Çayın faydaları nelerdir? Yeşil ve siyah çay nasıl demlenir?

4 Mayıs 2019 | 7 Haziran 2021 | Kategori: Şifalı Bitkiler Print

223 Paylaşım

Çay, en çok tüketilen faydalı bitkilerin başında gelir ve çok geniş bir kullanım alanı vardır. Çay, bol miktarda tein, kateşin ve kafein içerir ayrıca zengin bir antioksidan kaynağıdır. Yeşil ve siyah çay tüketilen bitkiler arasında en yüksek antioksidan değere sahiptir. Çay tüketiminin yüksek olduğu ülkelerde genel ölüm oranını daha düşük olduğu düşünülmektedir. Çay metabolizmayı canlandırır, kötü kolesterolü dengeler ve kan damarlarını strese karşı korur. Ayrıca, felç, tansiyon, kanser gibi hastalıklara karşı koruyucu özellikleri vardır. İçerdiği amino asitler, karotenoidler ve uçucu organik bileşikler zihinsel uyanıklık sağlar.

İçindekiler

Çay nedir?

Çay, başta tein, kateşin ve kafein olmak üzere pek çok faydalı madde içerir ve zengin bir antioksidan kaynağıdır. Çay, yaprak dökmeyen, çok yıllık çalı tipi bir ağaç türü olan Camellia sinensis bitkisinin yaprak ve tomurcuklarından yapılır. Dört yaşından itibaren ürün verebilen bu bitki ortalama 100 yıl yaşayabilir. Doğu ve Güneydoğu Asya’ya özgü bir bitkidir. 2700 sene önce Çin’de keşfedilen çayın ismi Mandarince “çha” kelimesinden gelir ve 10. Yüzyılda Çinin milli içeceği olmuştur. Türkiye’de ilk fabrika 1947 de Rize’de kurulmuştur.

Hasattan sonra çayın yapraklarında oksitlenme başlar. Oksitlenme miktarı ve işleme yöntemi çayın tipini belirler. Oksidasyonu durdurmak için kuru ısı veya buhar kullanılır ve yapraklar kurutulur. Çay, kurutulmuş yapraklardan ve tomurcuklardan demlenir. Bütün çaylar kafein içerir ve kafeinsizleştirme çayların kateşin içeriğini azaltır.

Siyah çayın sağlığa faydaları neler? Çay hangi hastalıklardan korur

Çayın içerdiği vitamin ve mineraller

Çayın içeriğinde polifenoller (kateşinler), pigmentler (karotenoidler ve klorofil), flavonlar (kempferol, kuersetin, myricetin) alkaloitler (kafein, teofilin, teobromin), liganlar, karbonhidratlar, lipitler, proteinler, amino asitler (L-theanine),vitaminler (B2, E, P,C) çeşitli mineraller (çinko, manganez, krom) ve iz elementler bulunur.

C vitamini çaya uygulanan oksidasyon işlemiyle hemen hemen tamamen yok olur. Günde 5-7 bardak içildiğinde vücudun günlük P vitamini ihtiyacı sağlanabilir.

Çay çeşitleri

Siyah çay

Siyah çayın üretimi sırasında yapraklar yırtılır, yuvarlanır, kırılır ve kurutulmadan önce oksitlenmeye bırakılır. Oksitlenme aşamasında flavonoidler azalır ve çayda bulunan bir kateşin olan EGCG siyah çayda nispeten düşüktür. Siyah çayın fermantasyonu sırasında kateşinler antioksidan polifenollere (Theaflavin ve türevleri) dönüşür.

Theaflavinler, oksidatif strese neden olan enzimlerin aktivitesini baskılar. Siyah çayın toplam flavonoid içeriği, 100 ml’de 118 mg’dır. Siyah çayın kuru maddesinin %15-23’ünü proteinler oluşturur, suda çözünen kısmında %2’den azdır.

Yeşil çay

Yeşil çayın anavatanı Hindistan’dır. Okside olmamış çay yaprağıdır. Yeşil çayın gördüğü işlem daha az olduğu için antioksidan kaybı da azdır. Siyah çaya göre daha az kafeinlidir. Japon ve Çin yeşil çayları olmak üzere iki temel kategoride toplanır ve 10’dan fazla çeşidi vardır.

