Crohn Hastalığı nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi
Crohn hastalığı, sindirim sisteminin bazı bölümlerinin iltihaplanması sonucu gelişen kronik bir hastalıktır; kesin nedeni henüz tam bilinmemektedir. Ancak uzmanlar genlerin, otoimmün (bağışıklık) tepkinin veya sigara içmenin hastalığın başlıca nedenleri olabileceğini düşünmektedir. Yaygın belirtileri kalıcı ishal, karın bölgesinde ağrı ve kramplar, aşırı yorgunluk ya da halsizlik, kilo kaybı ve şişkinlik hissidir. Kesin bir tedavisi yoktur. Uygulanan tedaviler sadece belirtileri azaltmaya ve kontrol altında tutmaya yardımcı olur. Bu hastalık her yaştan insanı etkileyebilir ve belirtileri genellikle çocukluk ve erken yetişkinlik döneminde (20-35) başlar.
İçindekiler
Crohn hastalığı nedir?
Crohn hastalığı, inflamatuvar bağırsak hastalıklarının bir türüdür. Diğer türü ise ülseratif kolittir. Sindirim sisteminde iltihap ve tahrişe neden olur ve ömür boyu sürer ancak haftalarca veya yıllarca sakin dönemler halinde seyredebilir. Ağızdan anüse kadar sindirim sisteminin herhangi bir kısmını etkileyebilir. Ama sıklıkla ince bağırsağın ucunu ve kalın bağırsağın (kolonun) başlangıcını etkiler. Hastalık genellikle yavaş ilerler ve zamanla daha kötüye gidebilir.
Crohn hastalığının belirtileri sıklıkla ülseratif kolit ile karıştırılabilir. Bu iki hastalığın belirtileri oldukça benzerdir ancak ikisini birbirinden ayıran üç önemli özellik vardır.
- Crohn hastalığı ağızdan anüse kadar her bölgede oluşabilir ancak yaygın olarak ince bağırsağın (ileum) ucunu ve kalın bağırsağın başlangıcını etkiler. Ülseratif kolit ise kalın bağırsak ile sınırlıdır.
- Crohn hastalığı hem yüzeysel tabakayı hem de bağırsağın tüm katlarını etkileyebilir, ülseratif kolit ise sadece kalın bağırsağın en içteki yüzeysel tabakasını etkiler.
- Crohn hastalığında, bağırsak iltihabı, hastalıklı bağırsak yamaları arasındaki normal alanları bırakarak atlayabilir. Ülseratif kolitte ise bu meydana gelmez.
Crohn hastalığı neden olur?
Uzmanlar, Crohn hastalığına neyin sebep olduğunu henüz tam olarak bulamamışlardır. Ancak aşağıdaki faktörlerin hastalığın oluşumunda rol oynadığı düşünülmektedir.
Otoimmün (Özbağışıklık) tepki
Otoimmün, bağışıklık sisteminin aşırı duyarlılığıyla oluşan tepkilere verilen genel bir addır. Crohn hastalığının bir nedeni, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücuttaki sağlıklı hücrelere saldırması olabilir. Uzmanlar, sindirim sistemindeki bakterilerin yanlışlıkla bağırsak sistemini tetikleyebileceğini düşünmektedir. Bu bağışıklık sistemi tepkisi, Crohn hastalığına yol açan iltihaplanmaya neden olabilir. Crohn görseli için tıklayın:>>>
Genler
Crohn hastalığı bazen genetik (kalıtımsal) olabilir. Araştırmalar, ebeveynlerden veya kardeşlerden birinde bu hastalık varsa kişinin hastalığı geliştirme olasılığının yüksek olduğunu göstermiştir.
Diğer faktörler
- Sigara içmek
- Aspirin gibi ilaçlar veya antibiyotikler, ibuprofen gibi ağrı kesiciler ve doğum kontrol hapları
- Aşırı yağlı bir beslenme alışkanlığı
Prednol nedir? Ne işe yarar? Kullanımı, dozu ve yan etkileri
Crohn hastalığının herhangi bir gıda türüyle alakalı ya da stres kaynaklı olmadığı düşünülmektedir.
