Sodyum eksikliği ve yüksekliği neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Sodyum, yediğimiz ve içtiğimiz hemen hemen her şeyde bulunan çok önemli bir mineraldir. Pek çok gıdada doğal olarak bulunan sodyumun (tuz) eksikliği nadir görülen bir sorun olsa da ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Ancak aşırı terleme, ekstazi kullanımı, adrenal yetmezlik, böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği gibi hastalıklar ya da yanıklar sodyum düşüklüğüne (hiponatremi) neden olabilir. Halsizlik, baş ağrısı, zihinsel bulanıklık gibi belirtileri olan sodyum eksikliği diyabet ve kalp hastalıklarında rol oynar. Sodyum yüksekliği ise tıpkı sodyum düşüklüğü gibi önemli sağlık sorunlarına neden olabilir. Aşırı susuzluk hissi, ağızda kuruluk ve halsizlik sodyum yüksekliğinin belirtisi olabilir.

Sodyum eksikliği

Kandaki sodyum yüksekliği de tıpkı sodyum düşüklüğü gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Sodyum yüksekliği nedenleri arasında az su tüketmek ya da ishal, kusma nedeniyle aşırı su kaybı, bazı ilaçlar ve aşırı tuz tüketimi sayılabilir.

Aşırı susuzluk hissi, iştahsızlık, ağızda kuruluk ve halsizlik sodyum yüksekliğine işaret edebilir. Uzun süreli hipernatremi, hipertansiyon, böbrek hastalıkları ve osteoporoz gibi hastalıklarda riski arttırabilir. Her iki durumun tedavisi de nedenine göre belirlenmektedir.

Sodyum nedir, neye yarar? Hangi besinlerde bulunur, fayda ve zararları

Sodyum düşüklüğü nedenleri

• Adrenal yetmezlik,
• Böbrek yetmezliği,
• Kalp yetmezliği,
• Siroz
• Büyük yanıklar,
• Kronik ishal,
• Ekstazi kullanımı
• Hormonal bozukluklar,
• Aşırı terleme ve diüretik alımı
• Kontrol edilemeyen kusma ve diyabetik ketoasidoz
• Tiroid bozukluğu,
• Uygunsuz ADH bozukluğu (Uygunsuz antidiüretik hormon salınımı sendromu) (2)

Diyabetik ketoasidoz (DKA) nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Sodyum eksikliği belirtileri

Hafif belirtiler şunları içerir;

• Halsizlik,
• Huzursuzluk ve sinirlilik
• Baş ağrısı
• Ruhsal dengesizlik
• Zihinsel bulanıklık,
• Mide bulantısı

Şiddetli belirtiler (özellikle yaşlılarda) şunlardır;

• Kusma,
• Kas zayıflığı, yürüme bozukluğu,
• Spazmlar
• Nöbetler

Daha ciddi vakalarda;

• Beyin ödemi, koma, ölüm gerçekleşebilir. (3)

Sodyum eksikliği zararları

Kronik sodyum eksikliğinin zararları

• Kişinin yürüyüşünü veya yürürkenki dikkatini etkileyen nörolojik komplikasyonlar oluşabilir. Bu da düşme ve yaralanmalarda artışa neden olur.
• Kemik kırılma riskini artırabilecek düzeyde osteoporoza yol açabilir. Bir çalışma, hafif düzeyde sodyum eksikliği olan yetişkinlerde görülen osteoporoz vakalarının normal sodyum düzeyine sahip olanlara göre neredeyse üç kat daha fazladır.(5)

Osteoporoz (kemik erimesi) nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Akut sodyum eksikliğinin zararları

Akut hiponatremide belirtiler çok kısa bir süre içinde hızlı bir şekilde gelişir ve acil tıbbi müdahaleye ihtiyaç olabilir. Akut hiponatreminin neden olabileceği durumlar:

• Beyin ödemi,
• Beyin hastalığı,
• Beynin herniasyonu,
• Kardiyopulmoner durma,
• Nöbet, koma ve hatta ölüm(6)

Kreatinin nedir, neye yarar? Yüksekliği ve düşüklüğü neye yol açar?