Yeşil çayda 6 çeşit kateşin bulunur. Bunların en onemlisi epigallocatechin gallatedir (EGCG). Yeşil çayın iyileştirici gücü siyah çaydan 6 kat fazladır; toplam flavonoid içeriği, 100 ml’de 138 mg’dır.

Beyaz çay

Camellia sinensis bitki tomurcuklarının olgunlaşmadan toplanıp işlenmesi sonrasında elde edilmektedir. Bu şekilde toplanan çayın yüzeyi beyaz tüylerle kaplı durumdadır ve bundan dolayı beyaz çay denmektedir. Beyaz çay minimum oksidasyon nedeniyle yüksek kateşin konsantrasyonlarını korur. Avrupa’da eczanelerde gramla satılmaktadır.

Melisa (oğul) otunun faydaları nelerdir? Melisa çayı nasıl hazırlanır?

Oolong (Wulong) Çayı

Oolong çayının üretiminde yaprakların fermantasyon süresi yeşil çaydan daha uzun, siyah çaydan daha kısadır. Çin, Tayvan ve Japonya’da geleneksel olarak içilmektedir. Oolong çayda kateşin ve theaflavin seviyeleri genellikle fermente edilmemiş yeşil ve beyaz çayla tamamen okside olmuş siyah çay arasındadır.

Çayın faydaları

Yaygın tüketilen ve besin değeri düşük olan çayın kalp damar hastalıkları, kanser türleri ve kronik hastalıklara karşı koruma sağlamaktadır. İşlenmesi sırasında kateşinlerin reaksiyonuyla oluşan theaflavin ve thearubigin çaya koyu rengini veren iltihap gidericiantioksidanlardır. Çayda bulunan (L-Theanin, kafein, florür, EGCG kateşini gibi) mikro besinlerde antioksidan özellikler taşır.

Özellikle düzenli sporla uğraşan kişilerde zihinsel uyanıklık sağlar, ağrı ve spazm giderir, insülin direnci sağlar. Yaraların daha hızlı iyileşmesi, diş çürüklerinin ve tansiyon dengesizliğinin önlenmesi gibi etkileri vardır.

Çay kanserden korur mu?

Çayla ilgili kanser araştırmalarının çoğu yeşil çay üzerine yoğunlaşmıştır. Yeşil çaydaki polifenoller ve siyah çaylardaki theaflavinler ve thearubigin serbest radikal temizleme etkinliğine sahiptir ve hücreleri oksidatif stresin neden olduğu DNA hasarından koruyabilir. Ancak tütün ve alkolle birlikte kullanımı, fiziksel aktivite, kilo durumu, çayın üretim şekli, hazırlanışı ve tüketimi arasındaki farklardan dolayı yeterli bilimsel kanıt oluşmamıştır.

Ekinezyanın faydaları nelerdir? Ekinezya çayı neye iyi gelir?

Düzenli yeşil ve siyah çay içen kadınların meme ve yumurtalık kanseri riski daha düşüktür. Yoğun olarak yeşil çay içen erkeklerde prostat kanseri riskinde %48 ve kadın ve erkeklerde kolon, rektum veya kolorektal kanser riskinde %57 azalma olduğu bulunmuştur. Ayrıca çay, mide kanseri gelişme riskinde %48 azalma sağlar.

Siyah çayın faydaları

Kalbi korur: Uzun süre siyah çay içen kişilerin (günde 3 fincan) kalp krizi geçirme ve kalp krizinden ölme riskine karşı bir direnç sağladığı gözlenmiştir.
Kolesterol düşürücüdür: Damarlardaki kötü kolesterol oranında %11 azalma sağladığı bulunmuştur.
Kan basıncını dengeler: Kafein miktarına bağlı olarak yemeklerden sonra içilen siyah çay yaşlılarda tansiyona iyi gelebilir.

Kemikleri güçlendirir: Düzenli içilen siyah çayın kadınlarda osteoporoz görülme riskini azalttığını gösteren çalışmalar vardır.
Antibakteriyeldir: Polifenoller, sindirim sisteminde iyi bakteri üremesini teşvik ederken Salmonella gibi kötü bakterileri engeller.

