Kireçlenme (osteoartrit) nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Kireçlenme, diğer adıyla osteoartrit, çok yaygın bir eklem iltihabı hastalığıdır. Kemik uçlarındaki koruyucu kıkırdak yapı azaldığında oluşur. Osteoartrit, tüm eklemlere zarar verebilir. Ama özellikle eller, dizler, kalçalar ve omurga eklemlerini etkiler. En önemli belirtileri, eklemlerde ağrı, şişme ve sertliktir. Kireçlenme tedavisinin amacı eklem fonksiyonlarını iyileştirip korurken eklem ağrılarını ve iltihabı azaltmaktır. Tedavi, hastalığı iyileştiremez ise de, neden olduğu sorunları azaltır. Aktif kalmak ve sağlıklı bir kilo hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir ve ağrıyı ve eklem fonksiyonunu iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Kireçlenme (osteoartrit) nedir?

Kireçlenme olduğunda bu kıkırdak kırılarak eklem içindeki kemiklerin birbirine sürtünmesine neden olur. Bu durum ağrı ve sertliğe neden olur. Genellikle yaşlılarda görülse de her yaştaki erişkinde de ortaya çıkabilir.

Kireçlenme nedenleri

Normal yaşamın bir parçası olarak, vücutta bulunan eklemler sürekli olarak aşınmaya maruz kalır. Çoğu vakada vücut hasarı kendisi onarır ve herhangi bir belirti oluşturmaz. Kireçlenme, vücudun onaramadığı rahatsızlıklardan biridir.

Osteoporoz (kemik erimesi) nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Zaman içerisinde farklı nedenlere bağlı olarak eklemlerde oluşur. Bu da hareketlerde zorlanmaya ve ağrıya yol açarak kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkiler. Kireçlenme, tek bir nedene bağlı olarak ortaya çıkmaz. Hastalığı tetikleyen farklı nedenler vardır. (2)

Başlıca osteoartrit nedenleri

Genler

Çeşitli genetik özellikler, bir kişinin kireçlenme yaşama olasılığını artırabilir. Bunlardan biri, vücudun kıkırdağını oluşturan bir protein olan kolajen üretiminde nadir görülen bir kusurdur. Bu anormallik kireçlenmenin 20 yaş gibi erken bir dönemde ortaya çıkmasına neden olabilir. Bir diğer kalıtsal sorun, kıkırdağın normalden daha hızlı yıpranması olabilir.

Kolajen nedir? Faydaları nelerdir? Hangi gıdalarda bulunur?

Yaşın ilerlemesi

Osteoartrit (kireçlenme), genellikle orta ve ileri yaşlarda meydana gelir. Özellikle 50 yaşın üzerindeki bireylerde sıkça rastlanır. Yaşlanma ile kemik ve eklemlerin kıkırdak yapısında değişimler yaşanır. Buna bağlı olarak da kemik yapısının dayanıklılığı azalır. Bu da kemik erimesi ve kireçlenme gibi rahatsızlıkların oluşum riskini yükseltir.

Obezite

Aşırı kilolu olmak, kalçalara ve dizlere fazladan baskı yapar. Yıllar boyunca fazla ağırlık taşımak eklemlerdeki kıkırdakların hızlı yıpranmasına neden olabilir.

Dolorex nedir? Ne için kullanılır? Endikasyonları ve yan etkileri

Araştırmalar, fazla kilolu olma ve ellerde kireçlenme riskindeki artış arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir. Bu çalışmalar aşırı yağ dokusunun eklemlere zarar verebilecek inflamatuar kimyasallar (sitokinler) ürettiğini göstermektedir.

Yaralanma ve aşırı kullanım

Eklemlerdeki tekrarlayan hareketler veya yaralanmalar (kırık, cerrahi veya yıpranma gibi) osteoartrite yol açabilir. Örneğin bazı sporcular, kıkırdak yıkımını hızlandırabilecek şekilde eklemlere, tendonlara ve bağlara tekrar tekrar zarar verir.

Bazı mesleklere bağlı olarak uzun süre ayakta kalma, sürekli eğilme, ağır kaldırma veya başka hareketler kıkırdakların daha çabuk aşınmasını sağlar. Eklemi destekleyen kasların dengesizliği veya zayıflığı kıkırdak çökmesine yol açabilir.

Kemik ve eklemi etkileyen hastalıklar

Voltaren (diklofenak) nedir? Ne için ve nasıl kullanılır? Yan etkileri

Hareketsiz yaşam sürmek

Eklemlerde kireçlenme oluşumunun en önemli faktörlerinden biri, hareketsiz yaşam sürmektir. Spor ve egzersiz yapmamak, masa başında çalışmak ve yatağa bağlı olmak, kireçlenme oluşumuna yol açabilir.