Crohn hastalığı belirtileri
- Kalıcı İshal (bazen kanlı olabilir)
- Karın bölgesinde kramp ve ağrı
- Kilo Kaybı
- Halsizlik veya yorgunluk
- Şişkinlik hissi
- Rektal (makat) kanama
- Göz kızarıklığı veya ağrı
- Ateş
- Eklem ağrıları
- Mide bulantısı veya iştah kaybı
- Genellikle bacaklarda kırmızı, ağrılı şişmiş cilt lekeleri
- Ağız ülseri
Belirtiler iltihabın konumu ve şiddetine bağlı olarak değişebilir. Ayrıca Crohn hastalığı olan çocuklar normalden daha yavaş büyüyebilir.
Crohn hastalığı teşhisi
Crohn hastalığını teşhis etmek bazen zordur çünkü belirtiler başka hastalıkların belirtileriyle benzer olabilir. Yapılan fiziksel muayene ve laboratuvar (kan, idrar ve dışkı) tahlilleri sonucu eğer Crohn hastalığından şüphelenilirse doktor tanıyı kesinleştirmek için hastayı bir gastroenterolog uzmanına sevk edebilir. Hastalığın teşhisi için yapılan testler şunlardır:
- Kolonoskopi
- Endoskopi
- Biyopsi
- Emar (MR) veya Bilgisayarlı Tomografi (CT) taraması
Kolonoskopi nedir? Nasıl yapılır? Kolonoskopinin riskleri nelerdir?
Crohn hastalığının tedavisi
Crohn hastalığının kesin bir tedavisi yoktur ancak belirtileri kontrol altında tutabilen veya azaltabilen tedavi seçenekleri vardır. Bu tedaviler hastalığın şiddetine ve belirtilere göre düzenlenir. Ana tedaviler şunlardır:
Crohn hastalığında kullanılan ilaçlar
Genellikle kalın bağırsak mukozasındaki iltihabı baskılayan ilaçlar kullanılır. Hastalığın şiddetine göre tek ya da birçok ilaç bir arada reçete edilebilir. Bu ilaçları uzun süre kullanmak gerekebilir.
Aminosalisilatlar
Bu ilaçlar, hafif belirtileri tedavi etmek için kullanılırlar. Uzun süreli kullanımı gerekebilir. Aminosalisilatların, ishal, baş ağrısı, mide ekşimesi, mide bulantısı ve kusma, karın ağrısı gibi yan etkileri olabilir.
Steroidler
Bağışıklık sisteminin aktivitesini ve inflamasyonu azaltmaya yardımcı olur. Orta ve şiddetli belirtileri olan hastalara reçete edilir. Yan etkileri nedeniyle çok dikkatli kullanılmalıdır. Kilo alımı, hazımsızlık, uyku problemleri, çocuklarda yavaş büyüme, kemik kütle kaybı, akne, yüksek kan şekeri, yüksek tansiyon, enfeksiyon gelişme olasılığı, karmaşık ruh hali gibi yan etkileri vardır. Hastalığın alevlenme dönemlerinde ilaçların dozu artırılabilir.
İmmünosüpresanlar
Bu ilaçlar bağışıklık sistemi aktivitesini azaltır ve sindirim sisteminizde daha az inflamasyona neden olur. Hastalık belirtilerini iyileştirmeye yardımcı olmak için veya hasta diğer tedavilere cevap vermediğinde reçete edilir. Bağışıklık sistemini kuvvetli baskıladıkları için ciddi yan etkilere neden olabilirler.
Crohn Hastalığının kalın bağırsak bölgelerine etkisi
Daha yüksek bir enfeksiyon olasılığı, yorgun hissetme, karmaşık ruh hali ve hasta olma veya hissetme, mide bulantısı ve kusma, pankreas iltihabı, karaciğer problemleri gibi yan etkileri olabilir. Bu nedenle bu ilaçlarla tedaviye başlarken dikkatli karar vermek gerekir.
Biyolojik ilaçlar
Diğer ilaçlar yardımcı olmazsa biyolojik ilaçlar olarak adlandırılan daha güçlü ilaçlar gerekebilir. Biyolojik ilaçlar, vücuttaki iltihabı engelleyen proteinlerdir. Genelde iki ila sekiz haftada bir enjeksiyonla damara zerk edilerek verilir. Kaşınma, eklem ağrısı, yüksek ateş, yüksek enfeksiyon, tüberküloz geliştirme riski gibi yan etkileri olabilir. Bazı durumlarda, örneğin rektum etrafındaki abse ve fistüllerin tedavisinde antibiyotik reçete edilebilir.