Ayrıca, tip 2 diyabet ve mide rahatsızlıklarına karşı koruyucudur, idrar akışını artırır ve stresi azaltma özelliği vardır.

Yeşil çayın faydaları

Termojenik (yağ yakımını tetikleyen) özelliği ile yağ oksidasyonunu teşvik ederek vücudun metabolizma hızını arttırır.
Yeşil çaydaki kateşinler bakterileri öldürebilir ve grip virüsüne yakalanma ihtimalini azaltabilir. Boğaz ağrısı ve diş ağrısı için yeşil çayla gargara yapılabilir.
Yeşil çaydaki polifenoller kıkırdak ve eklem iltihaplarını baskılayabilir.
İnsan papilloma virüsü (HPV) enfeksiyonlarıyla savaşır ve servikste anormal hücrelerin büyümesini azaltır. Genital siğiller karşı bazı merhemlerde kullanılır.
Diş eti hastalıklarına iyi gelir ve diş etlerinde oluşan beyaz lekeleri azaltabilir. Yeşil çay poşetleri diş eti kanamalarını önleyebilir.
Düzenli içenlerin Tip 2 diyabet geliştirme riski %42 daha düşüktür.
Anksiyeteyi azaltabilecek L-theanine amino asidini içerir ve kafeinle birlikte Parkinson ve demansla mücadeleye yardım edebilir.
Güneşe maruz kalma durumunda, gözaltlarında oluşan şişmeyi önlemek yeşil çay poşetleri kullanılmaktadır.
Yaşlanmaya bağlı cilt kırışıklıklarını önlemeye yardımcı olabilir.

Biberiyenin faydaları nelerdir? Biberiye çayı ve yağı neye iyi gelir?

Beyaz çayın faydaları

İyi bir tanen, florür ve kateşin kaynağıdır. Bu karışım bakteri ve şekere karşı etkilidir. Bakteri plaklarının üremesini engelleyerek dişlerin güçlenmesini sağlar.
Kateşinler kemiklerin bozulumunu baskılayarak osteoporoz riskini azaltabilir.
Kan şekeri kontrolünü iyileştirebilir.
Cildi yaşlanmaya bağlı hasarlardan koruyabilir.
Bağışıklık sistemini güçlendirir.

Çay ağacı yağının faydaları

Çay ağacı yapraklarının buharla damıtılması yoluyla elde edilir. Avusturya yerlilerinin geleneksel ilacıdır. Akne, tırnak mantarı, kesikler ve böcek ısırıkları ve cilt sorunlarına karşı haricen kullanılır. Yutulursa, kafa karışıklığı, ataksi ve nadiren alerjik cilt döküntüsü yapabilir. Cilt ürünlerinde kullanılmaktadır.

Çay ile zayıflama

Yeşil çay takviyelerinin spor yapan kişilerde kan dolaşımını artırarak, metabolizmayı hızlandırıp yağ yakımı sağladığını gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Bunun dışında zayıflamaya yönelik göstergeler zayıftır.

Günde ne kadar çay içilmeli?

Diyabet: Günde en az 6 fincan yeşil çay içenlerin, tip 2 diyabet geliştirme riski, haftada 1 fincandan az tüketilenlere kıyasla %33 daha düşüktür.
Kalp hastalığı: Günde 1 ila 3 fincan yeşil çay tüketenlerin, bir fincandan daha az içmiş olanlara kıyasla daha düşük kalp krizi ve felç riski bulunur.
Ağız kanseri: Günde 3 ila 4 bardak yeşil çay içen kadınlarda ağız kanseri görülme riski düşüktür.
Prostat kanseri: Günde en az 5 bardak yeşil çay içen erkeklerin prostat kanseri riski azalmıştır.
Mide kanseri: Günde 5 fincan yeşil çay içen kadınlarda mide kanseri riski azalmıştır.
Meme kanseri: Günde3 fincandan fazla yeşil çay içen kadınlarda meme kanseri nükslerinin azaldığı görülmüştür.
Pankreas kanseri: Günde en az 5 bardak yeşil çay içmek pankreas kanseri riskinde azalmaya yol açabilir.
Parkinson hastalığı: Günde 1ila 4 bardak yeşil çay içmenin koruma sağlama potansiyeli vardır.