 Sodyum düşüklüğü tedavisi

Sodyum düşüklüğü kan testi ile belirlenmektedir. Ayrıca üre, kreatinin, idrar dansitesi, böbrek ve karaciğer testlerine bakılabilir.

• Hafif ve orta şiddette hiponatremisi olanlar günde 1 litreden fazla sıvı tüketmemelidir. Kullanılan ilaç dozu minimize edilmeli veya ilaçlar değiştirilmelidir.
• Ciddi belirtileri olanlar hastaneye yatmalı ve sodyum tedavisine başlamalıdır.
• Sodyum düşüklüğüne yol açan neden karaciğer, böbrek veya kalple ilgili bir sorunsa ilaç ve cerrahi müdahale gerekebilir.
• Tiroid bozukluğunda ilaç ve yaşam tarzı değişiklikleriyle hiponatremi ve diğer komplikasyonlar önlenebilir.
• Uygunsuz ADH sendromunda genellikle hiponatremiyi önlemek için sürekli tedavi gerekir. Sıvı alımının kısıtlanması, tuz tabletleri ve ilaç kullanımı gerekebilir.
• Akut hiponametri durumunda sodyum seviyesinin yavaş yükseltilmesi gerekmektedir.
• Hipervolemik hiponatremi (toplam vücut suyunun aşırı artışı) durumunda su ve sodyum kısıtlanır, tedavi zorludur, bazı komplikasyonlar oluşabilir.
• Hiponatremi aniden ortaya çıkmışsa ve şiddetliyse, sodyum alınabilmesi için serum ile sıvı alınması gerekebilir.(7)

Ödem nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Sodyum eksikliği ilaçları

• Akut hiponatremi tedavisinde hipertonik % 3’lük NaCl solüsyonu kullanılır.
• Hipovolemik hiponatremi tedavisinde % 0.9’lul NaCl solüsyonu kullanılır. (8)

Sodyum eksikliğine bitkisel çözüm

Sodyum eksikliğinin önlenmesi için birçok gıda tüketilebilir;

• Sofralık tuz, salatalar, balık, peynir
• Turşu, çorbalar, maden suyu, simit
• Ceviz, fındık, fıstık, kabak çekirdeği

Cevizin faydaları ve zararları nelerdir? Sağlıklı ceviz tarifleri

Sodyum yüksekliği

Sodyum yüksekliği nedenleri

• Yetersiz su tüketimi
• Yanıklar, ishal, kusma veya terleme nedeniyle aşırı su kaybı
• Diüretikler,
• Aşırı sofra tuzu tüketimi,
• Susuzluk hissi kaybı
• Diabetes insipitus hastalığı (Şekersiz diyabet, sıvı tüketmeye rağmen aşırı susuzluk ve yüksek miktarda idrara çıkma)
• Damardan verilen sodyum bikarbonat ve antibiyotikler

Hipernatremi risk faktörleri

• Yaşlılık,
• Yoğun bakım hastası olmak
• Yenidoğan,
• Kontolsüz diyabet
• Mental ve fiziksel zayıflık
• Tuz içeriği yüksek beslenme (nadiren) (10)

Sodyum yüksekliği zararları

Sodyum kanda biriktiğinde suyu hücrelerden kana aktarır, bu su birikimi beyin veya akciğerlerde gerçekleşirse ölümcül sonuçlar doğurabilir. Ayrıca aşırı sodyum alımı, idrarla atılan kalsiyum miktarını artırarak mide kanseri, akciğer enfeksiyonu, böbrek taşı ve osteoporoz gibi hastalıklar için risk yaratmaktadır. (11)

Protein nedir? Hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve zararları

Sodyum yüksekliği belirtileri

Hafif semptomlar şunlar içerir;

