaybı ve beyin hasarına neden olabilir. Ayrıca diğer organlara da zarar verebilir.
Prednol (metilprednisolon) nedir? Ne işe yarar? Kullanımı ve yan etkileri
Viral enfeksiyonlar menenjitin en yaygın nedenidir, bunu bakteriyel enfeksiyonlar ve nadiren de mantar enfeksiyonları izler. Bakteriyel enfeksiyonlar yaşamı tehdit edici olabileceğinden, nedeni belirlemek önemlidir.
Çocuğuma meningokok menenjit aşısı yaptırmalı mıyım? Riskli mi?
Kan dolaşımına giren ve beyin ve omuriliğe giden bakteriler, akut bakteriyel menenjite neden olur. Fakat bakteri doğrudan meninksleri istila ettiğinde de menenjit oluşabilir. Bazen, kulak ya da sinüs enfeksiyonu, kafatası kırığı sonrası ya da nadiren de olsa bazı ameliyatlardan sonra da menenjit ortaya çıkabilir. Akut menenjite neden olan bakteriler:
Menenjit belirtileri arasında halsizlik ve yüksek ateş bulunur
Viral menenjit genellikle hafif seyreder ve kendi başına iyileşir. Vakaların çoğu, yaz sonu ve sonbahar başında en yaygın görülen enterovirüsler olarak bilinen bir grup virüsden kaynaklanmaktadır. Herpes simpleks virüsü, HIV, kabakulak, Batı Nil virüsü ve diğerleri gibi virüsler de viral menenjite neden olabilir.
Yavaş büyüyen organizmalar (mantarlar ve Mycobacterium tuberculosis gibi) beyninizi çevreleyen membranları ve sıvıları istila eden kronik menenjite neden olur. Kronik menenjitin gelişmesi iki hafta veya daha fazla sürer. Kronik menenjitin baş ağrıları, ateş, kusma ve zihinsel bulanıklık gibi semptomları akut menenjitinkilere benzer.
Fungal menenjit nispeten nadirdir ve kronik menenjite neden olur. Akut bakteriyel menenjiti taklit edebilir. Mantar iltihabı insandan insana bulaşıcı değildir. Kriptokokal menenjit, AIDS gibi bağışıklık yetersizliği olan kişileri etkileyen, hastalığın yaygın bir mantar şeklidir. Antifungal ilaçlarla tedavi edilmezse hayatı tehdit eder.
Mikroplar dışında başka hastalıklar da meninkslerde iltihap yapabilir. Bunların başında bağışıklık sistemi hastalıkları yer almaktadır. Bu hastalıklarda bağışıklık sistemi yanlış şekilde hastanın kendi dokusuna karşı reaksiyon oluşturmaktadır.
Bunlar arasında sistemik lupus eritematosus, Behçet hastalığı, sjögren, sarkoidoz gibi hastalıklar sayılabilir. Beyin zarını tutan kanser hücreleri de menenjit yapabilmektedir. Buna karsinomatöz menenjit denmektedir ve seyri genellikle kötü olmaktadır.
Yukarıdaki maddeler genel menenjit belirtileridir. Ancak türlerine göre menenjit belirtileri farklılık gösterebilir. Viral ve bakteriyel menenjit belirtileri başlangıçta benzer olabilir. Bununla birlikte, bakteriyel menenjit belirtileri genellikle daha şiddetlidir. Ayrıca belirtiler yaşınıza bağlı olarak da değişir. Aşağıda daha detaylı menenjit belirtilerini bulabilirsiniz:
Bebek ve çocuklarda yüksek ateş nasıl düşürülür? Uyarılar ve öneriler
Bu belirtilerle karşılaşırsanız derhal tıbbi yardım alın. Bakteriyel ve viral menenjit ölümcül olabilir. Sadece nasıl hissettiğinize bakarak bakteriyel veya viral menenjitiniz olup olmadığını bilemezsiniz. Bunun için test yapılması gerekecektir.
Bronşiolit nedir, neden olur? Belirtileri, tanısı ve tedavi yöntemleri
Aile hekiminiz veya çocuk doktorunuz, bir tıbbi öykü, fizik muayene ve belirli tanı testleri ile menenjiti teşhis edebilir. Muayene sırasında doktor, baş, kulaklar, boğaz ve omurga boyunca deri etrafında enfeksiyon belirtileri olup olmadığını kontrol edebilir. Menejit teşhisi için yapılması gereken testler:
Emar (MR) nedir, nasıl çekilir? Manyetik rezonans ne işe yarar?
Çeşitli menenjit türleri bulaşıcı değildir. Fungal, parazit kaynaklı ya da enfeksiyon kaynaklı olmayan menenjit bulaşıcı değildir.
Viral menenjit bulaşıcıdır. Bu, mukus, dışkı ve tükürük dahil olmak üzere vücut sıvılarıyla doğrudan temas yoluyla yayılır. Enfekte sıvının damlacıkları yayılabilir ve hapşırma ve öksürme ile paylaşılabilir. Bu enfeksiyonu almak için enfekte bir kişi ile doğrudan temas halinde olmanız gerekmez.
Ancak virüs bulaştığı halde, menenjit komplikasyonlarını yaşamayabilirsiniz. Menenjite neden olan arbovirüsler sivrisinek ve keneler gibi böceklerle bulaşabilir. Enfeksiyonun yaz ve sonbaharda meydana gelme olasılığı daha yüksektir.
Menenjitin en ciddi formu olan bakteriyel menenjit de özellikle meningokokal menenjitse bulaşıcı olabilir. Enfekte bir kişi ile uzun süreli temas yoluyla yayılır.