Bergamotun faydaları nelerdir? Bergamot yağı ve çayı neye iyi gelir?

Çay nasıl demlenir?

Siyah çay nasıl demlenir?

Kullanılacak su taze, kireçsiz, mineral ve oksijen oranı yüksek bir su olmalıdır. Önceden kaynamış suyla (oksijen kaybettiği için) demlenmemelidir, bekletilmiş sular çayın aromasını bozmaktadır.
Metal demliklerden kaçınılmalı, porselen demlik tercih edilmelidir ve her bardak için 2 çay kaşığı konulmalıdır.
Çayı demlerken kaynamış suyu yüksek mesafeden hava ile temasını sağlayarak demlikte gezdirmek suya oksijen kazandıracak ve yaprakların haşlanmasını da önleyecektir. Çayın yakılmadan demlenmesine dikkat edilmelidir.
75-85 derece arasında deme bırakılan çayın kapağı kaldırıldığında yüzeyde gezen çay yapraklarında seyrelme görülürse çay demlenmeye başlamıştır.
Çayın sıcaklığı sabit kaldığı müddetçe berraklaşır.
Demlendikten sonra kısık ateşte 3 ila 5 dakika beklemeli ve yarım saat içinde tüketilmelidir.
Ne kadar uzun süre demlenirse içindeki bakteri ve mantar sayısı o kadar artar. 4 saatten daha uzun süre demlenen çaylar sağlık için zararlı olabilir.

Yeşil çay nasıl demlenir?

Yeşil çaydan demleme sırasında en iyi tadı alabilmek için 65 ile 80 derece arasında bir sıcaklık gerekir. Sıcaklık aralığı, hangi tür yeşil çayın demlendiğine bağlıdır. Örneğin, Japon yeşil çayları, daha yüksek sıcaklıklara dayanabilirken, kokulu çaylar daha düşük demleme sıcaklıkları gerektirir.

Yaprak yeşil çay ile 2-4 dakika, çay poşetleri ile 1-3 dakika arası demleme süresi önerilir.

Çayın zararları nelerdir?

Çay aç karnına içilmemelidir, kateşinler mide bulantısı yapabilir.
Aşırı tüketildiğinde kafein, taşikardi, çarpıntı, uykusuzluk , huzursuzluk, sinirlilik, titreme, baş ve karın ağrısı, bulantı, kusma ve ishal gibi olumsuz etkilere neden olabilir. Siyah çayda bunlar daha yoğun yaşanır.

Bitki çayının zararı olmaz demeyin! İşte bitkilerin en önemli fayda ve zararları

Bayatlayan çayda kafein miktarı yükselir. Ayrıca bayat çaydaki tanenler diş ve kemik sağlığı için zararlıdır. Kabızlığa neden olabilir.
Nörotoksik bir element olan alüminyum, çay bitkilerinde değişen miktarlarda bulunur ve böbrek yetmezliği olan kişilerde kemik yumuşaması ve nörodejeneratif hastalıklara neden olabilir.
Siyah çay böbrek taşlarına neden olabilecek zengin bir oksalat kaynağıdır.
Kafein ve tanik asit demir emilimini azaltabilir, yemeklerden sonra içilmemelidir.
B grubu vitaminlerin emilimini azaltan tanenler yeşil çayda yoğun olduğundan hamilelikte kullanımı kısıtlanmalıdır.
Çay çok yüksek miktarlarda tüketildiğinde sistemdeki kalsiyumu temizleme eğiliminde olduğundan osteoporoz riskini artırabilir.
85 derecenin üzeri sıcaklıklarda çay içme alışkanlığı ağız, gırtlak kanseri ve yemek borusu kanseri riskini artırır.
Dişlerin sararmaması için çay koyu içilmemeli ve yeşil çay tercih edilmelidir.
Çay dehidrasyonu hızlandırır.

Referanslar: 1- Black Tea, 2- Tea and Cancer Prevention, 3- Health benefits of drinking black and green tea

YAZIYI PAYLAŞ

Paylaş

Tweetle