Kireçlenme belirtileri

• Eklemde hareketsizlik sırasında veya sonrasında ağrı oluşur
• Ağrı olan ekleme hafif basınç uyguladığınızda ekleminiz rahatlayabilir
• Sabah uyandığınızda eklemde sertlik belirginleşir
• Eklemde esneklik kaybı yaşanabilir
• Eklemler, eskiye oranla daha kalın hissedilir (3)
• Eklem etrafında sert yumru gibi duran ekstra kemik parçaları oluşabilir

Kireçlenme (osteoartrit) tedavisi

Daha şiddetli şikayetlerin tedavisinde ise doktor tarafından önerilen ilaçlar ve fizyoterapist gözetiminde yapılan egzersizlere ihtiyaç duyulur. (4)

Bu tedavilerin yardımcı olmadığı veya eklemlerin hasarının çok ağır olduğu vakalarda hasar görmüş bir eklemi onarmak ve güçlendirmek için ameliyat yapılabilir.

Menisküs nedir, neden yırtılır? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Yaşam tarzı değişikliği

Kireçlenme tedavisinde yaşam tarzı değişiklikleri tıbbi tedaviden önce gelir. Egzersiz başta olmak üzere doktorunuzun tavsiyeleri kireçlenmenin ilerlemesini önler ve sizi rahatlatır. (5)

Kireçlenme egzersizi ve fizik tedavi

Egzersiz yapmak, yaşınız veya zindelik seviyeniz ne olursa olsun kireçlenme yaşayan kişiler için en önemli tedavilerden biridir. Fiziksel olarak aktif kalmak kaslarınızı güçlendirir ve kireçlenme kaynaklı ağrılarınızın azalmasına yardımcı olur. Ayrıca egzersiz yapmak kireçlenmeye karşı korunmanızı da sağlar. Yüzme veya yürüyüş gibi düzenli olarak kendi başınıza yapabileceğiniz hafif egzersizleri tercih edebilirsiniz.

Bir fizik tedavi uzmanı, evde de uygulayabileceğiniz ekleminizdeki kasları güçlendirecek, hareket genişliğinizi artıracak ve ağrıyı azaltacak kişiye özel bir egzersiz programı önerebilir. Bunu önerilen şekilde uygulamak, kireçlenmenin ilerlemesini önler.

Glukozamin nedir? Ne işe yarar? Nasıl kullanılır? Faydaları ve yan etkileri

Kireçlenme (osteoartrit) tedavisinde Tai chi ve yoga

Bu hareket terapileri, derin nefes alma ile birlikte hafif egzersizler ve esneme hareketlerini (streching) içerir. Birçok insan bu terapileri hayatlarındaki stresi azaltmak için kullanır ancak araştırmalar tai chi ve yoga‘nın osteoartrit ağrısını azaltabileceğini ve hareket etmeyi kolaylaştırabileceğini ileri sürmektedir. (6)

Kilo kontrolü

Fazla kilolu kişilerin en fazla yaşadığı problemlerden biri kireçlenmedir. Vücudun ağır olması ve hareketsiz kalması özellikle dizde bulunan eklemleri olumsuz etkiler. Aynı zamanda kireçlenme olan kişilerin kilo alması da durumu daha fazla kötüleştirir. Kireçlenmeye karşı alınabilecek önlemlerden biri, sağlıklı bir kiloyu korumaktır.

Yoga nedir, nasıl yapılır? Yoganın sağlığa faydaları ve felsefesi

Kireçlenme ilaçları

• Eczanede reçetesiz olarak satılan parasetamol ilaçlar (Parol, Tamol, Vermidon...)
• Parasetamol işe yaramazsa eklem ağrılarını azaltmak için non-steroid anti-inflamatuar ilaçları (NSAİİ) kullanabilirsiniz. Bu ilaçlar ayrıca, eklemlerinizdeki şişmelerin de azalmasına yardımcı olabilirler.

Parasetamol (calpol) nedir? Ne için kullanılır? Yan etkileri nelerdir?

Kireçlenme ameliyatı

Kireçlenme sorununuzun nerede olduğuna ve yaşadığınız ağrıya bağlı olarak önerilebilecek birkaç farklı ameliyat türü vardır. (7) İşte artıları ve eksileri ile birlikte bu prosedürlerden bazıları:

Artroskopi

Cerrah ekleminizin içinde artroskop adı verilen kalem boyutunda esnek bir tüp yerleştirir. Artroskop, bir fiber optik video kameraya sahiptir, böylece ekleminizin içi görülebilir. Birkaç küçük kesikle, doktor pürüzlü noktaları düzeltebilir. Ayrıca kistleri, hasarlı kıkırdakları veya kemik parçalarını çıkarabilir.