Okullar, kreşler, askeri kışlalar, hastaneler ve kolej yurtları bu enfeksiyonu paylaşmak için en önemli yerlerdir. Bakteri ayrıca tükürük, balgam, öpüşmek, yemek kapları paylaşma, öksürme, hapşırma ve bakteri bulaşmış gıdalar aracılığı ile yayılabilir.
Bakterilerle oluşan menenjitlerde hastalığın olası gidişi tanının zamanlamasına ve tanı ile tedavi arasında geçen süreye bağlıdır. Geçen saatlerin bile büyük önem taşıdığı bu süreçte yüksek ateş, baş ağrısı, zihinsel bozukluklar gibi belirtiler karşısında kalan hekim, birkaç saat içinde hastalık tanısını koyup tedaviye başlamalıdır.
Uygun antibiyotik seçimi için gerekli olan laboratuvar testlerinin hemen sonuç vermemesi nedeniyle, menenjitlerin büyük çoğunlukla meningokok ve pnömokok kaynaklı olduğu kabul edilip tedavi buna göre düzenlenir. İlaç ve antibiyotik seçiminde iki temel nokta göz önünde tutulmalıdır:
Menenjitli hastalar, içinde bulundukları tehlikeli durumdan ötürü yoğun bakım birimlerinde tedavi altına alınmalıdırlar. Burada dolaşım ve solunum sistemleri sürekli denetim altında tutularak yabancı cisim yutma, şok, beyin ödemi gibi tehlikelere karşı önlem alınabilir.
Meningokoklara bağlı menenjitte hastanın yanı sıra aile bireyleri ve önlem almadan hastaya yaklaşan kişiler de incelenmelidirler. Bu kişilere koruyucu önlem olarak iki gün boyunca her 14 saatte bir ağızdan 600 miligram rifampisin verilir.
Bir yaşın altındaki çocuklarda vücut ağırlığının her kilogramı için 5 mg, 1-12 yaş arasında ise 10 mg rifampisin, iki gün süreyle 12 saatte bir verilir. Antibiyotik tedavisine başladıktan 24 saat sonra meningokok menenjiti bulaşıcı özelliğini yitirir.
Menenjite neden olabilen yaygın bakteriler veya virüsler öksürme, hapşırma, öpüşme veya yemek aletlerini, diş fırçasını veya sigarayı paylaşarak yayılabilir. Bu adımlar menenjiti önlemeye yardımcı olabilir:
Çoğu kişi bu hastalığı tamamen atlatarak birkaç ay içinde günlük yaşamlarına devam edebilecek duruma gelirler. Fakat tedavi edilmezse menenjit bazı kişilerde kalıcı hasarlara neden olabilir. Menenjitin neden olduğu sakatlıklar: sağırlık, davranış bozukluğu, konsantrasyon bozukluğu, koordinasyon bozukluğu, yorgunluk, hareket kısıtlılığı. Bazı şikayetler zamanla düzelse de, bazıları kalıcıdır. Sağırlık ömür boyu sürebilir.
Zatürre (pnomoni) nedir? Kimlerde görülür? Belirtileri ve tedavisi
Menenjit kişinin yaşamını tamamıyla değiştirebilir. Mesela çocuklarda menenjitten sonra aşırı hareketlilik, öğrenme problemleri görülebilir. Erişkinler sosyal yaşamlarını ve iş yaşantılarını etkileyen problemlerle karşılaşabilirler. Bazı kişiler ise hastalıktan önceki işlerini eski düzeylerinde yürütemezler. Kalıcı şikayetler oluşması halinde uzmanların yardımına mümkün olduğu kadar çabuk başvurmanın önemi büyüktür.
Menenjit aşısı, çocukların aşı takviminde tek başına yer almayan, genellikle karma aşılar içinde uygulanan bir aşı türüdür. Rutin aşı programında 2. aydan itibaren uygulanan zatürre ( pnömokok) aşısı ve karma aşı içinde yer alan menenjit (Hemophilus İnfluenza) aşısı ile diğer önemli iki menenjit etkenine karşı bebeklerde koruma sağlanmaktadır.
Fakat bu iki aşı meningokok menenjitine karşı koruma sağlayamamaktadır. Özellikle bağışıklık sistemi sorunu olan (HIV vs.) insanların bu mikroba karşı hemen aşılanması gerekmektedir. Enfeksiyonun sık görüldüğü ülkelere (Afrika, Hindistan vs.) seyahat etmesi gereken insanların da aşılanmaları büyük önem arz eder. Bu sebeple meningokok aşısı üretilmektedir. Ülkemizde ruhsatlı olan 2 çeşit meningokok aşısı vardır:
Bağışıklık sistemi henüz gelişmemiş ve bu ağır hastalığa en açık konumda olanlar bebeklerdir. Aşının, bebeklere de uygulanması mümkündür. 9- 23 aylık bebeklerde, 3 ay ara ile 2 kez uygulanmakta; 2-11 yaş arasında ise bir kez uygulanmaktadır. Genç ve erişkinler için tekrar dozu üzerine çalışmalar devam etmektedir. Aşının koruyuculuğu %90-100 arasında seyretmekte, yani son derece iyi bir koruma sağlamaktadır.
Aşılar sayesinde menenjitsiz bir dünya hayali gerçek olabilir
Menenjit Aşısının, aşı uygulanan noktada hassasiyet ve kızarıklık, iştah kaybı, halsizlik gibi yan etkileri olabilir. Aşının yan etkilerinin şiddetlenmemesi için, karma aşılar ile beraber yaptırılmaması önerilmektedir.
YAZIYI PAYLAŞ