Bağırsak istirahatı
Crohn hastalığı belirtileri şiddetliyse bağırsakları birkaç gün ila birkaç hafta dinlendirmek gerekebilir. Bu tedavi yönteminde üç farklı yol izlenebilir:
- Besin içeren bir sıvı içilir.
- Mide veya ince bağırsağa yerleştirilmiş bir beslenme tüpünden besinler içeren bir sıvı verilir.
- Damardan serum ile besin maddeleri verilir.
Enteral beslenme (sıvı diyeti), normal diyet yerine ihtiyaç duyulan tüm besinleri içeren özel bir içecekle gıda alımıdır. Hasta birkaç hafta boyunca bu şekilde beslenir. Özellikle çocuklar ve genç yetişkinlerin belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilir ve steroidler ile ortaya çıkabilecek büyüme riskini önler.
Crohn hastalığı ameliyatı
Crohn hastalarına bazı durumlarda cerrahi müdahalede bulunmak gerekebilir. Bu durumlar şunlardır:
- İlaçların tedavide yetersiz kalması ve yan etkileri
- Bağırsakta darlık oluşması
- Abse ve fistül (dıştaki cilt dokusu ile bağırsak arasında kanal oluşumu) gelişimi
- Çocuklarda büyümenin yavaşlaması
Rezeksiyon
Crohn hastalığında kullanılan ana operasyona rezeksiyon denir. Rezeksiyon bir organın hastalıklı parçasını kesip çıkarma işlemidir. Ameliyat sırasında anahtar deliği yöntemiyle karın bölgesinde küçük kesikler açılır. Bağırsaktaki iltihaplı kısım temizlenir ve bağırsakların sağlıklı kısımları birbirine dikilir.
Striktüroplasti
Bağırsak daralması söz konusu olduğunda uygulanır. Bu ameliyatta bağırsak kaybı olmadan darlık giderilir. Ancak bu ameliyat her hasta için uygun olmayabilir. Çoğunlukla ameliyatlar genel anestezi altında yapılır. Yaklaşık bir hafta hastanede kalmak gerekebilir ve tamamen iyileşmek birkaç ay sürebilir. Bazen bir ileostomiye (bağırsağın torbaya bağlanmasına) ihtiyaç duyulabilir. Crohn hastalığının kesin bir tedavisi olmadığından ameliyat olmuş bir hastada yıllar sonra da olsa hastalığın tekrarlanma olasılığı yüksektir.
Bağırsağın tıkanması ya da delinmesi, kontrol altına alınamayan bağırsak kanaması ya da bağırsak hareketlerinin durması sonucu hastaların acil ameliyata alınması gerekebilir.
Crohn hastalığı ilerlerse ne olur?
- Bağırsak tıkanıklığı
- Bağırsakların duvarından geçen iltihaplanma sonucu oluşan fistüller ve abseler.
- Makatta kaşıntı, ağrı veya kanamaya neden olabilen anal fissürler
- Ağız, bağırsak, anüs veya perineumda (apış arası) ülser
- Yetersiz beslenme
- Eklemlerde, gözlerde ve ciltte iltihaplanma
Crohn hastalığı kanser yapar mı?
Kalın bağırsakta Crohn hastalığı varsa kolon kanseri geliştirme olasılığı daha yüksek olabilir. Eğer Crohn hastalığı için tedavi alınır ve hastalık kontrol altına alınırsa kolon kanseri geliştirme olasılığı azaltılabilir. Ayrıca düzenli kanser taraması yaptırmak erken teşhis ve tedavi şansını arttıracaktır.
Crohn hastalığı için bitkisel tedavi ve çözümler
Probiyotikler
Sindirim sisteminizde, sindirime yardımcı olan ve “kötü” bakterilere karşı koruma sağlayan “iyi” bakteriler vardır. Eğer antibiyotik kullanıyorsanız bu iyi bakteriler vücudunuzda azalmaya başlar. Probiyotikler tükettiğiniz canlı mikroorganizmalardır ve bağırsaklarınızdaki iyi bakterilere çok benzerler. Bazı gıdalarla alabilirsiniz veya probiyotik takviyeleri kullanabilirsiniz. Probiyotikler, hastalığınızın konumuna ve aşamasına bağlı olarak az ya da çok yararlı olabilir.
Probiyotik nedir? Hangi besinlerde bulunur? Probiyotiklerin faydaları
Yoğurt, en yaygın probiyotik kaynaklarından biri olmasına rağmen, Crohn hastalığı olan birçok insan süt ürünlerine duyarlıdır. Ancak lahana turşusu ya da kefir probiyotik içeren gıdalardandır.
Prebiyotikler
Prebiyotikler, probiyotikler ve bağırsak bakterileri için besinlerdir. Diyetinize prebiyotikler eklemek normal bağırsak bakterilerinizin işlevini artırabilir. Probiyotiklerle birlikte prebiyotiklerin kullanılması probiyotikleri daha etkili hale getirebilir. Prebiyotikler sindirilmeyen karbonhidratlardır. Enginar, bal, kepekli tahıllar, muz, soğan ve sarımsak, prebiyotik içeren gıdalardır.
Karbonhidrat nedir? Hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve zararları
Balık yağı
Balık yağı kolesterol sağlığını geliştirmek için uzun zamandır kullanılmaktadır, ancak aynı zamanda Crohn hastaları için de faydaları olduğu öne sürülmektedir. Balık yağında bulunan Omega-3 yağ asitleri antiinflamatuar özelliklere sahiptir ve Crohn semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir.
Balık yağı takviyesine başlamadan önce doktorunuzla konuşun. Yüksek dozda balık yağı almak veya kan inceltici ilaçlarla birlikte kullanmak kanama sorunlarına yol açabilir.
Kaygan karaağaç
Kaygan karaağaç, bitkisel bir ilaçtır ve saydamdır. Tahriş olmuş dokuları korur ve iyileşmelerini destekler. Su ile karıştırıldığında kaygan bir jel haline gelen bir madde olan müsilaj içerir. Bu madde, ağız, boğaz, mide ve bağırsakları rahatlatır ve bu da Crohn’un belirtilerini iyileştirir.
Diğer bitkisel öneriler
Crohn’s hastalığının semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilecek bazı bitkisel tedaviler şunlardır:
Bitkisel tedavileri denemeden önce doktorunuzla konuşun. Bazıları aldığınız ilaçlarla tehlikeli şekilde etkileşime girebilir. Ayrıca istenmeyen yan etkilere de sebep olabilirler.
Crohn hastaları için öneriler
- Sigara ve alkolü bırakın.
- Kola, gazoz ve soda gibi karbonatlı veya gazlı içeceklerden kaçının
- Patlamış mısır, sebze kabukları, fındık ve diğer yüksek lifli gıdalardan kaçının
- Bol su için
- Az az ve sık sık yemek yiyin
- Sorunlara neden olan yiyecekleri saptamak için bir yemek günlüğü tutun
- Uyku düzeninize dikkat edin.
- Stresten uzak durmaya çalışın.
- Reçetesiz ilaçları dikkatli kullanın. Bu tarz ilaçları almadan önce muhakkak doktora danışın. Çünkü bazıları belirtileri tetikleyebilir ve Crohn hastalığı için kullandığınız ilaçların faydasını azaltabilir. Örneğin, ibuprofen gibi anti-inflamatuar ağrı kesiciler, bazı kişilerin belirtilerini kötüleştirebilir.
Nurofen (ibuprofen) nedir? Nasıl kullanılır? Yan etkileri nelerdir?
- Eğer immünosüpresan ilaçlar ya da biyolojik ilaçlar alınıyorsa enfeksiyon riski bulunduğundan her yıl grip aşısı ve bir defaya mahsus zatürre aşısı yaptırılması önerilir. Ancak MMR (kızamık, kabakulak, kızamıkçık) aşısı gibi canlı aşılardan kaçının, çünkü bu aşılar hasta edebilirler.
- Crohn hastalığı olan kadınların çoğu normal gebelik ve sağlıklı bir bebeğe sahip olabilir. Bununla birlikte, bazı Crohn hastalığı ilaçları doğmamış bir bebeğe zarar verebilir. Bu durumda doktora danışıp uygun bir tedavi seçeneğine karar verin.
- Çocuk hastalarda ruhsal problemler olursa mutlaka psikolojik destek alın.
YAZIYI PAYLAŞ
Benzer Yazılar
Mikrobiyata nedir? Sağlığa ve bağışıklık sistemine etkileri nelerdir?
Kadınlarda ve erkeklerde en sık görülen kanser türleri ve tedavileri
Baş ağrısı rehberi: Türleri, nedenleri, belirtileri ve tedavisi
Karın ağrısı neden olur? Ne iyi gelir? Doğal tedaviler
Kolit nedir? Neden olur? Kolitin belirtileri ve tedavisi
YORUMUNUZ VAR MI?