Bu hızlı bir ameliyattır ve diğerlerine göre iyileşme süresi daha kısadır. Bununla birlikte, çalışmalar artroskopik diz cerrahisinin sınırlı alanlarda kullanıldığını göstermektedir. Prosedür sadece çok özel problemlerde,- örneğin, spor yapmaya çalıştığınızda kilitlenen bir diziniz varsa- ya da diziniz hiç bir tedaviye yanıt vermediyse etkili gibi görünmektedir.

Diz protezi (artroplasti)

Cerrah kemiğinizin hastalıklı kısımlarını çıkarır ve bunları metal veya plastik parçalar kullanarak yapay bir eklem ile değiştirir. Protez ameliyatı genellikle ağrınızı önemli ölçüde azaltır ve yaşam kalitesini artırır. Bununla birlikte, yapay eklemler zamanla yıpranacaktır ve yaklaşık 20 yıl içinde başka bir değiştirme yapmanız gerekebilir.

Osteotomi

Cerrah, hasarlı eklemin yakınındaki bir kemiği keser veya bacağınızı veya kolunuzu yeniden hizalamak ve basıncı kaldırmak için bir kemik parçası ekler. Bu zor bir ameliyattır ve ağrının giderilmesinde etkili görünmemektedir.

Fizik tedavi ve rehabilitasyon nedir? Fizyoterapist ne iş yapar?

Eklem füzyonu

Cerrah iki veya daha fazla kemiği birleştirerek bir sürekli eklem oluşturmak için iğne, plaka, vida veya çubuk kullanır. Zamanla, eklemler birbirine kaynar.

Kireçlenme bitkisel tedavi

Kireçlenmeye iyi gelen yağlar

• Pelesenk yağı
• Susam yağı
• Menekşe yağı
• Buğday yağı
• Biberiye yağı
• Çörekotu yağı

Çınar Yaprağı Kürü

Malzemeler:

• 2 yemek kaşığı kadar kurutulmuş ve parçalanmış çınar yaprağı
• 1 bardak su (musluktan olmamalıdır)

Karpal Tünel Sendromu nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Kireçlenme hastalarına öneriler

• Egzersiz yapın. Egzersiz, dayanıklılığınızı artırabilir ve ekleminizin etrafındaki kasları güçlendirerek ekleminizi daha stabil hale getirebilir. Yürümeyi, bisiklete binmeyi veya yüzmeyi deneyin. Egzersiz yaptıktan sonra saatlerce süren ağrı hissediyorsanız vücudunuzu biraz zorlamışsınızdır. Ancak önemli bir hasarınız yoksa egzersiz yapmayı bırakmayın. Bir ya da iki gün dinlenip, biraz daha düşük bir yoğunluk seviyesinde devam edin.
• Kilo verin. Obezite ya da biraz fazla kilolu olmak, dizleriniz ve kalçalarınız gibi ağırlık taşıyan eklemlerinizdeki stresi artırır. Az miktarda kilo kaybı bile baskıyı hafifletebilir ve ağrınızı azaltabilir. Bir diyetisyen ve egzersiz yardımıyla çok daha kolay kilo verebilirsiniz.
• Ağrıyı yönetmek için sıcak ve soğuğu kullanın. Hem sıcak hem de soğuk, ekleminizdeki ağrıyı hafifletebilir. Isı ayrıca sertliği azaltır ve soğuk kas spazmlarını ve ağrıyı hafifletebilir.

• Kapsaisin krem ağrı kesici kullanamayan insanlar için bir alternatif olabilir. Fayda sağlayabilmek için birkaç hafta boyunca günde üç ila dört kez tutarlı bir şekilde uygulamanız gerekir. Kapsaisin kremini uyguladıktan sonra ellerinizi iyice yıkadığınızdan emin olun.
• Eczanelerde reçetesiz satılan ağrı kesici kremlerden kullanabilirsiniz. Bu kremler ve jeller, osteoartrit ağrısını geçici olarak rahatlatabilir.
• Doktorunuz, ayakta durduğunuzda veya yürüdüğünüzde ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilecek ayakkabı eklerini veya farklı cihazları önerebilir. Bu cihazlar, baskıyı kesmeye yardımcı olmak için ekleminizi hareketsiz kılabilir veya destekleyebilir.
• Baston gibi yardımcı aletler kullanın. Yardımcı aletler ağrılı ekleminizi etkilemeden gününüze geçirmeyi kolaylaştırır. Bir baston, yürürken dizinize veya kalçanıza aşırı yük binmesine engel olur. Bastonu acıyan bacağın karşısındaki elinizle taşıyın.
• Eğer parmaklarınızda kireçlenme varsa, kavrama ve kapma araçları mutfakta çalışmayı kolaylaştırır. Doktorunuz size kullanabileceğiniz yardımcı cihazları önerebilir. Ayrıca kataloglar ve tıbbi malzeme mağazaları da fikir sahibi olmanıza yardımcı olur.