• Güçlü susuzluk hissi,
• İştahsızlık
• Ağız kuruluğu
• Halsizlik,
• Mide bulantısı
• İstemsiz kas kasılması
• Bebeklerde tiz sesle ağlama

Şiddetli semptomlar şöyledir;

• Konfüzyon (bilinç bulanıklığı)
• Somnolans (uykuya eğilim)
• Beyin kanaması, nöbetler
• Nöromüsküler uyarılabilirlik
• Hiperrefleksi (refleks artışı)
• Koma (12)

Sodyum yüksekliği tedavisi

• Su ihtiyacının karşılanması
• Tuz tüketiminin azaltılması
• Dibetes insipitus durumunda hastalığın kontrol altına alınması
• Uygun ilaç tedavisinin başlanması
• Oral veya parenteral (İlaç veya serumun ağız yoluyla değil damar yoluyla verilmesi) sıvı uygulamasıyla serum sodyum düzeyinin düşürülmesi.

Sodyumun hastalıklar ile ilişkisi

Sodyum ve böbrek sağlığı

İyot nedir, ne işe yarar? İyot eksikliği belirtileri ve tedavisi

Kanda sodyum birikerek vücudun daha fazla su tutmasına neden olabilir ve kan basıncını yükselterek böbreklerde oluşan hasarı artırır. Bu durumda sodyum kısıtlaması idrardaki kan basıncını ve proteini azaltmak için gereklidir.(14)

Sodyum ve kalp hastalıkları

Sodyumu düşük diyetler kalp hastalığı olan kişiler için gereklidir. Sodyum kanda birikince kan hacmi artar, atardamarlarda basınç artışına yol açar, kalp daha sıkı çalışır. Tuz tüketimi yüksek popülasyonlarda yaşla birlikte kan basıncı artışının yüksek olduğu bulunmuştur. Günde 1300 mg’dan az tuz tüketenlerde hipertansiyona daha azdır.

Fazla tuz tüketimi sıvı yüklenmesine neden olarak nefes darlığı gibi komplikasyonlara yol açabilir. Hafif kalp yetmezliği olan kişilerin sodyum tüketimi günde 3000 mg, orta ve şiddetli kalp yetmezliği olanların ise 2000 mg olarak önerilmiştir. Diyette bulundurulacak potasyum içeren gıdalar (muz, avokado gibi) sodyumun zararlarını azaltarak kardiyovasküler rahatsızlık riskinde azalma sağlayabilir.(15)

Sodyum ve yüksek tansiyon

Kan basıncı, vücudunuzda ve atardamar duvarlarına kanın itildiği kuvveti tanımlamak için kullanılan genel terimdir. Kan basıncını korumak için günlük sodyum alımının azaltılması önerilir. Kan dolaşımında fazladan sodyum olduğunda, suyu kan damarlarınıza çekerek içindeki kan miktarını yükseltir, buda kan basıncı artırır.

Hipertansiyon nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Artan basınç, vücuda kan pompalamak için daha fazla çalışmaya zorlar. Günlük olarak bir çay kaşığını geçmeyecek miktarda sodyum tüketiminin yüksek tansiyonun önlenmesine katkı sağladığı bulunmuştur.(16)

Sodyum ve osteoporoz

İdrara çıkma yoluyla kaybedilen kalsiyum, tüketilen tuz ile orantılı olarak artar. Kanda azalan kalsiyum kemiklere sızabilir. İdrardaki yüksek kalsiyum seviyeleri böbrek taşlarına yol açarken, düşük kalsiyum seviyeleri kemiklerin zayıf ve kırılgan olduğu osteoporoza neden olabilir. Tuz alımının azaltılmasıyla kalsiyum dengesinin sağlanabildiğini gösteren çalışmalar mevcuttur.(17)

Mide kanseri (gastrik kanser) neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Sodyum ve kanser

Referanslar: 1- Low sodium level, 2- Salt, 3- Where's the sodium?

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör