Şarbon nedir? Nasıl bulaşır? Belirtileri ve tedavisi

Şarbon, (antraks) toprakta bulunan bir bakterinin neden olduğu ve otçul hayvanlardan insana bulaşan ciddi bir hastalıktır. Daha çok sığır, koyun ve keçi gibi hayvanları etkiler. Ancak hasta hayvanlara ve ürünlerine temas eden insanlara da bulaşır. Kısa süre içinde tedavi edilmez ise ölümcül olabilir. Hastalığın insanlardaki seyri şarbon mikrobunun vücuda nasıl girdiğine bağlı olarak değişir. Şarbon deri, akciğerler veya sindirim sistemi yoluyla bulaşabilir. Belirtileri hastalığın bulaşma şekline göre değişir; cilt yaraları ve kara çıban, kusma veya şok görülebilir. Şarbonu önleyen aşı vardır. Ama yüksek risk grubunda olan kişilere yapılır. Şarbon bakterisi biyolojik silah olarak kullanılabilmektedir. Şarbona neden olan Bacillus antracis bakterisi çok dayanıklı ve dezenfektanlara dirençlidir. Hastalığa, hasta hayvan ile temas, hastalıklı etleri yemek ya da şarbon sporlarını solumak neden olur. Deri şarbonuna halk arasında kara çıban da denilir. Şarbonlu etlerin yenilmesi ile bağırsak şarbonu oluşur; ölüm oranı yüksektir.

Şarbon nedir?

Nadir görülen bir hastalıktır ama tedavi edilemez ise ölümcül olabilir. Şarbonun ilk aşısı 1881 yılında Pasteur tarafından üretilmiştir.

Biyolojik silah yapımında en çok kullanılan bakterilerden biridir ve solunum yoluyla alındığında hızla ölüme yol açar. Yaygın olarak Güney Amerika, Afrika ve Asya’daki tarım alanlarında görülür. Türkiye’de de kontrolsüz hayvan ithali nedeniyle görülmektedir.

Şarbon neden olur, nasıl bulaşır?

Şarbon insandan insana soğuk algınlığı veya grip gibi bulaşmaz, deriden temas ile bulaşabilir. Şarbon hastalığına neden olan bacillus anthracis oksijenli solunum yapan, hareketsiz ve sporla çoğalan bir bakteri cinsidir. Sporlar dış ortamlara, kuruluğa, soğuğa ve ultraviyole ışınlarına ve kimyasal dezenfektanlara oldukça dayanıklıdır.

Şarbon üç farklı yolla bulaşır

İnsanlara genellikle hasta hayvanlar ve onların ürünlerine dokunarak, soluyarak ve sindirerek dolaylı veya doğrudan temas yoluyla bulaşabilir. Vücuda girdiğinde girdiğinde kısa süre sonra aktive olarak çoğalarak ağır hastalığa neden olur.

Şarbon türleri

Deri şarbonu

Ciltte kesik veya açık yaralara sahip insanlar enfekte hayvanlara temas ettiğinde gelişir. En yaygın görülen şarbon şeklidir ve en az tehlikeli olandır. Özellikle el, kol, yüz ve boyun gibi açıkta kalan bölgelerde sık görülür. Bakterinin deri içinde depolanmasıyla ciltte kabarcık oluşumu arasında geçen süre genellikle 2-3 gündür.

Özellikle yüz ve göz kapağındaki skarlar için cerrahi işlem gerekebilir. Ciddi hastalıkta lezyon özellikle göz çevresi, yüz, boyun ve göğüs üst bölümünde ise aşırı ödem ile seyredebilir. Bu durum malign (kötü huylu) ödem olarak adlandırılır.

Deri şarbonu hemen tedavi edilmediğinde çok hızlı ilerler

Halk arasında kara çıban olarak bilinen deri şarbonu bazen solunumu etkileyecek kadar ciddi olabilir. Hastaların yalnızca %50’sinde ateş, halsizlik ve lökositoz bulunur. Tedavi edilmeyen deri şarbonunda ölüm oranı %10-20 civarındadır.

Akciğer şarbonu

Sindirim sistemi şarbonu

Şarbonlu hasta hayvanların ürünleri yenildiğinde ya da içildiğinde sindirim sistemindeki mukoza tabakasında şarbon lezyonları oluşur. Bakteriler ağızdan bağırsağa kadar herhangi bir bölgede tahribata yol açsa da genellikle ağız-yutak boşluğunda ve bağırsaklarda daha etkindir. Kanama ve asite neden olabilir.

Cüzzam (Lepra) nedir? Nasıl bulaşır? Belirtileri ve tedavisi

Erken dönemde; bulantı ve kusma, iştahsızlık, asteni, hafif diyare ve ateş gibi belirtileri olabilir. Bu nedenle erken dönemde tanı güçtür. Enfeksiyon genellikle mikroplu gıdaların tüketilmesinden 1-7 gün sonra gelişir. Erken teşhis edilmezse ölümcül olabilir.

Şarbon Menenjiti

Deri, akciğer veya bağırsaktaki bakteriyel enfeksiyon ilerleyip beyine sıçradığında görülür. Hastalığın ciddi ve nadir görülen bir şeklidir.

• Şarbon Sepsisi (kan zehirlenmesi): Enfeksiyon ilerleyip kana karıştığında görülür. Bu da hastalığın ciddi ve nadir görülen bir şeklidir. Diğer kan zehirlenmesi vakaları ile karıştırılabilir. Deri şarbonu nadiren kan zehirlenmesine neden olur.
• Enjeksiyon şarbonu: Yakın zamanda tespit edilen ve özellikle kuzey Avrupa’da eroin enjekte eden insanlarda görülen yeni bir şarbon türüdür.

Şarbon erken tedavi edilmez ise ölümcül olabilir

Şarbon belirtileri

Deri şarbonu belirtileri

• Yüz, boyun, kol veya ellerde kaşıntıya neden olan küçük kabarcık veya şişlik
• Yaraların etrafında ödem
• Küçük kabarcıklardan sonra görülen siyah merkezli ağrısız cilt ülseri
• Kara çıban görünümlü cilt yaraları
• Boğaz ve yakındaki lenf bezlerinde şişme

Lenf bezi şişmesi neden olur? Nasıl geçer? Belirtileri ve tedavisi

Akciğer şarbonu belirtileri

• Birkaç gün sürebilen boğaz ağrısı, hafif ateş, halsizlik ve kas ağrıları (grip gibi)
• Hafif göğüs rahatsızlığı, nefes darlığı
• Kanlı tükürme, ağrılı yutma, öksürük
• Sersemlik veya baş dönmesi
• Mide bulantısı, kusma veya mide ağrıları
• Baş ağrısı, aşırı Terleme
• Aşırı yorgunluk, vücut ağrıları
• Hastalık ilerledikçe yüksek ateş, solunum problemi, şok ve menenjit

Ebola nedir, nasıl bulaşır? Ebolanın belirtileri ve tedavisi

Sindirim sistemi şarbonu belirtileri

• Ateş, titreme ve iştah kaybı
• Boyun ve boyun bezlerinin şişmesi
• Boğaz ağrısı, ağrılı yutma, ses kısıklığı
• Bulantı ve kusma, özellikle kanlı kusma
• Baş ağrısı, Karın ağrısı
• Kızarma (kırmızı yüz) ve kırmızı gözler
• Bayılma, karın şişmesi (mide)
• Hastalığın sonraki aşamalarında şiddetli, kanlı ishal

Şarbon teşhisi

• Cilt testi: Cilt şarbonunun teşhisi için yapılır. Ciltteki şüpheli bir lezyondan sıvı örneği ya da küçük bir doku örneği (biyopsi) alınıp incelenir.
• Göğüs röntgeni veya bilgisayarlı tomografi (CT) taraması: Akciğer şarbonunu teşhis etmek için göğüs röntgeni veya bilgisayarlı tomografi yapılabilir.
• Dışkı tahlili: Sindirim sistemi şarbonu tanısı için dışkı örneği ile yapılır.
• Endoskopi: Sindirimi sistemi şarbonu tanısı için yemek borusu ya da bağırsaklara endoskopi yapılarak kesin teşhis konur.
• Lomber ponksiyon (belden sıvı alma): Bu testte spinal kanalına iğne takılır ve az miktarda sıvı çekilir. Genellikle şarbon menenjiti tanısını doğrulamak için yapılır.
• Kan tahlili: Alınan kan örneğinde antraks bakterilerinin mevcudiyeti araştırılır.

Şarbon tedavisi

Hastalığın tüm formlarının başlangıç ampirik tedavisinde siprofloksasilin veya doksisiklin önerilmektedir. İnhalasyonel anthrax’ın son olguları siprofloksasilin + rifampisin + klindamisin kombinasyonu ile başarı ile tedavi edilmiştir. Klindamisin toksin üretimini azaltması nedeniyle kombine tedavi de yer alması uygun olacaktır.

Penisilin (Ampisilin) nedir? Ne için kullanılır? Yan etkileri ve alerjisi

Antibiyotikler: Her türlü şarbon enfeksiyonu, damar içi antibiyotikler (damardan verilen ilaç) dahil olmak üzere antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Penisilin tedavide seçilecek ilk antibiyotiktir. Bir kişide şarbon belirtileri varsa tam iyileşme şansına sahip olmak için mümkün olduğunca çabuk tıbbi bakım alması gerekir.

Frengi nedir? Sifiliz hastalığı nasıl bulaşır? Belirtileri ve tedavisi

Antitoksin: Vücutta şarbon toksinleri salındıktan sonra olası bir tedavi antitoksindir. Antitoksinler vücuttaki antraks toksinlerini hedef alır. Doktorlar antitoksini diğer tedavi seçenekleriyle birlikte kullanırlar. Bu ilaçlar hala deneysel olarak kabul edilmektedir. Bu tedaviler ancak erken teşhis söz konusu ise etkilidir, hastalık ilerlediği takdirde hasta yoğun bakım ünitelerinin olduğu hastanelere yatırılır.

Şarbon aşısı

Şarbondan korunma yolları

• Şarbon bakterileri toprakta yıllarca yaşayabilir. Bu nedenle şarbon hastalığının yaygın görüldüğü bölgelerde hayvanlara aşı yapılmalıdır.
• Hayvanlarda şarbon vakasına rastlanıldığında kesinlikle sağlık birimlerine haber verilmeli ve bölgenin karantina altına alınması sağlanmalıdır.
• Karantina süresi sona ermeden hayvanlar kesilmemeli ve etleri tüketilmemelidir.
• Şarbonlu olduğundan şüphelenilen veya şarbondan ölen hayvanlar asla kesilmemeli, derisi ya da postu yüzülmemelidir.
• Şarbondan ölen hayvanlar yakılarak imha edilmeli ya da yaklaşık 2 metre derinliğinde çukurlar açılıp üzerlerine sönmemiş kireç dökülerek gömülmelidir.
• Hasta hayvanların bulundukları yerler ve taşındıkları araçlar dezenfekte edilmelidir.
• Hasta hayvanların temas ettiği yemlikler ve gübreleri yakılarak imha edilmelidir.
• Şarbonun yaygın olduğu bir ülkeye seyahat edildiğinde mümkün olduğunca hayvan ve hayvan derileriyle temastan kaçınmalıdır. Ayrıca iyi pişirilmemiş et yenmemelidir.
• Hayvanlar ve ürünleriyle temasta olanlar beden temizliğine özen göstermelidir.
• Çiğ ya da az pişmiş et yenmemelidir.

Şarbon olmuş hasta hayan nasıl anlaşılır?

Şarbon bakterisi bazı durumlarda sığırın vücudunda hızla gelişip ölümle sonuçlanabilir. Böyle durumlarda hayvanda sendelenme, solunum güçlüğü, ayakta duramama, titreme, halsizlik, titreme ve yere düşerek kısa sürede ölüm gözlenir. Ölümden önce ve sonra burun ve anüsten kanlı bir akıntı gelir. Sığırın direnci yüksekse vücut ısısı artar ve hayvan 3-4 gün içersinde ölür. Gözlenen diğer belirtiler ise sinirlilik, huzursuzluk, iştahsızlık, kabızlığın ardından kanlı ishal ve idrardır. Ölüm sertliği tam değildir ya da hiç yoktur.

Şarbonlu et nasıl anlaşılır?

Şarbon nedeniyle ölmüş olan yada hasta olduğu halde kesilip satılan hayvanların etlerinde bazı farklılıklar vardır. Şarbonlu hayvanların etlerinde çok çabuk bir kokuşma görülür. Şarbonlu etlerin çeşitli yerlerinde ödemler ve kabarmalar görülebilir.

Hayvanın derisi yüzüldüğünde deri altı damarları çok dolgundur, kesilen damarlardan siyah kan gelir. Şarbonlu hayvanın kanı çok koyu renktedir ve pıhtılaşmaz. Ancak hava ile temasta bir süre sonra rengi kızarır ve pıhtılaşmaya başlar. Karaciğer, böbrekler ve dalakta ciddi oranda şişme ve büyüme vardır. Şarbonlu etin kesilen yüzü koyu renktedir, içinden katran gibi bir kan sızar. Şarbonlu hayvanların etlerinin ve süt gibi ürünlerinin satılması kesinlikle yasaktır. Hasta hayvanlara dokunmak ya da şarbonlu et yemek çok tehlikelidir.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör